• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Tak walczono o Gdańsk w 1945 roku

Marcin Stąporek
15 marca 2015 (artykuł sprzed 9 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Zobacz powojenny Gdańsk na wystawie online
Niemiecki PzKpfw. VI B "Königstiger" unieruchomiony na Długich Ogrodach Niemiecki PzKpfw. VI B "Königstiger" unieruchomiony na Długich Ogrodach

Opisując działania wojenne na Pomorzu Gdańskim w końcowej fazie II wojny światowej trzeba podkreślić że dla Armii Czerwonej atakowanie ufortyfikowanego zespołu Gdańsk - Gdynia miało charakter jedynie pomocniczej operacji. Przyjrzyjmy się przebiegowi walk.



Cała operacja miała za zadanie zabezpieczać prawe skrzydło głównych sił 1. Frontu Białoruskiego i 1. Frontu Ukraińskiego, prących jak najszybciej w kierunku Berlina - serca Niemiec. Gdy 4 marca oddziały sowieckiej 1. Armii Pancernej Gwardii przedarły się do Bałtyku w okolicy Kołobrzegu, niemiecka 2. Armia została w całości odcięta na Pomorzu i cofała się na wschód, w kierunku Gdańska. Dowódca gdańskiego okręgu wojskowego, gen. Karl-Wilhelm Specht, nakazał przygotowanie pozycji obronnych na wzgórzach otaczających Trójmiasto.

Odwrócenie kierunków, zbliżanie się Armii Czerwonej od Zachodu potęgowało u części wojska, a tym bardziej u odciętych od informacji o sytuacji na froncie cywilów, wrażenie chaosu i paniki. Jak wspominał jeden z  żołnierzy wysłanych w głąb Kaszub do przygotowywania okopów: "Nie mam pojęcia, gdzie znajduje się nieprzyjaciel, ale wydaje mi się, że jest za nami. Przygotowane przez nas stanowiska artylerii przeciwpancernej i przeciwlotniczej zwrócone są w kierunku południowego zachodu, a nawet zachodu, czyli w jedynym możliwym kierunku odwrotu. Nic z tego nie rozumiem" (Guy Sajer, "Zapomniany żołnierz").

Sowieckie czołówki pancerne pojawiały się w zasięgu niemieckich pozycji już od 8 marca, jednak kilka dni zabrało im oczekiwanie na podciągnięcie sił piechoty, zwłaszcza że wiosenne roztopy bardzo utrudniały poruszanie się wojsk. 13 marca nastąpiło ześrodkowanie sił 2. Frontu Białoruskiego i marszałek Konstanty Rokossowski przedstawił swój plan koncentrycznego uderzenia od zachodu, południowego zachodu i południa. Dzień wcześniej dowództwo niemieckiej 2. Armii objął pochodzący z Prus Wschodnich gen. Dietrich von Saucken. Prócz dowodzenia wojskami, zajął się on też sprawami bezpieczeństwa ludności; dotychczasowy "udzielny władca" Gdańska i prowincji, hitlerowski gauleiter Albert Forster załamał się w tych dniach i niezdolny do sprawowania przywództwa, ewakuował się na Półwysep Helski.

Czołg T-34 na Długim Targu Czołg T-34 na Długim Targu
15 marca na wszystkich odcinkach Sowieci prowadzili intensywny ostrzał artyleryjski i naloty bombowe. Jednocześnie Niemcy pod osłoną wciąż panujących na Bałtyku okrętów Kriegsmarine kontynuowali ewakuację drogą morską. Silnie uzbrojone okręty Schlesien, Prinz Eugen i Leipzig ostrzeliwały pozycje Armii Czerwonej. Ta jednak, powoli, lecz nieubłaganie parła w kierunku Zatoki Gdańskiej. Dzięki zdobyciu 19 marca wzgórz w rejonie Sopotu, artyleria rosyjska mogła już razić okręty niemieckie na Zatoce. 20 marca dotarł nad Trójmiasto nalot bombowców alianckich (warto wspomnieć, że Winston Churchill podczas konferencji w Jałcie nalegał na jak najszybsze zajęcie Gdańska przez Sowietów, by powstrzymać intensywną produkcję okrętów podwodnych w tutejszych stoczniach).

22 marca atakujący czerwonoarmiści dotarli do brzegu morskiego pomiędzy Kolibkami a Sopotem, odcinając w ten sposób rejon umocniony Gdyni. Dzięki akcji gdyńskich harcerzy, którzy wykradli i przekazali Rosjanom plany niemieckich umocnień, zajęcie miasta było tylko kwestią czasu. Ewakuujący się Niemcy wysadzili w powietrze znaczną część urządzeń portowych i zatapiali statki, by uniemożliwić korzystanie z gdyńskiego portu. Nocą z 26 na 27 marca ostatni żołnierze niemieccy przeszli na Kępę Oksywską.

Czytaj też: Jak wyzwalano Gdynię w 1945 roku

23 marca zajęty został Sopot, co szczegółowo opisywaliśmy w artykule Sopot w Ogniu. Marzec 1945 w kurorcie.

W kolejnych dniach, dzięki zajmowaniu kolejnych wzgórz, artyleria i osławione "organy Stalina", czyli wyrzutnie pocisków rakietowych, bezlitośnie bombardowały Gdańsk, powodując liczne zniszczenia i pożary. 25 marca (w Niedzielę Palmową) ostrzał prowadzono już z Oliwy i z Cygańskiej Góry. Tego dnia dowództwo Kriegsmarine ewakuowało się z Gdańska na Hel. W Nowym Porcie wybuchły dwa załadowane amunicją transportowce "Bille" i "Weser", po czym już żaden statek nie wyszedł z Gdańska w morze. Kolumny uchodźców próbowały wydostać się z miasta w jedynym kierunku skąd nie atakowali Rosjanie, czyli na Żuławy.

Wrak pancernika "Gneisenau" blokujący wejście do portu w Gdyni. Wrak pancernika "Gneisenau" blokujący wejście do portu w Gdyni.
24 i 25 marca samoloty sowieckie rozrzucały ulotki, wzywające Niemców do poddania się. Ci jednak nadal desperacko walczyli, wycofując się z Oliwy, następnie z Wrzeszcza. Stoczono zacięty bój o lotnisko we Wrzeszczu, następnie o teren Stoczni Schichaua, w końcu o Śródmieście. 30 marca wojsko niemieckie wycofało się za Martwą Wisłę na Stogi i tę datę przyjmuje się symbolicznie jako dzień wyzwolenia Gdańska. Prawdopodobnie tego dnia (choć podawane są także daty 28 lub 29 marca) biało-czerwona flaga zawisła nad Dworem Artusa.

Udział polskich oddziałów w zdobywaniu Trójmiasta był jednak stosunkowo niewielki. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, dowodzona zresztą w tym czasie przez sowieckiego pułkownika Aleksandra Malutina, atakowała przez Wejherowo i Rumię-Janowo, a następnie przez Mały Kack i Witomino brała udział w zdobyciu Gdyni. Ze względów symbolicznych część sił brygady - batalion piechoty zmotoryzowanej wsparty plutonem czołgów - skierowano do walk ulicznych w Gdańsku i to właśnie tym żołnierzom przypadł historyczny zaszczyt zawieszania polskiej flagi.

Czytaj także: Nadpalili buty wieszając polską flagę na Dworze Artusa

W pierwszych dniach kwietnia Armia Czerwona zlikwidowała ostatnie punkty niemieckiego oporu na Westerplatte i na Stogach. Około 8 tys. żołnierzy wypartych z Gdyni na Kępę Oksywską, wraz z grupą cywilów udało się Niemcom przetransportować drogą morską na Półwysep Helski. Tam kilkadziesiąt tysięcy Niemców dotrwało aż do ostatniego dnia wojny i poddało się dopiero po kapitulacji Berlina. Podobny los spotkał resztę sił 2. Armii i uchodźców, którzy stłoczyli się na Wyspie Sobieszewskiej, Mierzei Wiślanej i w północnej części Żuław Wiślanych.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (597) ponad 50 zablokowanych

  • Nalot

    13. marca, 1945 r., w 11. rocznicę urodzin, z płonącego Grudziądza, obserwowałem formowanie nalotu na Gdansk. Bombowce PE2 startowały z miejskiego lotniska w kierunku południowym, tam zawracały, a gdy pierwsze samoloty formacji zrównały się z lotniskiem, wystartowała ostatnia trójka i dołączyła do lecącego na północ pułku. Po upływie niecałej godziny wystartowały myśliwce osłony. Myśliwce pojawiły się po upływie ok. dwóch godzin a za nimi bombowce lądujące pojedyńczo. Swieciło słońce i było dość ciepło. Dane dotyczące czasu podaję bez gwarancji. Bowien jedynym funktionującym zegarem w mieście był zegar słoneczny w oddalonym ogrodzie botanicznym. Wszelkie zegary, biżuteria włącznie z obrączkami i kolczykami została przez zdobywców dosłownie zdarta żywcem z mieszkańców zdobytego 6. marca 1945 miasta.

    • 2 5

  • wyprzedają Gdańsk (4)

    A obecnie opozycja gdańska powska mafina robi wszystko by Gdańsk oddać niemcom ! Zdrajcy i targowicze niszczą Polske.

    • 13 11

    • ty zmień dilera lub księdza świnio zza Buga (1)

      jesteś potomkiem buriackiej hordy

      • 1 4

      • lecz się...

        • 2 1

    • A co mówią lekarze ;)?

      • 0 1

    • Głupek

      To samo

      • 0 0

  • To musiał być raj dla złomiarzy...

    • 3 1

  • Pod pretekstem...

    ...wyzwolenia czerwona chołota przyszła do Polski i została na 50 lat. Narobili czerwonych komunistów którzy do dziś donoszą gdzie się da na Polskę i wprowadzając się z leśniczówek zabierają okna i framugi. Czerwona cebula.

    • 5 7

  • wg Muzeum II wojny (1)

    Gdańsk został wyzwolony przez generała pattona i amerykanów , nawet tak czołg amerykański wsadzili.

    • 8 6

    • A czołgu T34 w muzeum nie zauważyłeś? Dużo Ci płacą za takie bzdury?

      • 1 0

  • Gdańsk ma ponad 1000 lat. (jako miasto). (2)

    700 lat był polski. W tym czasie należał też do Księstwa Pomorskiego.(150 lat).
    W latach 1308 -1454 należał do państwa zakonnego Krzyżaków. Był członkiem Hanzy. Po 1454 był tzw. miastem królewskim I Rzeczypospolitej. Wtedy miał dochody dziś zwane budżetem większe niż wszystkie razem wzięte miasta Rzeczypospolitej.

    • 7 0

    • (1)

      Jako miasto szescset parę lat. Wcześniej kaszubska wioska
      rybacka.

      • 0 2

      • Nie wioska. Bo wcześniej był gród księcia pomorskiego.

        Archeolodzy dawno temu do niego się dokopali.

        • 1 0

  • Sława sowieckim sołdatom

    • 1 1

  • (1)

    Jedno co zrobili dobrego sowieci to przegonili ta agresywna germańska hordę tam gdzie ich miejsce. My od czasów sprowadzenia krzyżaków nie potrafiliśmy tego zrobić. Teraz przynajmniej jest spokoj.

    • 6 1

    • Krzyżaki zostali pogonieni. Gdańszczanie nawet ich zamek rozebrali.

      • 1 0

  • Rosjanie wyzwalali ale flagi wisiały polskie

    Teraz żołnierze wyklęci to czterej pancerni i pies

    • 2 2

  • Ruskie jak już "wyzwolili" to zapomnieli wrócić do siebie.

    I tak doili Polskę przez 45 lat. Potem Niemcy stworzyli i opłacili partię polskomówiących volksdeutschów i dalej Polska była dojona.
    Dopiero teraz przestali doić i pieniądze się znalazły, ale kwik jest ogromny i ze wschodu (trole) i z zachodu (POKO), bo dalej by chcieli drenować naszą Ojczyznę. Taka prawda.

    • 6 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Jaki jest najstarszy budynek w Gdyni?

 

Najczęściej czytane