Tak walczono o Gdańsk w 1945 roku

Marcin Stąporek

15 marca 2015 (artykuł sprzed 9 lat)

Opinie (597)

Najnowszy artykuł na ten temat Zobacz powojenny Gdańsk na wystawie online

Niemiecki PzKpfw. VI B "Königstiger" unieruchomiony na Długich Ogrodach

Opisując działania wojenne na Pomorzu Gdańskim w końcowej fazie II wojny światowej trzeba podkreślić że dla Armii Czerwonej atakowanie ufortyfikowanego zespołu Gdańsk - Gdynia miało charakter jedynie pomocniczej operacji. Przyjrzyjmy się przebiegowi walk.

Cała operacja miała za zadanie zabezpieczać prawe skrzydło głównych sił 1. Frontu Białoruskiego i 1. Frontu Ukraińskiego, prących jak najszybciej w kierunku Berlina - serca Niemiec. Gdy 4 marca oddziały sowieckiej 1. Armii Pancernej Gwardii przedarły się do Bałtyku w okolicy Kołobrzegu, niemiecka 2. Armia została w całości odcięta na Pomorzu i cofała się na wschód, w kierunku Gdańska. Dowódca gdańskiego okręgu wojskowego, gen. Karl-Wilhelm Specht, nakazał przygotowanie pozycji obronnych na wzgórzach otaczających Trójmiasto.

Odwrócenie kierunków, zbliżanie się Armii Czerwonej od Zachodu potęgowało u części wojska, a tym bardziej u odciętych od informacji o sytuacji na froncie cywilów, wrażenie chaosu i paniki. Jak wspominał jeden z żołnierzy wysłanych w głąb Kaszub do przygotowywania okopów: "Nie mam pojęcia, gdzie znajduje się nieprzyjaciel, ale wydaje mi się, że jest za nami. Przygotowane przez nas stanowiska artylerii przeciwpancernej i przeciwlotniczej zwrócone są w kierunku południowego zachodu, a nawet zachodu, czyli w jedynym możliwym kierunku odwrotu. Nic z tego nie rozumiem" (Guy Sajer, "Zapomniany żołnierz").

Sowieckie czołówki pancerne pojawiały się w zasięgu niemieckich pozycji już od 8 marca, jednak kilka dni zabrało im oczekiwanie na podciągnięcie sił piechoty, zwłaszcza że wiosenne roztopy bardzo utrudniały poruszanie się wojsk. 13 marca nastąpiło ześrodkowanie sił 2. Frontu Białoruskiego i marszałek Konstanty Rokossowski przedstawił swój plan koncentrycznego uderzenia od zachodu, południowego zachodu i południa. Dzień wcześniej dowództwo niemieckiej 2. Armii objął pochodzący z Prus Wschodnich gen. Dietrich von Saucken. Prócz dowodzenia wojskami, zajął się on też sprawami bezpieczeństwa ludności; dotychczasowy "udzielny władca" Gdańska i prowincji, hitlerowski gauleiter Albert Forster załamał się w tych dniach i niezdolny do sprawowania przywództwa, ewakuował się na Półwysep Helski.

15 marca na wszystkich odcinkach Sowieci prowadzili intensywny ostrzał artyleryjski i naloty bombowe. Jednocześnie Niemcy pod osłoną wciąż panujących na Bałtyku okrętów Kriegsmarine kontynuowali ewakuację drogą morską. Silnie uzbrojone okręty Schlesien, Prinz Eugen i Leipzig ostrzeliwały pozycje Armii Czerwonej. Ta jednak, powoli, lecz nieubłaganie parła w kierunku Zatoki Gdańskiej. Dzięki zdobyciu 19 marca wzgórz w rejonie Sopotu, artyleria rosyjska mogła już razić okręty niemieckie na Zatoce. 20 marca dotarł nad Trójmiasto nalot bombowców alianckich (warto wspomnieć, że Winston Churchill podczas konferencji w Jałcie nalegał na jak najszybsze zajęcie Gdańska przez Sowietów, by powstrzymać intensywną produkcję okrętów podwodnych w tutejszych stoczniach).

22 marca atakujący czerwonoarmiści dotarli do brzegu morskiego pomiędzy Kolibkami a Sopotem, odcinając w ten sposób rejon umocniony Gdyni. Dzięki akcji gdyńskich harcerzy, którzy wykradli i przekazali Rosjanom plany niemieckich umocnień, zajęcie miasta było tylko kwestią czasu. Ewakuujący się Niemcy wysadzili w powietrze znaczną część urządzeń portowych i zatapiali statki, by uniemożliwić korzystanie z gdyńskiego portu. Nocą z 26 na 27 marca ostatni żołnierze niemieccy przeszli na Kępę Oksywską.

Czytaj też: Jak wyzwalano Gdynię w 1945 roku

23 marca zajęty został Sopot, co szczegółowo opisywaliśmy w artykule Sopot w Ogniu. Marzec 1945 w kurorcie.

W kolejnych dniach, dzięki zajmowaniu kolejnych wzgórz, artyleria i osławione "organy Stalina", czyli wyrzutnie pocisków rakietowych, bezlitośnie bombardowały Gdańsk, powodując liczne zniszczenia i pożary. 25 marca (w Niedzielę Palmową) ostrzał prowadzono już z Oliwy i z Cygańskiej Góry. Tego dnia dowództwo Kriegsmarine ewakuowało się z Gdańska na Hel. W Nowym Porcie wybuchły dwa załadowane amunicją transportowce "Bille" i "Weser", po czym już żaden statek nie wyszedł z Gdańska w morze. Kolumny uchodźców próbowały wydostać się z miasta w jedynym kierunku skąd nie atakowali Rosjanie, czyli na Żuławy.

Wrak pancernika "Gneisenau" blokujący wejście do portu w Gdyni.

24 i 25 marca samoloty sowieckie rozrzucały ulotki, wzywające Niemców do poddania się. Ci jednak nadal desperacko walczyli, wycofując się z Oliwy, następnie z Wrzeszcza. Stoczono zacięty bój o lotnisko we Wrzeszczu, następnie o teren Stoczni Schichaua, w końcu o Śródmieście. 30 marca wojsko niemieckie wycofało się za Martwą Wisłę na Stogi i tę datę przyjmuje się symbolicznie jako dzień wyzwolenia Gdańska. Prawdopodobnie tego dnia (choć podawane są także daty 28 lub 29 marca) biało-czerwona flaga zawisła nad Dworem Artusa.

Udział polskich oddziałów w zdobywaniu Trójmiasta był jednak stosunkowo niewielki. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, dowodzona zresztą w tym czasie przez sowieckiego pułkownika Aleksandra Malutina, atakowała przez Wejherowo i Rumię-Janowo, a następnie przez Mały Kack i Witomino brała udział w zdobyciu Gdyni. Ze względów symbolicznych część sił brygady - batalion piechoty zmotoryzowanej wsparty plutonem czołgów - skierowano do walk ulicznych w Gdańsku i to właśnie tym żołnierzom przypadł historyczny zaszczyt zawieszania polskiej flagi.

Czytaj także: Nadpalili buty wieszając polską flagę na Dworze Artusa

W pierwszych dniach kwietnia Armia Czerwona zlikwidowała ostatnie punkty niemieckiego oporu na Westerplatte i na Stogach. Około 8 tys. żołnierzy wypartych z Gdyni na Kępę Oksywską, wraz z grupą cywilów udało się Niemcom przetransportować drogą morską na Półwysep Helski. Tam kilkadziesiąt tysięcy Niemców dotrwało aż do ostatniego dnia wojny i poddało się dopiero po kapitulacji Berlina. Podobny los spotkał resztę sił 2. Armii i uchodźców, którzy stłoczyli się na Wyspie Sobieszewskiej, Mierzei Wiślanej i w północnej części Żuław Wiślanych.

O autorze

Opinie (597) ponad 50 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-29 10:17

może napiszcie coś o wymordowaniu ponad 100 cywilów przez sowietów w kościele świętego Jakuba (3)

albo jak to gwałcili kobiety które w większości popełniały samobójstwo skacząc do motławy

Tomek
7 lat
- 9 2
Twoja opinia

Zmień treść

albo jak to gwałcili kobiety które w większości popełniały samobójstwo skacząc do motławy
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-29 11:42
  
  właśnie! gwałcili je w locie, zanim dotarły do lustra wody! (1)
  
  ProFan
  7 lat
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2020-03-15 22:18
    
    d**il
    
    4 lata
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-29 12:56
  
  Pewnie ci chodzi o inny kościół,
  
  a pod tekstem masz przecież link do artykułu "Szczątki ofiar pożaru sprzed lat..." który opowiada właśnie o tamtej tragedii.
  I co? łyso ci teraz?
  
  Ignorantia neminem excusat
  7 lat
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  a pod tekstem masz przecież link do artykułu "Szczątki ofiar pożaru sprzed lat..." który opowiada właśnie o tamtej tragedii. I co? łyso ci teraz?
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-29 10:52

tygrys królewski (1)

a czy ktoś z forumowiczów może mi odpowiedzieć z jakiej brygady był ten czołg, ewentualnie kto nim dowodził i jaki miał nr na wieży?
bardzo proszę o odpowiedż

ziutek
7 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

a czy ktoś z forumowiczów może mi odpowiedzieć z jakiej brygady był ten czołg, ewentualnie kto nim dowodził i jaki miał nr na wieży? bardzo proszę o odpowiedż
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-05-08 08:56
  
  Odpowiadam:
  
  503. Batalion czołgów ciężkich SS
  (schwere-SS-Panzerabteilung 503)
  Jego część (ok. 14-17 wozów) oddetaszowano po 20. lutego z Pomorza Zachodniego do Tczewa. Walczył w okolicach Starogradu Gd. W Trójmieście 4-6 wozów, w tym jeden dowodzony przez Karla Brommana. D-ca całości Sturmbannfuehrer Herzig.
  
  bbh
  3 lata
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  503. Batalion czołgów ciężkich SS (schwere-SS-Panzerabteilung 503) Jego część (ok. 14-17 wozów) oddetaszowano po 20. lutego z Pomorza Zachodniego do Tczewa. Walczył w okolicach Starogradu Gd. W Trójmieście 4-6 wozów, w tym jeden dowodzony przez Karla Brommana. D-ca całości Sturmbannfuehrer Herzig.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-29 11:17

(1)

Wiele poniższych wpisów powinno być dokonananych w oryginalnym języku autorów - po niemiecku. Co to propaganda potrafi zrobić z Polaka. Wam by się marzył niemiecki Gdańsk, no bo jaki by był gdyby Ruscy wam go nie dali za friko.

Ist
7 lat
- 5 4
Twoja opinia

Zmień treść

Wiele poniższych wpisów powinno być dokonananych w oryginalnym języku autorów - po niemiecku. Co to propaganda potrafi zrobić z Polaka. Wam by się marzył niemiecki Gdańsk, no bo jaki by był gdyby Ruscy wam go nie dali za friko.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-03-17 11:17
  
  Polaka?
  
  Nie Polaka a Volksdeutscha!
  
  4 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nie Polaka a Volksdeutscha!
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-29 11:38

aaa.... widziałem to w "Czterech pancernych i psie" ;)

GAZgŁUPKOWY
7 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-29 12:19

To były czasy

Aż łeska kręci się w oku

7 lat
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Aż łeska kręci się w oku
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-03-29 13:47

Tyle lat po wojnie a do tej pory podawane są bzdurne informacje o wyzwoleniu Gdańska

Nie jest prawdą, że polskie oddziały zdobywały Gdańsk. Na jakich źródłach opierał się pan Stąporek podając swoje informacje?

7 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Nie jest prawdą, że polskie oddziały zdobywały Gdańsk. Na jakich źródłach opierał się pan Stąporek podając swoje informacje?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-30 15:16

Bez wojny

PO i Tusk chętnie by oddali Gdańsk bez walki,co do niektórych firm już to się stało.

5 lat
- 5 3
Twoja opinia

Zmień treść

PO i Tusk chętnie by oddali Gdańsk bez walki,co do niektórych firm już to się stało.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-30 15:24

Na zdjęciu widać wyburzona po wojnie ocalałą nawę kościoła świętej.Barbary

5 lat
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-30 15:35

Ludzie przestańcie sie kłócić. Ja ze zgrozą patrzę jak

wy słabo znacie historię. Przecież od dawna wiadomo że los Gdańska zależał przedewszystkim od Cesarza Franza Joseph I. Tylko Cesarz Franciszek Jozef I zezwalał na oficjalne używanie obydwu językow. Niemieckiego i polskiego.

Echo historii
5 lat
- 0 1
Twoja opinia

Zmień treść

wy słabo znacie historię. Przecież od dawna wiadomo że los Gdańska zależał przedewszystkim od Cesarza Franza Joseph I. Tylko Cesarz Franciszek Jozef I zezwalał na oficjalne używanie obydwu językow. Niemieckiego i polskiego.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-30 15:41

Ruski zeby odeprzec Niemcow i dojsc do Berlina musialy

przejechac sie po naszym kraju i "przy okazji" wyzwolili nas ale dla siebie. Bo jakie inne rozwiazanie by mieli? Obejsc Polske przez Chechoslowacje? Ktokolwiek by to nie byl zamiast Ruskich to nasz kraj i tak wygladal by po wojnie tak jak wygladal. Smutne to ze dzieki naszemu "wspanialemu" polozeniu geograficznemu inni uzywaja nas do swoich celow.

Echo historii
5 lat
- 6 1
Twoja opinia

Zmień treść

przejechac sie po naszym kraju i "przy okazji" wyzwolili nas ale dla siebie. Bo jakie inne rozwiazanie by mieli? Obejsc Polske przez Chechoslowacje? Ktokolwiek by to nie byl zamiast Ruskich to nasz kraj i tak wygladal by po wojnie tak jak wygladal. Smutne to ze dzieki naszemu "wspanialemu" polozeniu geograficznemu inni uzywaja nas do swoich celow.
Regulamin dodawania opinii