Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Wille Trójmiasta: Willa Kullinga w Brzeźnie

Jan Daniluk
31 grudnia 2023, godz. 09:00 
Opinie (103)
Najnowszy artykuł na ten temat Jeden z pierwszych w Polsce "bliźniaków". Przedwojenna willa dwóch kapitanów

Willa przy ul. Sterniczej 2Mapka to jedna z zaledwie trzech pozycji z Brzeźna wpisanych do rejestru zabytków. W naszym cyklu poświęconym starym willom, pałacykom i dworom Trójmiasta, poprzednio opisaliśmy rezydencję Herbstów w Sopocie, a za tydzień zaprezentujemy historię willi Szczęść Boże w Gdyni.



Obiekt został zbudowany przez jedną z najbardziej zasłużonych w historii Brzeźna osób - Hermanna Kullinga. To przedsiębiorca, który w 1889 r. kupił kurort Brzeźno, tj. zbudowany niecałe pół wieku wcześniej dom zdrojowy wraz z otaczającymi go gruntami (m. in. z zakładem kąpielowym, parkiem i polami uprawnymi). Choć (z przerwami) to właśnie w tej niewielkiej, kaszubskiej wsi rybackiej już od początku XIX w. istniało kąpielisko morskie (pierwsze w ogóle nad Zatoką Gdańską!), to jego największy rozwój przypadł dopiero na okres wilhelmiński. Duże zasługi w tym względzie położył właśnie wspomniany Kulling.

Pierwsze polskie kąpielisko, czyli Pierwsze polskie kąpielisko, czyli "zachwycające festyny kąpielowe" w Brzeźnie

Tramwaj konny i inne inwestycje w kurorcie



Jeszcze w tym samym roku (tj. 1889 r.) zbudował prywatną, liczącą nieco ponad 1 km, linię tramwaju konnego, by wozić spragnionych odpoczynku letników ze stacji kolejowej Brzeźno niemal wprost do domu zdrojowego. Kulling rozumiał też siłę reklamy, zbudował nowe łazienki plażowe (osobne dla kobiet, osobne dla mężczyzn) oraz molo.

Kiedy dom zdrojowy doszczętnie spłonął pod koniec 1892 r., przedsiębiorca błyskawicznie pozyskał nowy kredyt, rozebrał zgliszcza i w ciągu niecałego pół roku wzniósł nowy, i to okazalszy. To dokładnie ten sam, który po gruntownej rewaloryzacji, został otwarty dwa lata temu. Obecnie jest zarządzany przez Hevelianum.

Otwarcie wyremontowanego Domu Zdrojowego w Brzeźnie (grudzień 2021)


Kiedy powstała willa Kullinga?



Po dekadzie działalności Kulling postanowił jednak sprzedać kurort. Nowy nabywca kontynuował, nawet jeszcze z większym rozmachem, inwestycje w Brzeźnie. Kulling pieniądze zainwestował w dzierżawę gruntów w dzisiejszym Redłowie, a kilkanaście lat później także w jedną z gdańskich cegielni.

Po tym, jak Brzeźno w 1914 r. zostało przyłączone do miasta, Kulling w latach 1915-1917 był także radnym miasta.

Brzeźno w granicach Gdańska, czyli kąpielisko od 1914 roku Brzeźno w granicach Gdańska, czyli kąpielisko od 1914 roku

Wiele wskazuje na to, że właśnie ze środków pozyskanych ze sprzedaży kurortu zbudował także i tytułową willę. Kiedy? Nie udało się tego precyzyjnie ustalić. W rejestrze zabytków mowa o "końcu XIX w.". Faktem jest, że na jednym z dokładnych, wojskowych planów Gdańska i jego okolic z 1898 r. willi jeszcze nie odnotowano. Należy więc ostrożnie przyjąć faktycznie ostatni rok lub lata XIX stulecia, względnie: przełom XIX i XX w., jako czas powstania budynku.

Malowniczy historyzm nowej willi



Nowa willa zbudowana została nie bezpośrednio przy głównej drodze, lecz w głębi działki, którą większość zajmował (i zajmuje nadal) ogród. Budynek otrzymał popularny na przełomie XIX i XX w. w Gdańsku i okolicy eklektyczny kostium stylowy, z wyraźnymi nawiązaniami do gotyku.

Bryła jest rozczłonkowana, z ryzalitami, wykuszami i wieżyczkami.

Willa Kullinga, zwana też "Domem pod Cisem", na prawdopodobnie przedwojennym zdjęciu. Willa Kullinga, zwana też "Domem pod Cisem", na prawdopodobnie przedwojennym zdjęciu.

Willa Kullinga, zwana też "Domem pod Cisem", na prawdopodobnie przedwojennym zdjęciu.

Zastosowano bogatą dekorację - zróżnicowano kolorystykę cegieł (choć dominuje zdecydowanie jasna, żółta cegła), elementy drewniane i kamienne (bonia). Willa ma dwie "pełne" kondygnacje, poza tym jest użytkowe poddasze i piwnica.

Elewacja w partii piwnic została obłożona kamieniem. Uwagę zwracają przetworzone elementy gotyckie, jak dwa schodkowe szczyty (północny oraz ryzalitu od strony wschodniej), a także narożna (na południowo-wschodnim rogu), pięcioboczna wieżyczka. Willa nakryta jest dosyć wysokim, czterospadowym dachem.

Willa Kullinga przy ulicy Kullinga



Kurzstraße przy której powstała opisywana willa, jeszcze za życia Kullinga (!) przemianowana została na Kullingstraße. To swój drogą, dość rzadki przykład, kiedy jednym z mieszkańców była osoba, którą nazwa danej ulicy honorowała...

Nasz bohater mieszkał w niej do śmierci wraz z żoną, Olgą (de domo Borchell).

Willa Kullinga zaznaczona na fragmencie planu Gdańska z 1921 r. Zwraca uwagę błędny zapis nazwy ulicy (Kellingstraße zamiast Kullingstraße). Willa Kullinga zaznaczona na fragmencie planu Gdańska z 1921 r. Zwraca uwagę błędny zapis nazwy ulicy (Kellingstraße zamiast Kullingstraße).

Willa Kullinga zaznaczona na fragmencie planu Gdańska z 1921 r. Zwraca uwagę błędny zapis nazwy ulicy (Kellingstraße zamiast Kullingstraße).

Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Niestety, nie jest znany żaden portret Kullinga. Przedsiębiorca, któremu zawdzięczamy do dziś zachowany brzeźnieński dom zdrojowy, zmarł 15 stycznia 1922 r. Miał 63 lata. Został pochowany na (nieistniejącym już) Cmentarzu Bożego Ciała przy ul. 3 MajaMapka.

W lutym 2021 r. jeden z nowych tramwajów gdańskich zyskał opisywanego przedsiębiorcę i radnego miejskiego za patrona.

Uroczystość nadania imienia Hermanna Kullinga nowemu gdańskiemu tramwajowi, 5 lutego 2021 r. Uroczystość nadania imienia Hermanna Kullinga nowemu gdańskiemu tramwajowi, 5 lutego 2021 r.

Uroczystość nadania imienia Hermanna Kullinga nowemu gdańskiemu tramwajowi, 5 lutego 2021 r.

fot. Jan Daniluk.

W rękach Brambachów



W 1922 r. lub 1923 r. willa trafiła w ręce rodziny Brambachów. Na jej czele stał Reinhold - właściciel tartaku parowego oraz wytwórni tarcicy na Przeróbce, który posiadał także zakłady (kolejne tartaki, a także młyn zbożowy) w Czarnej Wodzie (pow. starogardzki) i Gutowcu (pow. chojnicki).

Początkowo - formalnie - właścicielkami opisywanej willi były kobiety: wpierw Alice, następnie Hildegarda. Nie wiadomo, czy były to kolejne żony, żona i córka, a może i siostra..? Reinhold stał się właścicielem willi formalnie dopiero pod koniec okresu Wolnego Miasta Gdańska.

Przez kilka lat w willi wynajmowano także mieszkania (np. dla jednego urzędnika sądowego).

Dopowiedzmy, że jeszcze w latach 20. zmieniono adres, do którego przypisany był budynek - z Kullingstraße 3 (obecna ul. Sternicza) na Danziger Straße 14 (obecna ul. Gdańska).

Willa Kullinga pod adresem Danziger Straße 14 na fragmencie planu Gdańska z 1933 r. Willa Kullinga pod adresem Danziger Straße 14 na fragmencie planu Gdańska z 1933 r.

Willa Kullinga pod adresem Danziger Straße 14 na fragmencie planu Gdańska z 1933 r.

Ze zbiorów The University of Chicago Library

Nowe funkcje i nowy/stary adres



Willa Kullinga szczęśliwie przetrwała działania wojenne w 1945 r. Wpierw urządzono w niej schronisko dla dzieci repatriowanych z Kresów, następnie zaś szkołę zegarmistrzowską, która w tej lokalizacji działała do 1960 r. Przez następne, niecałe dwie dekady, willa służyła jako przychodnia lekarska.

Ostatecznie w 1979 r. otwarto w jej wnętrzach - działający do dziś - dzienny środowiskowy dom samopomocy.

Środowiskowy dom samopomocy, kiedyś "Pod Cisem", dziś "Przystań Sternicza", to miejsce, w którym osoby z demencją otrzymują wsparcie pod okiem specjalistów. Środowiskowy dom samopomocy, kiedyś "Pod Cisem", dziś "Przystań Sternicza", to miejsce, w którym osoby z demencją otrzymują wsparcie pod okiem specjalistów.

Środowiskowy dom samopomocy, kiedyś "Pod Cisem", dziś "Przystań Sternicza", to miejsce, w którym osoby z demencją otrzymują wsparcie pod okiem specjalistów.

fot. Grzegorz Mehring/gdansk.pl

Po wojnie ostatecznie przypisano willę ponownie do dawnej Kullingstraße, która zyskała nazwę ul. Sterniczej.

O autorze

autor

Jan Daniluk

- doktor historii, adiunkt na Wydziale Historycznym UG, badacz historii Gdańska w XIX i XX w., oraz historii powszechnej (1890-1945).

Miejsca

Zobacz także

Stare wille, pałacyki i dwory Trójmiasta (20)

Opinie (103) ponad 20 zablokowanych

  • 2023-12-31 09:13

    Bardzo ciekawy artykuł (16)

    Wille powinno się zwrócić byłym właścicielom
    Szkoła zegarmistrzowska ?
    Zniszczono większość szkół jakie uczyly zawodu dziś nie ma komu wykonywać usług a ludzie z fachem kiedyś tak wyśmiewani bo tylko po ZSZ zarabiaja krocie

    Elvis

    4 miesiące

    • 26 25

    • 2023-12-31 09:18

      To może cały Gdańsk i Sopot trzeba oddać? (2)

      Co ty pleciesz.

      4 miesiące

      • 11 12

      • 2023-12-31 09:26

        (1)

        Gdansk nie ale sopot tak!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

        4 miesiące

        • 1 16

        • 2023-12-31 15:13

          oddaj twoje mieszkanie !

          4 miesiące

          • 1 3

    • 2023-12-31 11:05

      Ja bym oddał Danielowi z Pcimia. (4)

      Po tym jak przepisał swoje trzydzieści dziewięć (na chwilę obecną) nieruchomości na dwunastoletniego syna, Daniel cierpi na niedobór.

      4 miesiące

      • 9 7

      • 2023-12-31 11:49

        Wkrótce obchody śmierci patrona deweloperów (1)

        Będą tańce , śpiewy i kampania wyborcza wdzięcznych beneficjentów.

        4 miesiące

        • 11 6

        • 2024-01-01 12:56

          Aż dziwne ze ta jego wrona tam jeszcze nie mieszka

          4 miesiące

          • 1 0

      • 2023-12-31 14:00

        (1)

        Nie tylko on

        4 miesiące

        • 3 0

        • 2023-12-31 20:29

          niestety ...

          4 miesiące

          • 1 0

    • 2023-12-31 11:06

      Ale...

      Willa pełni obecnie bardzo ważną i potrzebną funkcję. Szkoła by się przydała, ale można ją urządzić w innej lokalizacji.

      Cybergirl

      4 miesiące

      • 11 3

    • 2023-12-31 14:21

      W punkt (3)

      Śmiali się z uczniów zawodówek robiąc z nich gorszą kategorię.
      Już niedługo jednorazowe zegarki samochody , maszyny itp popatdzcie dziś kto maprawia tv żelazka miksery....NIKT

      4 miesiące

      • 6 0

      • 2023-12-31 15:14

        bo sie nie oplaca !

        4 miesiące

        • 2 2

      • 2023-12-31 20:55

        Ministra co zlikwidowała zawodówki dawno nie żyje,a szkoły jeszcze nie dały rady się odbudować.Powstały w zamian jakieś koszmarki--licea z klasami zawodowymi.

        4 miesiące

        • 1 1

      • 2024-01-01 12:57

        Dalej była szkoła złotnicza

        4 miesiące

        • 1 0

    • 2023-12-31 15:12

      jak jest popyt to tak

      4 miesiące

      • 2 1

    • 2024-01-13 20:27

      A jak byli właściciele nie żyją to co?

      pogodynka ma białe drewniaki na nogach swoich

      3 miesiące

      • 0 0

    • 2024-01-13 20:31

      No a jak dawni właściciele nie żyją no to co?

      pogodynka ma białe drewniaki na nogach swoich

      3 miesiące

      • 0 0

  • 2023-12-31 09:18

    Ważna sprawa, dobry tekst

    4 miesiące

    • 18 8

  • 2023-12-31 09:23

    Historia ciekawa ale willa straszny drapak (3)

    4 miesiące

    • 14 65

    • 2023-12-31 15:15

      o gustach sie nie dyskutuje i (1)

      dla mnie jest OK

      4 miesiące

      • 6 1

      • 2024-01-01 12:59

        Na przeciwko byl,, pod krasnalem,,

        Sbecka speluna

        4 miesiące

        • 4 0

    • 2024-01-01 12:58

      Dziękuję za artykuł, całe moje młode życie zastanawiałem się co to za willa.

      Dziękuję.

      4 miesiące

      • 4 0

  • 2023-12-31 09:27

    (1)

    Piękny budynek, ładny mini park ze starymi drzewami. Bardzo fajny klimacik na jakiś stylowy kryminał.

    4 miesiące

    • 43 11

    • 2023-12-31 15:15

      albo romansik z Romeo i Julie na balkonie !

      4 miesiące

      • 1 0

  • 2023-12-31 09:32

    Gdańsk Nowy Port,dzielnica czarna od pyłu weglowego! (7)

    A w sąsiedniej dzielnicy zabytkowy Dworek Fischera rozlatuje się,popadł w ruinę.Czeka podobno na inwestycje z programu Gdańsk 2030----2099?

    4 miesiące

    • 28 14

    • 2023-12-31 10:44

      Gdzie ten pył? (4)

      4 miesiące

      • 1 10

      • 2023-12-31 10:59

        Do Pcimia nie dociera? (1)

        4 miesiące

        • 6 7

        • 2024-01-01 13:00

          Aż dziwne ze UB nie przejęło dla matrioszki z Moskwy

          4 miesiące

          • 1 0

      • 2023-12-31 14:02

        Jak to gdzie? W powietrzu!!!Spytaj mieszkańców Nowej Letnicy i Nowym Porcie.

        4 miesiące

        • 2 2

      • 2024-01-01 13:00

        Obok stadionu są chaldy

        Wiatr zachodni zapyla Nowy Port

        4 miesiące

        • 1 0

    • 2023-12-31 11:14

      Chyba za pózno...

      Willa Fischera jest już w tak opłakanym stanie, że tam już chyba nie ma czego remontować (nad czym unolewam). Obym się mylił. Szanowna Redakcjo, może o tym artykuł?

      Janusz

      4 miesiące

      • 8 2

    • 2024-01-01 08:01

      Władzom Gdańska

      najwyraźniej nie po drodze z tym obiektem. Zaraz 230 lat stuknie i te mury już dłużej nie pociągną. Czyżby ostateczne rozwiązanie w postaci działań deweloperskich nad kanałkiem?

      n

      4 miesiące

      • 3 0

  • 2023-12-31 09:42

    Środowiskowy Dom Samopomocy,,Przystań Sternicza""

    Bardzo proszę o zmianę

    Pracownik

    4 miesiące

    • 18 12

  • 2023-12-31 09:42

    czy to ten kulling zwermachtu co pod minskim rostrzelal rodzine polakow? pisanie o epizodze mordercow (3)

    nie ma sensu.

    r5

    4 miesiące

    • 14 34

    • 2023-12-31 10:38

      to ten drugi

      4 miesiące

      • 8 3

    • 2023-12-31 11:00

      Jprdl, jak Polak może tak kaleczyć piękny język polski? (1)

      4 miesiące

      • 15 7

      • 2024-01-06 15:00

        Jprd jak niemiec tak moze zabijac polakow

        4 miesiące

        • 0 0

  • 2023-12-31 09:46

    (2)

    Sprostowanie ,od 2019 r działa tam Srodowiskowy Dom Samopomocy "Przystań Sternicza"prowadzony przez Stowarzyszenie Przedsiębiorczości I Rechabilitacji

    4 miesiące

    • 11 13

    • 2023-12-31 11:50

      We wpisie jest błąd ortograficzny.

      4 miesiące

      • 6 3

    • 2023-12-31 20:30

      Rahabilitacja , a nie przez ch !

      .

      4 miesiące

      • 1 0

  • 2023-12-31 09:50

    Jak w bajce

    Jakie te domy były kiedyś piękne dobrze że jeszcze coś się zachowało

    4 miesiące

    • 34 6

  • 2023-12-31 10:26

    (2)

    Ciekawa historia kaszubsko-niemieckiego Brzeźna.

    4 miesiące

    • 26 9

    • 2023-12-31 16:05

      Kazach

      Dlaczego kaszubskiego?

      Kazach

      4 miesiące

      • 4 0

    • 2024-02-13 20:35

      Pomyłka

      Brzezno to nie kaszubska historia,prędzej niemiecka.

      Obywatel

      2 miesiące

      • 0 0

1
2
3
4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Gdynia wielu narodowości Gdynia wielu narodowości

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład
maj 16
czwartek, g. 17:30
Gdynia, Biblioteka Wiedzy
Wstęp wolny
więcej (1)

TV Filmy

4374

Willa Bliźniacza przy ul. Korzeniowskiego w Gdyni (80)

więcej (1570)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Jak nazywany był pracownik przytułku dla bezdomnych i sierot odpowiedzialny za wyszukiwanie ich na ulicach?

 

Najczęściej czytane