Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Wille Trójmiasta: Willa Kullinga w Brzeźnie

Jan Daniluk
31 grudnia 2023, godz. 09:00 
Opinie (103)
Najnowszy artykuł na ten temat Jeden z pierwszych w Polsce "bliźniaków". Przedwojenna willa dwóch kapitanów

Willa przy ul. Sterniczej 2Mapka to jedna z zaledwie trzech pozycji z Brzeźna wpisanych do rejestru zabytków. W naszym cyklu poświęconym starym willom, pałacykom i dworom Trójmiasta, poprzednio opisaliśmy rezydencję Herbstów w Sopocie, a za tydzień zaprezentujemy historię willi Szczęść Boże w Gdyni.



Obiekt został zbudowany przez jedną z najbardziej zasłużonych w historii Brzeźna osób - Hermanna Kullinga. To przedsiębiorca, który w 1889 r. kupił kurort Brzeźno, tj. zbudowany niecałe pół wieku wcześniej dom zdrojowy wraz z otaczającymi go gruntami (m. in. z zakładem kąpielowym, parkiem i polami uprawnymi). Choć (z przerwami) to właśnie w tej niewielkiej, kaszubskiej wsi rybackiej już od początku XIX w. istniało kąpielisko morskie (pierwsze w ogóle nad Zatoką Gdańską!), to jego największy rozwój przypadł dopiero na okres wilhelmiński. Duże zasługi w tym względzie położył właśnie wspomniany Kulling.

Pierwsze polskie kąpielisko, czyli Pierwsze polskie kąpielisko, czyli "zachwycające festyny kąpielowe" w Brzeźnie

Tramwaj konny i inne inwestycje w kurorcie



Jeszcze w tym samym roku (tj. 1889 r.) zbudował prywatną, liczącą nieco ponad 1 km, linię tramwaju konnego, by wozić spragnionych odpoczynku letników ze stacji kolejowej Brzeźno niemal wprost do domu zdrojowego. Kulling rozumiał też siłę reklamy, zbudował nowe łazienki plażowe (osobne dla kobiet, osobne dla mężczyzn) oraz molo.

Kiedy dom zdrojowy doszczętnie spłonął pod koniec 1892 r., przedsiębiorca błyskawicznie pozyskał nowy kredyt, rozebrał zgliszcza i w ciągu niecałego pół roku wzniósł nowy, i to okazalszy. To dokładnie ten sam, który po gruntownej rewaloryzacji, został otwarty dwa lata temu. Obecnie jest zarządzany przez Hevelianum.

Otwarcie wyremontowanego Domu Zdrojowego w Brzeźnie (grudzień 2021)


Kiedy powstała willa Kullinga?



Po dekadzie działalności Kulling postanowił jednak sprzedać kurort. Nowy nabywca kontynuował, nawet jeszcze z większym rozmachem, inwestycje w Brzeźnie. Kulling pieniądze zainwestował w dzierżawę gruntów w dzisiejszym Redłowie, a kilkanaście lat później także w jedną z gdańskich cegielni.

Po tym, jak Brzeźno w 1914 r. zostało przyłączone do miasta, Kulling w latach 1915-1917 był także radnym miasta.

Brzeźno w granicach Gdańska, czyli kąpielisko od 1914 roku Brzeźno w granicach Gdańska, czyli kąpielisko od 1914 roku

Wiele wskazuje na to, że właśnie ze środków pozyskanych ze sprzedaży kurortu zbudował także i tytułową willę. Kiedy? Nie udało się tego precyzyjnie ustalić. W rejestrze zabytków mowa o "końcu XIX w.". Faktem jest, że na jednym z dokładnych, wojskowych planów Gdańska i jego okolic z 1898 r. willi jeszcze nie odnotowano. Należy więc ostrożnie przyjąć faktycznie ostatni rok lub lata XIX stulecia, względnie: przełom XIX i XX w., jako czas powstania budynku.

Malowniczy historyzm nowej willi



Nowa willa zbudowana została nie bezpośrednio przy głównej drodze, lecz w głębi działki, którą większość zajmował (i zajmuje nadal) ogród. Budynek otrzymał popularny na przełomie XIX i XX w. w Gdańsku i okolicy eklektyczny kostium stylowy, z wyraźnymi nawiązaniami do gotyku.

Bryła jest rozczłonkowana, z ryzalitami, wykuszami i wieżyczkami.

Willa Kullinga, zwana też "Domem pod Cisem", na prawdopodobnie przedwojennym zdjęciu. Willa Kullinga, zwana też "Domem pod Cisem", na prawdopodobnie przedwojennym zdjęciu.

Willa Kullinga, zwana też "Domem pod Cisem", na prawdopodobnie przedwojennym zdjęciu.

Zastosowano bogatą dekorację - zróżnicowano kolorystykę cegieł (choć dominuje zdecydowanie jasna, żółta cegła), elementy drewniane i kamienne (bonia). Willa ma dwie "pełne" kondygnacje, poza tym jest użytkowe poddasze i piwnica.

Elewacja w partii piwnic została obłożona kamieniem. Uwagę zwracają przetworzone elementy gotyckie, jak dwa schodkowe szczyty (północny oraz ryzalitu od strony wschodniej), a także narożna (na południowo-wschodnim rogu), pięcioboczna wieżyczka. Willa nakryta jest dosyć wysokim, czterospadowym dachem.

Willa Kullinga przy ulicy Kullinga



Kurzstraße przy której powstała opisywana willa, jeszcze za życia Kullinga (!) przemianowana została na Kullingstraße. To swój drogą, dość rzadki przykład, kiedy jednym z mieszkańców była osoba, którą nazwa danej ulicy honorowała...

Nasz bohater mieszkał w niej do śmierci wraz z żoną, Olgą (de domo Borchell).

Willa Kullinga zaznaczona na fragmencie planu Gdańska z 1921 r. Zwraca uwagę błędny zapis nazwy ulicy (Kellingstraße zamiast Kullingstraße). Willa Kullinga zaznaczona na fragmencie planu Gdańska z 1921 r. Zwraca uwagę błędny zapis nazwy ulicy (Kellingstraße zamiast Kullingstraße).

Willa Kullinga zaznaczona na fragmencie planu Gdańska z 1921 r. Zwraca uwagę błędny zapis nazwy ulicy (Kellingstraße zamiast Kullingstraße).

Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Niestety, nie jest znany żaden portret Kullinga. Przedsiębiorca, któremu zawdzięczamy do dziś zachowany brzeźnieński dom zdrojowy, zmarł 15 stycznia 1922 r. Miał 63 lata. Został pochowany na (nieistniejącym już) Cmentarzu Bożego Ciała przy ul. 3 MajaMapka.

W lutym 2021 r. jeden z nowych tramwajów gdańskich zyskał opisywanego przedsiębiorcę i radnego miejskiego za patrona.

Uroczystość nadania imienia Hermanna Kullinga nowemu gdańskiemu tramwajowi, 5 lutego 2021 r. Uroczystość nadania imienia Hermanna Kullinga nowemu gdańskiemu tramwajowi, 5 lutego 2021 r.

Uroczystość nadania imienia Hermanna Kullinga nowemu gdańskiemu tramwajowi, 5 lutego 2021 r.

fot. Jan Daniluk.

W rękach Brambachów



W 1922 r. lub 1923 r. willa trafiła w ręce rodziny Brambachów. Na jej czele stał Reinhold - właściciel tartaku parowego oraz wytwórni tarcicy na Przeróbce, który posiadał także zakłady (kolejne tartaki, a także młyn zbożowy) w Czarnej Wodzie (pow. starogardzki) i Gutowcu (pow. chojnicki).

Początkowo - formalnie - właścicielkami opisywanej willi były kobiety: wpierw Alice, następnie Hildegarda. Nie wiadomo, czy były to kolejne żony, żona i córka, a może i siostra..? Reinhold stał się właścicielem willi formalnie dopiero pod koniec okresu Wolnego Miasta Gdańska.

Przez kilka lat w willi wynajmowano także mieszkania (np. dla jednego urzędnika sądowego).

Dopowiedzmy, że jeszcze w latach 20. zmieniono adres, do którego przypisany był budynek - z Kullingstraße 3 (obecna ul. Sternicza) na Danziger Straße 14 (obecna ul. Gdańska).

Willa Kullinga pod adresem Danziger Straße 14 na fragmencie planu Gdańska z 1933 r. Willa Kullinga pod adresem Danziger Straße 14 na fragmencie planu Gdańska z 1933 r.

Willa Kullinga pod adresem Danziger Straße 14 na fragmencie planu Gdańska z 1933 r.

Ze zbiorów The University of Chicago Library

Nowe funkcje i nowy/stary adres



Willa Kullinga szczęśliwie przetrwała działania wojenne w 1945 r. Wpierw urządzono w niej schronisko dla dzieci repatriowanych z Kresów, następnie zaś szkołę zegarmistrzowską, która w tej lokalizacji działała do 1960 r. Przez następne, niecałe dwie dekady, willa służyła jako przychodnia lekarska.

Ostatecznie w 1979 r. otwarto w jej wnętrzach - działający do dziś - dzienny środowiskowy dom samopomocy.

Środowiskowy dom samopomocy, kiedyś "Pod Cisem", dziś "Przystań Sternicza", to miejsce, w którym osoby z demencją otrzymują wsparcie pod okiem specjalistów. Środowiskowy dom samopomocy, kiedyś "Pod Cisem", dziś "Przystań Sternicza", to miejsce, w którym osoby z demencją otrzymują wsparcie pod okiem specjalistów.

Środowiskowy dom samopomocy, kiedyś "Pod Cisem", dziś "Przystań Sternicza", to miejsce, w którym osoby z demencją otrzymują wsparcie pod okiem specjalistów.

fot. Grzegorz Mehring/gdansk.pl

Po wojnie ostatecznie przypisano willę ponownie do dawnej Kullingstraße, która zyskała nazwę ul. Sterniczej.

O autorze

autor

Jan Daniluk

- doktor historii, adiunkt na Wydziale Historycznym UG, badacz historii Gdańska w XIX i XX w., oraz historii powszechnej (1890-1945).

Miejsca

Zobacz także

Stare wille, pałacyki i dwory Trójmiasta (20)

Opinie (103) ponad 20 zablokowanych

  • 2024-01-01 13:39

    harcówka

    Czy dobrze pamiętam ze w latach 60 była tam harcówka szczepu czerwonych beretów z gdanska?

    4 miesiące

    • 6 1

  • 2024-01-01 14:35

    Wille Matuszaka przejela juz mafia.

    "Natura nie znosi prozni" Swoj notariusz i znany gangster.

    4 miesiące

    • 4 4

  • 2024-01-01 21:17

    Ciekawe budynki

    Można prosić o historie dworku z tajemniczym herbem na frontonie na ul Chodowieckiego13

    Ktoś z Aniołków

    4 miesiące

    • 2 0

  • 2024-01-01 23:46

    wspomnienia (1)

    W okresie wrzesień 1947 do stycznia 1961 roku mieszkałem w Brzeźnie przy ul Emilii Plater.Jako młody człowiek jeżdżąc na rowerze przejeżdżałem wszystkie ulice Brzeźna poznając wszystkie znajdujace sie tam obiekty. Juz wówczas zwróciłem uwagę na piękno opisywanej willi, w której w tym okresie czasu mieściła sie Szkoła Zegarmistrzowska. W swoich wspomnieniach opisuję ciekawsze obiekty. M.in. powiązałem miejsce usytuwania szkoły, jej warsztatów oraz tzw bursy. Opisywałem tę dzielnicę, jej mieszkańców na tle wydarzeń związanych z moją rodziną przybylą z tzw, kresów. Wspomnienia zatytułowałem"Brzeźno - dzielnica Gdańska, w której panowała rodzinna atmosfera". Pozdrawiam wszystkich sympatyków Brzeźna.
    Zbyszek Szymański.

    4 miesiące

    • 11 1

    • 2024-01-02 00:07

      Brzeznianka

      Kocham Brzezno.Urodzilam sie tutaj i mieszkalam przez 28 lat.Od 32 lat mieszkam za granica , ale zawsze chetnie
      Odwiedzam Brzezno.Musze powiedziec ze
      Brzezno stracilo swoja atmosfere . Szkoda

      4 miesiące

      • 0 0

  • 2024-01-02 02:32

    Oswajanie antypolskiej historii Gdanska.

    alka

    4 miesiące

    • 2 1

  • 2024-01-05 14:04

    Opinia do filmu

    Zobacz film Dawna Willa Kullinga w Brzeźnie

    Pamiętam jak była tam przychodnia.

    4 miesiące

    • 3 0

  • 2024-01-07 11:24

    c.d. wspomnienia

    Odnośnie willi, w ktorej w latach 50-tych XX w znajdowała sie Szkoła Zegarmistrzowska, to jej warsztaty z kolei znajdowały sie w budynku przy ul Mazurskiej na przeciw wylotu ul. Orlej. Natomiast bursa na rogu ul Gdańskiej i Uczniowskiej. Jak sobie przypominam to na przeciw w/w willi ale przy ul. Gdańskiej znajdowały się dwie wille. Dalsze wille to: na rogu ul. Emilii Plater i Gdańskiej zwana popularnie "wilnianką", przy ul. I, Krasickiego, przy ul. Południowej 1, w której na parterze znajdowal sie Urząd Pocztowy nr 7 oraz na rogu ulic Pułaskiego i Poludniowej, w której /dawno, dawno temu/ mieściło się przedszkole o pięknej nazwie "Biały Zagiel". Współczuję tym, którzy nie potrafią dostrzec piękna takich budynków. Pozostaje inna kwestia a mianowicie ich odrestaurowania.

    Zbyszek Szymanski

    4 miesiące

    • 4 0

  • 2024-01-29 09:49

    Opinia do filmu

    Zobacz film Dawna Willa Kullinga w Brzeźnie

    W latach 60/70 ubiegłego stulecia jako małe dziecko chodziłam tam do lekarza. Bałam się tam chodzić, bo kojarzył mi się z bólem (zastrzyki). Ale zawsze gubiłam się tam. Ale bawić się w ogrodzie lubiłam. Później był tam dom dla starszych ludzi.

    gość

    3 miesiące

    • 3 0

1
2
3
4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

TV Filmy

XVIII-wieczne dzwony wróciły do Gdańska (196)

więcej (1573)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

W którym roku zostało oddane do użytku torowisko w kierunku Chełmu?

 

Najczęściej czytane