Tak walczono o Gdańsk w 1945 roku

Marcin Stąporek

15 marca 2015 (artykuł sprzed 9 lat)

Opinie (597)

Najnowszy artykuł na ten temat Zobacz powojenny Gdańsk na wystawie online

Niemiecki PzKpfw. VI B "Königstiger" unieruchomiony na Długich Ogrodach

Opisując działania wojenne na Pomorzu Gdańskim w końcowej fazie II wojny światowej trzeba podkreślić że dla Armii Czerwonej atakowanie ufortyfikowanego zespołu Gdańsk - Gdynia miało charakter jedynie pomocniczej operacji. Przyjrzyjmy się przebiegowi walk.

Cała operacja miała za zadanie zabezpieczać prawe skrzydło głównych sił 1. Frontu Białoruskiego i 1. Frontu Ukraińskiego, prących jak najszybciej w kierunku Berlina - serca Niemiec. Gdy 4 marca oddziały sowieckiej 1. Armii Pancernej Gwardii przedarły się do Bałtyku w okolicy Kołobrzegu, niemiecka 2. Armia została w całości odcięta na Pomorzu i cofała się na wschód, w kierunku Gdańska. Dowódca gdańskiego okręgu wojskowego, gen. Karl-Wilhelm Specht, nakazał przygotowanie pozycji obronnych na wzgórzach otaczających Trójmiasto.

Odwrócenie kierunków, zbliżanie się Armii Czerwonej od Zachodu potęgowało u części wojska, a tym bardziej u odciętych od informacji o sytuacji na froncie cywilów, wrażenie chaosu i paniki. Jak wspominał jeden z żołnierzy wysłanych w głąb Kaszub do przygotowywania okopów: "Nie mam pojęcia, gdzie znajduje się nieprzyjaciel, ale wydaje mi się, że jest za nami. Przygotowane przez nas stanowiska artylerii przeciwpancernej i przeciwlotniczej zwrócone są w kierunku południowego zachodu, a nawet zachodu, czyli w jedynym możliwym kierunku odwrotu. Nic z tego nie rozumiem" (Guy Sajer, "Zapomniany żołnierz").

Sowieckie czołówki pancerne pojawiały się w zasięgu niemieckich pozycji już od 8 marca, jednak kilka dni zabrało im oczekiwanie na podciągnięcie sił piechoty, zwłaszcza że wiosenne roztopy bardzo utrudniały poruszanie się wojsk. 13 marca nastąpiło ześrodkowanie sił 2. Frontu Białoruskiego i marszałek Konstanty Rokossowski przedstawił swój plan koncentrycznego uderzenia od zachodu, południowego zachodu i południa. Dzień wcześniej dowództwo niemieckiej 2. Armii objął pochodzący z Prus Wschodnich gen. Dietrich von Saucken. Prócz dowodzenia wojskami, zajął się on też sprawami bezpieczeństwa ludności; dotychczasowy "udzielny władca" Gdańska i prowincji, hitlerowski gauleiter Albert Forster załamał się w tych dniach i niezdolny do sprawowania przywództwa, ewakuował się na Półwysep Helski.

15 marca na wszystkich odcinkach Sowieci prowadzili intensywny ostrzał artyleryjski i naloty bombowe. Jednocześnie Niemcy pod osłoną wciąż panujących na Bałtyku okrętów Kriegsmarine kontynuowali ewakuację drogą morską. Silnie uzbrojone okręty Schlesien, Prinz Eugen i Leipzig ostrzeliwały pozycje Armii Czerwonej. Ta jednak, powoli, lecz nieubłaganie parła w kierunku Zatoki Gdańskiej. Dzięki zdobyciu 19 marca wzgórz w rejonie Sopotu, artyleria rosyjska mogła już razić okręty niemieckie na Zatoce. 20 marca dotarł nad Trójmiasto nalot bombowców alianckich (warto wspomnieć, że Winston Churchill podczas konferencji w Jałcie nalegał na jak najszybsze zajęcie Gdańska przez Sowietów, by powstrzymać intensywną produkcję okrętów podwodnych w tutejszych stoczniach).

22 marca atakujący czerwonoarmiści dotarli do brzegu morskiego pomiędzy Kolibkami a Sopotem, odcinając w ten sposób rejon umocniony Gdyni. Dzięki akcji gdyńskich harcerzy, którzy wykradli i przekazali Rosjanom plany niemieckich umocnień, zajęcie miasta było tylko kwestią czasu. Ewakuujący się Niemcy wysadzili w powietrze znaczną część urządzeń portowych i zatapiali statki, by uniemożliwić korzystanie z gdyńskiego portu. Nocą z 26 na 27 marca ostatni żołnierze niemieccy przeszli na Kępę Oksywską.

Czytaj też: Jak wyzwalano Gdynię w 1945 roku

23 marca zajęty został Sopot, co szczegółowo opisywaliśmy w artykule Sopot w Ogniu. Marzec 1945 w kurorcie.

W kolejnych dniach, dzięki zajmowaniu kolejnych wzgórz, artyleria i osławione "organy Stalina", czyli wyrzutnie pocisków rakietowych, bezlitośnie bombardowały Gdańsk, powodując liczne zniszczenia i pożary. 25 marca (w Niedzielę Palmową) ostrzał prowadzono już z Oliwy i z Cygańskiej Góry. Tego dnia dowództwo Kriegsmarine ewakuowało się z Gdańska na Hel. W Nowym Porcie wybuchły dwa załadowane amunicją transportowce "Bille" i "Weser", po czym już żaden statek nie wyszedł z Gdańska w morze. Kolumny uchodźców próbowały wydostać się z miasta w jedynym kierunku skąd nie atakowali Rosjanie, czyli na Żuławy.

Wrak pancernika "Gneisenau" blokujący wejście do portu w Gdyni.

24 i 25 marca samoloty sowieckie rozrzucały ulotki, wzywające Niemców do poddania się. Ci jednak nadal desperacko walczyli, wycofując się z Oliwy, następnie z Wrzeszcza. Stoczono zacięty bój o lotnisko we Wrzeszczu, następnie o teren Stoczni Schichaua, w końcu o Śródmieście. 30 marca wojsko niemieckie wycofało się za Martwą Wisłę na Stogi i tę datę przyjmuje się symbolicznie jako dzień wyzwolenia Gdańska. Prawdopodobnie tego dnia (choć podawane są także daty 28 lub 29 marca) biało-czerwona flaga zawisła nad Dworem Artusa.

Udział polskich oddziałów w zdobywaniu Trójmiasta był jednak stosunkowo niewielki. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, dowodzona zresztą w tym czasie przez sowieckiego pułkownika Aleksandra Malutina, atakowała przez Wejherowo i Rumię-Janowo, a następnie przez Mały Kack i Witomino brała udział w zdobyciu Gdyni. Ze względów symbolicznych część sił brygady - batalion piechoty zmotoryzowanej wsparty plutonem czołgów - skierowano do walk ulicznych w Gdańsku i to właśnie tym żołnierzom przypadł historyczny zaszczyt zawieszania polskiej flagi.

Czytaj także: Nadpalili buty wieszając polską flagę na Dworze Artusa

W pierwszych dniach kwietnia Armia Czerwona zlikwidowała ostatnie punkty niemieckiego oporu na Westerplatte i na Stogach. Około 8 tys. żołnierzy wypartych z Gdyni na Kępę Oksywską, wraz z grupą cywilów udało się Niemcom przetransportować drogą morską na Półwysep Helski. Tam kilkadziesiąt tysięcy Niemców dotrwało aż do ostatniego dnia wojny i poddało się dopiero po kapitulacji Berlina. Podobny los spotkał resztę sił 2. Armii i uchodźców, którzy stłoczyli się na Wyspie Sobieszewskiej, Mierzei Wiślanej i w północnej części Żuław Wiślanych.

O autorze

Opinie (597) ponad 50 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-16 16:14

Do DrMaybach w sprawie ,,rustykalny" (1)

Rustykalny-słownik PWN: mający związek ze wsią,mający cechy wiejskie. Proponuję nie pisać głupot.

Cebulak po katechezie
9 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Rustykalny-słownik PWN: mający związek ze wsią,mający cechy wiejskie. Proponuję nie pisać głupot.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-03-16 17:34
  
  rustykalny
  
  O to właśnie chodzi. Rustykalny czyli ludowy,wiejski a nie rosyjski.
  
  Dr.Maybach
  9 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  O to właśnie chodzi. Rustykalny czyli ludowy,wiejski a nie rosyjski.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-16 16:25

DR Maybach (1)

po analizie wielu Twoich wpisów stwierdzam, że potrzebna jest konsultacja u psychiatry

Medyk dyplomowany
9 lat
- 3 1
Twoja opinia

Zmień treść

po analizie wielu Twoich wpisów stwierdzam, że potrzebna jest konsultacja u psychiatry
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-03-16 17:36
  
  Medyk hehe
  
  A cóż to dziecino cię tak zbulwersowało? Czyżbym gdzieś skłamał?
  
  Dr.Maybach
  9 lat
  - 0 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A cóż to dziecino cię tak zbulwersowało? Czyżbym gdzieś skłamał?
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-16 18:33

Wyzwoliciele... Gwałciciele i podpalacze.

9 lat
- 5 2
Twoja opinia

Zmień treść

Wyzwoliciele... Gwałciciele i podpalacze.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-17 00:02

ruscy zniszczyli to miasto, niemcow juz tu nie bylo,

zniszczyli Gdańsk jak niemieckie miasto zdobyczne.

9 lat
- 8 2
Twoja opinia

Zmień treść

zniszczyli Gdańsk jak niemieckie miasto zdobyczne.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-17 00:07

Ruscy wieszali ludzi na drzewach przy obecnej Al. Zwycięstwa w kierunku Wrzeszcza. (2)

Co drzewo, to kilku wisielców było. Wszyscy cywile, pochodzenia niemieckiego. To te obecne wielkie drzewa wzdłuż torów tramwajowych.

9 lat
- 4 6
Twoja opinia

Zmień treść

Co drzewo, to kilku wisielców było. Wszyscy cywile, pochodzenia niemieckiego. To te obecne wielkie drzewa wzdłuż torów tramwajowych.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-03-17 08:57
  
  Widac nawet obtarta kore na galeziach, od sznura.
  
  9 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Widac nawet obtarta kore na galeziach, od sznura.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-03-17 10:25
  
  to niemcy wieszali swoich, tych co nie chcieli walczyć lub uznali za dezerterów
  
  jeszcze trochę to Polacy rozpoczęli II wojnę , że napadliśmy na szwabów.... portal antypolski
  
  dziadek
  9 lat
  - 3 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  jeszcze trochę to Polacy rozpoczęli II wojnę , że napadliśmy na szwabów.... portal antypolski
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-17 16:49

Jesli Stąporek pracuje dla Budynia to niech nie udaje dziennikarza w trojmiasto.pl ! A Sielski i Naskręt też tak?

nick
9 lat
- 6 3
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-18 11:37

na ostatnim zdjęciu ( na samym dole ) na czołgu śpi pijany sołdat ( prawdopodobnie odpoczywa po gwałcie )

9 lat
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

na ostatnim zdjęciu ( na samym dole ) na czołgu śpi pijany sołdat ( prawdopodobnie odpoczywa po gwałcie )
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-25 23:52

Gdansk byl ijest gdanski

Gdanszczanie nigdy nie zostali podbici. Niemiec germanizowal, ruski rusyfikowal to po wojnie komuna, Polak polonizowal, a my ? My jestesmy Gdansk.

9 lat
- 2 5
Twoja opinia

Zmień treść

Gdanszczanie nigdy nie zostali podbici. Niemiec germanizowal, ruski rusyfikowal to po wojnie komuna, Polak polonizowal, a my ? My jestesmy Gdansk.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-03-26 23:17

bóg honor ojczyzna (1)

Niemcy, Ukraińcy i Ruscy wybijali wam pradziadów którzy w grobach sie przewracaja!!! A co niektórzy jak "ciapaty" za takie same grosze zapie... U Hitlerowców ale nie ważne jest ze zarabia 50 więcej ważne ze za granica i przyjezdza na zakupy do polski bo taniej hahaha nowobogacki!!! Polaka wszedzie za granica poznaja(po głowie w chmurach) i nigdy niezaakceptuja!!! Najlepiej isc na łatwizne i uciec na socjal za granice;-) ale kto ma JAJA zostanie w ojczyznie i mimo przeciwnosci bedzie żyl U SIEBIE!!!! Jestem 24-letnia obywatelka RP i mimo nie blogiego życia jak bd trzeba walczyc i zginac za POLSKE to tak zrobie!!!! Jak moj dziad i pradziad!!!!

Marta
9 lat
- 5 2
Twoja opinia

Zmień treść

Niemcy, Ukraińcy i Ruscy wybijali wam pradziadów którzy w grobach sie przewracaja!!! A co niektórzy jak "ciapaty" za takie same grosze zapie... U Hitlerowców ale nie ważne jest ze zarabia 50 więcej ważne ze za granica i przyjezdza na zakupy do polski bo taniej hahaha nowobogacki!!! Polaka wszedzie za granica poznaja(po głowie w chmurach) i nigdy niezaakceptuja!!! Najlepiej isc na łatwizne i uciec na socjal za granice;-) ale kto ma JAJA zostanie w ojczyznie i mimo przeciwnosci bedzie żyl U SIEBIE!!!! Jestem 24-letnia obywatelka RP i mimo nie blogiego życia jak bd trzeba walczyc i zginac za POLSKE to tak zrobie!!!! Jak moj dziad i pradziad!!!!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2017-03-27 07:48
  
  zbadaj swoje dNa to oakze sie ze plak jestes moze w 20%
  
  rezta to mieszany kundel. Polska raz byla bardziej an wschod, raz na zachod, nigdy Polska nie byla tak dlugo jak Niemcy na jednym terenie. Polacy to jedynie Polanie a reszta to podbite plemiona slowian podpozradkowane Polanom.
  
  Adam
  7 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  rezta to mieszany kundel. Polska raz byla bardziej an wschod, raz na zachod, nigdy Polska nie byla tak dlugo jak Niemcy na jednym terenie. Polacy to jedynie Polanie a reszta to podbite plemiona slowian podpozradkowane Polanom.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2016-04-24 09:44

Czolg na zdjeciu nr. 2

Pamiętam ten czołg ,był u zbiegu ul. Krowoderskiej i Elbląskiej.a odcinek od dzisiejszej ul. Stryjewskiego w kierunku plaży cały był zastawiony porzuconymi samochodami i nie tylko.Tak pozostało do końca 1946r.Mieszkałem wówczas na ul. Skotnickiej i jak to " chlupcy "( miałem wówczas 6-ć lat ) bawiliśmy sie w wojsko chodząc ze swoim " Dowódcą " ( miał 16 -cie lat ) na Sianki ( dzisiejsze Stogi ) po trotyl i proch wyjmowany z pocisków .Bóg darował mi życie i mogę o tym pisać.

Gdanszczanin od 1945r
8 lat
- 9 0
Twoja opinia

Zmień treść

Pamiętam ten czołg ,był u zbiegu ul. Krowoderskiej i Elbląskiej.a odcinek od dzisiejszej ul. Stryjewskiego w kierunku plaży cały był zastawiony porzuconymi samochodami i nie tylko.Tak pozostało do końca 1946r.Mieszkałem wówczas na ul. Skotnickiej i jak to " chlupcy "( miałem wówczas 6-ć lat ) bawiliśmy sie w wojsko chodząc ze swoim " Dowódcą " ( miał 16 -cie lat ) na Sianki ( dzisiejsze Stogi ) po trotyl i proch wyjmowany z pocisków .Bóg darował mi życie i mogę o tym pisać.
Regulamin dodawania opinii