Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Wojna gdańskiego króla mydła i wosku z nazistami

Tomasz Kot
12 sierpnia 2023, godz. 12:00 
Opinie (296)
Najnowszy artykuł na ten temat Huzarzy, papugi i wielka bijatyka. Niezwykła historia Domu św. Józefa
4
  • Reklamy fabryki mydła Gammów z przedwojennej prasy Wolnego Miasta Gdańska
  • Reklamy fabryki mydła Gammów z przedwojennej prasy Wolnego Miasta Gdańska
  • Reklamy fabryki mydła Gammów z przedwojennej prasy Wolnego Miasta Gdańska
  • Reklamy fabryki mydła Gammów z przedwojennej prasy Wolnego Miasta Gdańska

Reklamy fabryki mydła Gammów z przedwojennej prasy Wolnego Miasta Gdańska

Rudolf Edward Gamm (1884-1961) był posłem do Volkstagu ostatniej kadencji Wolnego Miasta Gdańska i przedsiębiorcą. Po 1945 r. nie wyjechał do Niemiec, jak niemal wszyscy politycy z WMG, lecz został nad Motławą. Po wojnie był świadkiem oskarżenia w procesie hitlerowskiego gauleitera Gdańska Alberta Forstera, którego uważał za zbrodniarza i osobistego wroga.



Potentaci mydlarstwa



Gamm wywodził się z rodziny, której przedstawiciele przybyli do Gdańska z Bydgoszczy w początkach XIX wi. Wszyscy parali się produkcją mydła, świec i oleju technicznego. Bracia Gammowie przez wiele lat dominowali w Gdańsku w produkcji i zbycie wspomnianych wyrobów, a jej przedstawiciele wchodzili w skład gdańskiej rady miasta.

Ojciec posła, Johann Friedrich Oskar Gamm (1835-1893), odziedziczył fabrykę mieszczącą się przy Breitgasse (ul. Szeroka 132Mapka) i przeniósł tu główną siedzibę firmy mieszczącą się wcześniej przy I Damm 7 (ul. Grobla IMapka).

Katalog.trojmiasto.pl - Oni opowiedzą ci o historii Trójmiasta

więcej

Johann Friedrich Oskar był dwukrotnie żonaty. Z piątki synów z pierwszego małżeństwa żaden nie poszedł w ślady ojca. Spadkobiercami rodzinnego interesu byli synowie z drugiego małżeństwa: Karl Egmont (1890 - zm. po 1945) i wspomniany Rudolf Edward.

W 1908 r. na posesjach przy ul. Szerokiej Gammowie wznieśli nową, dwupiętrową kamienicę ze zdobioną fasadą, sklepem na parterze, biurem firmy i mieszkaniami na piętrach, piwnice przeznaczając na cele produkcyjne. Fabryką zarządzał Karl Egmont.

Rudolf idzie do polityki



Rudolf okazyjnie jedynie pomagał bratu, będąc formalnie współwłaścicielem interesu. Starszy z braci Gammów był dwukrotnie żonaty. Jego drugą żoną była Polka Aleksandra Żywicka, córka nauczyciela Michała Żywickiego, zamieszkałego w 1939 r. przy Karrenwall (ul. Okopowa).

W 1928 r. Rudolf kupił gospodarstwo rolne w Mikoszewie (Nickelswalde), gdzie od 1934 r. udzielał się w Radzie Okręgu Gdańskie Niziny. Swoje ambicje polityczne realizował w ramach Niemieckiej Narodowej Partii Ludowej (Deutschnationale Volkspartei, DNVP).

Polityków i zwolenników tej partii nazywano potocznie "niemieckonarodowymi". DNVP była partią narodowo-konserwatywną, wrogo ustosunkowano wobec konstytucji weimarskiej.

Program Partii Narodowej z 1931 r., stworzony pod wodzą Alfreda Hugenberga (1865-1931), był wyraźnie prawicowy. Domagano się w nim przywrócenia monarchii Hohenzollernów, obowiązkowej służby wojskowej, stanowczej polityki zagranicznej mającej na celu przede wszystkim rewizję traktatu wersalskiego.

Partia popierana była głównie przez bogatych właścicieli ziemskich i przemysłowców. W latach 30. XX w. w ruchu dokonał się rozłam, bowiem partia oficjalnie rozpoczęła współpracę z NSDAP, co w końcu zaowocowało tym, że duża część jej członków przeszła do nazistów. W DNVP pozostali głównie przedstawiciele klasy średniej i arystokracji w odróżnieniu od nominalnie "robotniczej" NSDAP.

"Niemieckonarodowi" bez przeszkód działali też w WMG, do czasu przejęcia władzy przez hitlerowców. W Senacie WMG partia Rudolfa Gamma pozostawała w opozycji do NSDAP.

Gamm nie cierpiał hitlerowców, a w szczególności gauleitera Alberta Forstera. Jego niechęć w późniejszych latach przerodziła się w nienawiść do przedstawiciela fuhrera nad Motławą. Oskarżał go o zbrodnie dokonane na Polakach i niemieckich mieszkańcach miasta, którzy zginęli podczas zdobywania miasta przez Rosjan. Gamm nie mógł darować Forsterowi bezrefleksyjnej realizacji rozkazu Hitlera bronienia Gdańska za wszelką cenę, co sprawiło, że miasto, które znał, zniknęło w płomieniach.

Walka polityczna między niemieckimi partiami w Wolnym Mieście Gdańsku



W 1935 r. Rudolf Gamm został posłem do Volkstagu. W gdańskim parlamencie reprezentował DNVP, wraz z dwoma innymi posłami. VI kadencja Volkstagu okazała się ostatnią w krótkiej historii WMG. Zakończyła się 1 września 1939 r. wraz z włączeniem Gdańska do Rzeszy.

Już w latach 30. XX w. Gdańskiem rządzili naziści, którzy stopniowo eliminowali partie opozycyjne za pomocą wszelkich możliwych metod, także przemocy, która stała się stałym elementem politycznego życia Wolnego Miasta.

Kryzys lat 30. XX w. uderzył również w Gdańsk. W 1936 r. z powodu trudności na gdańskim rynku pracy Senat wydał rozporządzenie mające w teorii ograniczać bezrobocie. W myśl nowego prawa bezrobotni i renciści mieszkający na terenie WMG powinni przenieść się na teren III Rzeszy, gdzie zostaną zatrudnieni.

Bieda i niepokoje w Wolnym Mieście 1923 r. Bieda i niepokoje w Wolnym Mieście 1923 r.

Dotyczyło to również rencistów mieszkających w Gdańsku, którym Niemcy zobowiązane były wypłacać ich świadczenia na mocy Traktatu Wersalskiego. Było to jawne pogwałcenie traktatu. Rząd III Rzeszy nie mógł bowiem, zgodnie z literą prawa międzynarodowego, jednostronnie wypowiedzieć postanowień paktu.

Tym, którzy nie posłuchali wezwania i nie wyjechali, nie zaprzestano wypłacać należnych rent i zasiłków. Postanowienie Senatu wywołało jednak spory ferment w Gdańsku i okazało się dość skuteczne, bowiem do połowy 1939 r. do Niemiec przesiedlono tym sposobem 3,3 tys. osób.

Jak Irlandczyk bronił Gdańska przed nazistami Jak Irlandczyk bronił Gdańska przed nazistami

DNVP była jedną z partii, która przeciwstawiła się takiemu rozwiązaniu. Polityczny spór przyniósł krwawe walki między zwolennikami obu partii. W akcję wyjazdową NSDAP zaangażowała znaczne siły. Uruchomiła swoich aktywistów, nazywanych przez Gamma "pluskwami domowymi", którzy namawiali gdańszczan do przesiedlenia na teren Niemiec.

Jatka u świętego Józefa



Na 13 czerwca 1936 r. DNPV zwołał zebranie partyjne w domu św. Józefa (St. Joseph-Gesellenhaus). Budynek przy Töpfergasse 5/8 (GarncarskaMapka), znajdował się w pobliżu kościoła św. Józefa.

Kościół św. Józefa w Gdańsku. Zdjęcie wykonane przed rokiem 1945. Kościół św. Józefa w Gdańsku. Zdjęcie wykonane przed rokiem 1945.

Kościół św. Józefa w Gdańsku. Zdjęcie wykonane przed rokiem 1945.

Już dzień przed spotkaniem w biurze partii rozdzwoniły się telefony. Dzwoniący ostrzegali, że narodowo-socjalistyczne bojówki zaatakują zebranie. Posłowie ludowi zawiadomili o niebezpieczeństwie policjantów z pobliskiego posterunku (chodzi o posterunek rewiru IV policji WMG, którego oficjalnym adresem była St. Elisabeth-Kirchengasse 1 (ul. Elżbietańska).

Zastępca komendanta posterunku, porucznik Rzeppa, ponoć osobiście obiecał organizatorom, że będzie interweniować w przypadku ataku hitlerowców. Komendant posterunku, kapitan Kalden, z kolei zrobił unik i poszedł na zwolnienie.

Sala obrad w domu św. Józefa znajdowała się na pierwszym piętrze. Prosto z ulicy prowadziły do niej szerokie schody, na których stała partyjna ochrona zebrania. W wiecu wzięło udział kilkaset osób. Spotkanie skończyło się o 21:30. Wcześniej mała grupa narodowych socjalistów z fałszywymi legitymacjami DNVP dostała się na salę i próbowała w nim przeszkadzać. Jednak ochrona szybko wyrzuciła ich na ulicę.

Po zebraniu reprezentanci policji wezwali ochronę do rozejścia się. Gdy z sali powoli wychodzili uczestnicy, na opuszczone przez ochronę schody wtargnęła 40-osobowa bojówka hitlerowców. Przez strych wdarła się druga grupa bojówkarzy pod wodzą niejakiego Alfangera, syna byłego dzierżawcy domu św. Józefa. Trzecia grupa napastników dostała się do sali przez męską toaletę restauracji znajdującej się obok sali.

Naziści zaczęli bić ludzi łomami, drucianymi batogami, drewnianymi pałkami, kastetami i kuflami do piwa. Ofiarami brutalnej napaści stały się również kobiety i osoby w podeszłym wieku, które znalazły się na wiecu.

Mimo że - jak wspominał Rudolf Gamm - on sam bardzo krótko znajdował się w kotle, wyszedł z ataku z pięcioma głębokimi ranami głowy i przetrąconym lewym ramieniem. Na szczęście w pobliżu znajdowała się jeszcze część ochrony, która zdążyła wrócić i zapobiec całkowitej masakrze.

Pokaz buty hitlerowców



Ochroniarze DNVP okazali się sprawniejsi w mordobiciu i naziści zaczęli uciekać w popłochu, pozostawiając swoich rannych na podłodze lokalu. Od całkowitej klęski uchroniła ich policja. Dość niespodziewanie ujawnił się porucznik Rzeppa z oddziałem policyjnym, nieobecny na początku rozróby. Oficer rozkazał, aby jego ludzie odgrodzili napastników kordonem od tłukących ich narodowoniemickich i wyprowadzili daleko od miejsca zdarzenia, a następnie puścili wolno.

Zresztą wkrótce hitlerowscy siepacze pojawili się w większej liczbie i w pełnym umundurowaniu. Uformowali marsz, który przeszedł ulicami przyległymi do Garncarskiej z nazistowskimi pieśniami na ustach. Następnie zablokowali chodniki opodal miejsca zdarzenia, spychając przechodniów na bruk ulicy.

Tego samego dnia również bojówkarze NSDAP napadli na Dolnym Mieście na socjaldemokratycznego radnego Volkstagu Emila Straphela (1895-1965). Napadnięty w obronie własnej zabił jednego napastników.

Kłamliwe orędzie Forstera



Albert Maria Forster - niemiecki polityk, gauleiter Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, zbrodniarz wojenny Albert Maria Forster - niemiecki polityk, gauleiter Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, zbrodniarz wojenny

Albert Maria Forster - niemiecki polityk, gauleiter Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, zbrodniarz wojenny

Jeszcze tego samego dnia gauleiter Albert Forster wydał odezwę, w której napisał m.in.:

"Od szeregu tygodni partie opozycyjne w Gdańsku uprawiają w swoich pismach, jak i na swoich zebraniach nieodpowiedzialną akcję. Opluwają narodowo-socjalistyczne Niemcy i obrażają ich fuhrera. O czołowych osobistościach naszego ruchu i państwa w Gdańsku rozpuszczają na sposób żydowski plotki, powodując w ten sposób niepokoje i chcąc w ten sposób rozbić jedność wszystkich uczciwych Niemców w Gdańsku. Ruch narodowy przypatrywał się temu, licząc, ze przywódcy tych partii dojdą wreszcie do rozsądku. (...) Nie pozwolimy się więcej napadać i bić. Życie i zdrowie naszych ludzi, którzy walczą o uczciwe cele, o wielkie i wolne Niemcy, jest dla nas ważniejsze niż rozbijacka działalność zdrajców ojczyzny".

Kilkadziesiąt osób wymagało pomocy medycznej



Po bijatyce na Garncarskiej pełne ręce roboty mieli lekarze. Karetki pogotowia przewiozły do szpitala miejskiego przy Delbrückallle 7 (dzisiejszy Gdański Uniwersytet Medyczny - ul. Dębinki) ponad 50 ciężko rannych uczestników spotkania.

Nie byli to jednak wszyscy poszkodowani. Wielu bowiem na własną rękę szukało pomocy w szpitalu Najświętszej Maryi Panny na Dolnym Mieście (do 2003 r. tzw. szpital na Łąkowej) oraz w szpitalu diakonis ewangelickich (obecnie Szpital Wojewódzki).

Sala, w której odbywał się wiec, była całkowicie zdemolowana: połamano meble, wyrwano drzwi z zawiasów, wybito wszystkie okna, a kolumny podtrzymujące sufit były zbryzgane krwią jak w rzeźni.

Sprawa Deskowskiego. Syfilityk bohaterem hitlerowców



Podporządkowana nazistom prasa na drugi dzień zamieściła relację z zajścia. W "Danziger Neuste Nachrichen" i "Danziger Vorpostem" przeczytać można było, że do wydarzeń doszło, ponieważ uczestnikom wiecu nie podobały się wystąpienia polityków DNVP, czemu dali wyraz, głośno protestując. Ochrona sali zareagowała na to biciem protestujących. Krzyki pobitych zaalarmowały przechodzących przypadkowo obok członków partii rządzącej wówczas w Gdańsku, którzy stanęli w obronie zaatakowanych i uciśnionych.

Według NSDAP w bójce zginął ich 22-letni bojówkarz. Ciężko ranny Gunther Deskowski trafił do szpitala i tam zmarł z powodu wewnętrznego krwotoku. Cała prasa gdańska, łącznie z polską "Gazetą Gdańską", odnotowała taki właśnie przebieg wydarzeń.

Tymczasem Deskowski miał co prawda wziąć udział w akcji, ale nie zdążył. Rzeczywiście zmarł w szpitalu z powodu krwotoku wewnętrznego. Powodem krwotoku był jednak syfilis, który toczył młodego członka SA.

Sekcję zwłok ofiary "skrytobójczego mordu" przeprowadził ówczesny senator ds. zdrowia publicznego prof. Helmut Kluck (1894-1967). W protokole sekcji Kluck przedstawił prawdziwe przyczyny zgonu Deskowskiego. Forster zażądał od lekarza (który był zresztą członkiem NSDAP w stopniu SS Standartenführera), aby ten zmienił protokół na taki, który będzie pasował do oficjalnej propagandy.

Ponieważ Kluck się sprzeciwił, został pozbawiony urzędu. Po pewnym czasie został również usunięty z Senatu oraz z partii i na pewien czas wyjechał do Brazylii.

Erich Grossmann (1902-48), nowy senator ds. zdrowia publicznego, mianowany przez gauleitera, nie miał już żadnych obiekcji, aby sfałszować protokół sekcyjny.

Pogrzeb Deskowskiego miał charakter państwowej uroczystości. Okolicznościowy telegram wysłał Adolf Hitler. Ciało syfilityka wieziono przez miasto w uroczystym kondukcie na lawecie działa. W pogrzebie wziął udział szef sztabu głównego SA Rzeszy, Viktor Lutze (1890-1943), hitlerowscy urzędnicy i posłowie oraz mieszkańcy miasta.

Pogrzeb zmarłego w wyniku syfilitycznego wyniszczenia organizmu Gunthera Deskowskiego miał charakter państwowy. Nazistowskie władze uczyniły z niego ofiarę walki o narodowy socjalizm. Pogrzeb zmarłego w wyniku syfilitycznego wyniszczenia organizmu Gunthera Deskowskiego miał charakter państwowy. Nazistowskie władze uczyniły z niego ofiarę walki o narodowy socjalizm.

Pogrzeb zmarłego w wyniku syfilitycznego wyniszczenia organizmu Gunthera Deskowskiego miał charakter państwowy. Nazistowskie władze uczyniły z niego ofiarę walki o narodowy socjalizm.

Na gmachach senatu spuszczono hitlerowskie flagi do pół masztu, a urzędników senackich zwolniono z pracy, by mogli wziąć udział w pogrzebie. W szkołach odbyły się specjalne apele poświęcone "bohaterowi" i nowemu męczennikowi ruchu nazistowskiego. Na cześć nowego niemieckiego bohatera część Oberstrasse przemianowano na Gunther Deskowski Strasse (obecnie ul. Malczewskiego).

Długi epilog



Rok później jakakolwiek opozycja polityczna w WMG przestała istnieć. Zamordowano socjaldemokratycznego członka Volkstagu, Hansa Wichmanna (1895-1937). Rozwiązano partie polityczne. DNVP rozwiązała się sama w 1937 r.

Kto mógł uciec, uciekł z Gdańska. Inni starali się zejść z oczu nazistom albo się do nich przyłączali.

Rudolfowi Gammowi udało się przetrwać zagładę Gdańska. Niejasny jest los jego młodszego brata. Nie wiadomo, czy zginął podczas walk o miasto, czy też trafił do jednego z obozów jenieckich i tam zmarł.

W marcu 1945 r. z powierzchni ziemi zniknęła także rodzinna kamienica Gammów i fabryczka. Obecnie w jej miejscu znajduje się część skweru imienia Dariusza Kobzdeja.

Rudolf został w Gdańsku po wojnie. Polskie władze miasta pozwoliły mu nawet kontynuować przez pewien czas rodzinne tradycje. 4 listopada 1947 r. do rejestru handlowego wpisano firmę "Gdańskie Zakłady Chemiczne Gatra R. Gamm i S-ka", z siedzibą we Wrzeszczu przy ul. Sienkiewicza 9Mapka, zajmującą się głównie wyrobem mydła, płatków mydlanych i proszków do prania.

W 1948 r. Gamm wziął udział w procesie Alberta Forstera, który odbywał się w obecnej siedzibie Opery Bałtyckiej. Jako świadek oskarżenia obciążał gauleitera, a jego unikatowa wiedza, jako przedwojennego niemieckiego polityka WMG, przyczyniła się do skazania byłego gauleitera Gdańska na śmierć.

Proces Alberta Forstera w Gdańsku

Po procesie Gamm zaczął pisać polityczne pamiętniki, tłumaczone przez Mieczysława Tomalę, które ukazywały się w odcinkach w "Dzienniku Bałtyckim" i "Tygodniku Zachodnim". W 1960 r. ukazała się wersja książkowa wspomnień zatytułowana "Swastyka nad Gdańskiem".

Wspomnienia Rudolfa Gamma zostały opublikowane w 1960 r. w formie książki pt. "Swastyka nad Gdańskiem". Wspomnienia Rudolfa Gamma zostały opublikowane w 1960 r. w formie książki pt. "Swastyka nad Gdańskiem".

Wspomnienia Rudolfa Gamma zostały opublikowane w 1960 r. w formie książki pt. "Swastyka nad Gdańskiem".

Po wojnie Gamm zamieszkał w Sopocie przy ul. Grunwaldzkiej 84Mapka. Po śmierci został pochowany na Cmentarzu Katolickim w Sopocie wraz z wnuczką Luizą i jej mężem Franciszkiem Sierockim (1917-1989), przedwojennym bokserem Gedanii, brązowym medalistą w wadze muszej I Igrzysk Sportowych Polaków z Zagranicy i Wolnego Miasta Gdańska.

Grób Rudolfa Gamma na Cmentarzu Katolickim w Sopocie Grób Rudolfa Gamma na Cmentarzu Katolickim w Sopocie

Grób Rudolfa Gamma na Cmentarzu Katolickim w Sopocie

fot. Tomasz Kot

Miejsca

Zobacz także

Historia Wolnego Miasta Gdańska (100)

Opinie (296) ponad 50 zablokowanych

  • 2023-08-12 14:04

    No i co to dało.wszystko ludzie życie oddawali za ten kraj za miasto (1)

    A teraz miasto rozkradane jest na żywca setki mln zł rozchodzą się przez gait przetargi publiczne prywatne . Ludzie którzy walczyli za ten kraj przewracają się w grobie

    9 miesięcy

    • 43 29

    • 2023-08-12 18:45

      Więcej się rozchodzi przez zarząd łąki zwanej CPK, na misiewiczów na wszelkich możliwych stołkach Spółek Skarbu Państwa...

      .. na zbrojne ramię partii zwanym bąkiewiczami, na propagandę u toruńskiego hochsztaplera, na maseczki bez atestu od kolegi narciarza i respiratory widmo od handlarza bronią, na "misie" pokroju rowu Kaczyńskiego, na milion aut elektrycznych, szwalnię narodową, kupno głosów wyborczych niepracującej patologii, mieszkanie+, elektrownię w Ostrołęce, Turów itd itp

      9 miesięcy

      • 5 4

  • 2023-08-12 14:37

    A ci nazisci to jakiej nacji byli? (7)

    TW Oscar

    9 miesięcy

    • 18 8

    • 2023-08-12 15:03

      Innej anizeli Polscy komunisci

      TW balbina

      9 miesięcy

      • 6 5

    • 2023-08-12 15:39

      Niemcy, Węgrzy, Włosi, Ukraińcy.. (3)

      Jeszcze jakieś pytania?

      9 miesięcy

      • 6 6

      • 2023-08-12 19:09

        niemcy i ukraincy tak ale Węgrzy i Włosi już nie! (1)

        TW Oscar

        9 miesięcy

        • 1 4

        • 2023-08-12 20:14

          Orban i Salvini proputinowskie kamraty Kaczyszenko

          9 miesięcy

          • 3 4

      • 2023-08-12 20:34

        Kłmiesz, więc dalej pytać nawet nie ma o co

        9 miesięcy

        • 3 1

    • 2023-08-12 15:50

      tej najbardziej odrażającej (1)

      9 miesięcy

      • 4 1

      • 2023-08-12 18:53

        A więc wschodniej...

        Rodzinne strony prezesa

        9 miesięcy

        • 3 6

  • 2023-08-12 14:42

    Panie autorze artykułu, ciekawie, konkretnie i rzeczowo przekazał nam Pan masę wiadomości. Za co dziękuję. (42)

    Mam taką prośbę - proszę z odwagą w tytule zastępować słowo "naziści" słowem Niemcy. To Niemcy są esencją tych zdarzeń.
    Wielu ludzi, w tym ja, oczekuje na spokojne, rzeczowe przedstawianie faktów historycznych pozbawionych tych manipulacji wprowadzonych po wojnie przez samych Niemców. To oni dbają o to, by nie nazywać ich Niemcami. Tyle pracy włożył Pan w wartościowy, uświadamiający nas tekst. Jeszcze raz dziękuję.

    Victor Gdańsk

    9 miesięcy

    • 129 47

    • 2023-08-12 15:23

      Rozsądku i Moderacji (1)

      Czy Członkowie Konfederacji, PiSu czy KO to Polacy? W zdecydowanej większości pewnie tak się czują. Czy wszyscy Polacy są Konfami, Pisowcami czy Opozycjonistami?

      Homo sapiens

      9 miesięcy

      • 21 17

      • 2023-08-12 15:55

        a co ma piernik do wiatraka

        9 miesięcy

        • 15 9

    • 2023-08-12 15:24

      A Popiełuszkę zabili Polacy, nie komuchy. (27)

      Nie każdy Niemiec był nazistą i nie każdy nazista był Niemcem.

      9 miesięcy

      • 44 10

      • 2023-08-12 16:01

        (25)

        Ale wszyscy naziści byli niemcami i nie odwracaj kota ogonem A swoją drogą czemu tak zażarcie bronisz niemiaszków, czyżby korzenie .

        9 miesięcy

        • 23 29

        • 2023-08-12 16:08

          Lepsze takie niż te z zaboru rosyjskiego. Ever

          9 miesięcy

          • 13 12

        • 2023-08-12 16:30

          Ale wszyscy naziści byli niemcami (2)

          Ale w Polsce wszyscy komuniści byli Polakami

          9 miesięcy

          • 7 13

          • 2023-08-12 21:10

            Kłmiesz - a tłumy /ydów to co? (1)

            Berman, Brystygierowa, Stefan Mich nyk, czy też promotor K-czyńskiego. Ten już z innego resortu.

            9 miesięcy

            • 8 4

            • 2023-08-15 12:54

              To obywatele Polski. Polacy.

              9 miesięcy

              • 0 0

        • 2023-08-12 16:35

          Nie byli tylko Niemcami, byli także Austriakami, Holendrami, Czechami... wymieniać dalej? (6)

          9 miesięcy

          • 16 7

          • 2023-08-12 17:27

            (5)

            "Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (niem. Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, NSDAP) niemiecka partia nazistowska." Napisane jak byk nieuku niemiecka nie austriacka, czeska holenderska i nie kombinuj

            9 miesięcy

            • 14 18

            • 2023-08-12 17:42

              To cos jak PZPRPiS

              9 miesięcy

              • 12 12

            • 2023-08-12 18:39

              Więc twierdzisz, że każdy Niemiec należał do NSDAP? A każdy Polak należy do KC Prawo i ZPRawiedliwość? (2)

              9 miesięcy

              • 10 9

              • 2023-08-12 19:03

                Tak by to wyglądało idąc tokiem "myślenia" pislamisty (1)

                Nawet jeżeli nie każdy Niemiec był członkiem NSDAP a normalny Polak nie jest członkiem PZPRPiS.

                Niestety wielu Niemców uległo propagandzie i szczuciu. Ten sam mechanizm ma miejsce dziś w Polsce, przez partie i reżimowe media.
                Wtedy też był wróg odpowiedzialny za wszystko, ideologie, szczucie na mniejszości itd.

                9 miesięcy

                • 11 8

              • 2023-08-15 13:28

                W Polsce dosłownie jeden z liderów faszyzującej grupy - Konfederacji - nazywa Putina wielkim przywódcą :D Faszysta i i**ota.

                9 miesięcy

                • 0 0

            • 2023-08-15 12:57

              |Nie tylko członkowie NSDAP byli nazistami, coś ci się tam miesza

              9 miesięcy

              • 1 0

        • 2023-08-12 16:48

          Bliżej normalnym dzis do Niemiec, kraju UE i NATO aniżeli do Pisruskich ze wschodu (9)

          Korzenie zbawiciela z żoliborza znamy.

          Czy pis mingi odpowiadaja za przeszlosc rodzicow i dziadkow w PZPR?

          9 miesięcy

          • 10 12

          • 2023-08-12 18:40

            Bliżej nam do konserwatywnej Rosji, niż do lewackiej UE - Krystyna Pawłowicz, sędzia TK. (7)

            9 miesięcy

            • 6 8

            • 2023-08-12 19:04

              Potwierdzam (2)

              Towarzysz Piotrowicz

              9 miesięcy

              • 8 6

              • 2023-08-13 08:53

                (1)

                Tak jest,dodatkowo towarzysze,Miller Cimoszewicz,Belka i wielu innych

                9 miesięcy

                • 4 2

              • 2023-08-13 09:39

                Ich w tym , ponoc, antykomunistycznym rzadzie nie ma . W TK tez nie

                TW balbina

                9 miesięcy

                • 0 4

            • 2023-08-12 19:17

              Polska Walcząca (3)

              -Ale drodzy państwo Polska nielegalna walczyła w czasie II wojny światowej z jednym okupantem, walczyła z okupantem sowieckim, będziemy walczyć z okupantem brukselskim. Bruksela przysyła nam namiestników, którzy mają doprowadzić Polskę do porządku, rzucić nas na kolana, żebyśmy byli może landem niemieckim, a nie dumnym państwem wolnych Polaków - słyszymy na nagraniu z przemówienia Suskiego.

              9 miesięcy

              • 7 5

              • 2023-08-12 22:17

                A to suski to jakieś zwierzątko czy co? (2)

                9 miesięcy

                • 4 5

              • 2023-08-12 22:34

                Nie, zwierzątka są inteligetne

                9 miesięcy

                • 5 6

              • 2023-08-14 08:45

                Suseł.

                9 miesięcy

                • 0 0

          • 2023-08-14 08:44

            Ewa Minge?

            9 miesięcy

            • 0 0

        • 2023-08-12 22:26

          Co za bełkot

          9 miesięcy

          • 2 0

        • 2023-08-13 11:19

          Raczej rozsądek niz korzenie

          9 miesięcy

          • 0 0

        • 2023-08-14 13:52

          kolejna przybłęda zza Buga

          9 miesięcy

          • 1 1

        • 2023-08-15 12:54

          No właśnie nie wszyscy naziści byli niemcami, co Ty dajesz.

          9 miesięcy

          • 0 1

      • 2023-08-13 14:01

        Polscy komuniści zabili,komuniści.

        9 miesięcy

        • 1 0

    • 2023-08-12 15:27

      A wszystkie psy to suki.. matko co za bzdurne rozumowanie, czyli upolityczniona wizja historyczna, tzn totalny brak wiedzy z podstawowej logiki predykatów.

      9 miesięcy

      • 10 4

    • 2023-08-12 15:40

      Skąd dziadka tu przywieźli?

      9 miesięcy

      • 2 5

    • 2023-08-12 15:47

      Do krytyków: Przecież akurat ten artykuł mówi o różnych rodzajach Niemców (1)

      9 miesięcy

      • 16 3

      • 2023-08-12 16:31

        Ale pislamista przesiąkniety propagandą TVPiS i szcuciem gnoma, tego nie zrozumie.

        9 miesięcy

        • 12 12

    • 2023-08-12 16:40

      Tak, Niemiec jest bohaterem tego reportażu (1)

      ale nie nazista.

      9 miesięcy

      • 9 2

      • 2023-08-12 17:05

        to to samo

        sympatyk prezesa

        9 miesięcy

        • 0 9

    • 2023-08-12 18:37

      A słowo komuniści słowem Polacy?

      9 miesięcy

      • 3 2

    • 2023-08-12 22:25

      Tak PiSoici i Konfietty to nie są Polacy - to właśnie nazisci 21 wieku

      9 miesięcy

      • 5 5

    • 2023-08-13 07:59

      Atawistyczny strach przed Niemcami, typowy dla potomków repatriantów zza Buga i dawnego zaboru rosyjskiego.

      9 miesięcy

      • 3 4

    • 2023-08-13 10:28

      Kierujac sie ta logiką tytul piwinien brzmiec: Wojna Niemca z Niemcami (2)

      A potem w treści: Niemcy napadli na Niemców, Niemcy rozbijali niemieckie spotkania partyjne, Niemcy oszukali Niemców w sprawie ataku na Niemców

      9 miesięcy

      • 7 2

      • 2023-08-13 14:37

        (1)

        Czemu Wy, towarzysze, z taką zajadłością i agresją bronicie Niemców i hejtujecie pis?

        9 miesięcy

        • 2 2

        • 2023-08-13 20:10

          Bo na koniec dnia towarzyszu pisowski w 2023 wolimy zachód, dzisiejsze Niemcy i zachodnia kulturę od was kacapów ze wschodu

          Wy, towarzysze z pis

          9 miesięcy

          • 1 1

  • 2023-08-12 15:17

    Wielcy sojusznnicy PiSu i bratnie słupy Moskwy w Europie. (1)

    "Węgry w czasie II wojny światowej były jednym z państw satelickich współpracujących z hitlerowskimi Niemcami."

    O tym w TVP nic nie ma

    9 miesięcy

    • 11 10

    • 2023-08-12 16:07

      Zmień lekarza tzn że przyjaciele PO Niemcy Rosja taka jaka ona jest Holendrzy Belgowie Słowacji Norwegowie wg.takich jak ty byli porządnie jak widać masz wybiurczy tok myślenia

      Roman

      9 miesięcy

      • 7 3

  • 2023-08-12 15:40

    (4)

    narod niemiecki to jedyny sprawiedliwy i uczciwy wsrod narodow europy to ostoja demokracji zle slowo polakow spowodowalo,ze ten narod bardzo duzo wycierpial w czasie II wojny sw. tenn narod wydal wielu mezow stanu wspomniec nalezy na bardzo wazna osobistosc p.tuska,ktory sie dwoi i troi aby polepszyc byt swoich braci polakow. pisal dla was zagorzaly telewidz t v n .

    9 miesięcy

    • 14 14

    • 2023-08-12 15:48

      Piłes nie PiSz (1)

      Skup sie na rusku z kotem

      9 miesięcy

      • 8 9

      • 2023-08-14 12:02

        Otóż to!

        9 miesięcy

        • 0 0

    • 2023-08-12 15:52

      haha, tak, tvn robi wodę z mózgu

      ale ci z wodogłowiem tego nie widzą

      9 miesięcy

      • 8 4

    • 2023-08-14 12:02

      Słaba prowokacja PiSiaczku

      Postaraj się bardziej, bo ci Szefernaker nie zapłaci za taką lipę

      9 miesięcy

      • 0 0

  • 2023-08-12 15:43

    (5)

    Bardzo ciekawy artykuł. Widać jak NSDAP doszła do władzy. Tylko 37% w wyborach, a w uzupełniających podobno jeszcze mniej, a potem delegalizacja partii komunistycznej przez prezydenta Hindenburga, zastraszanie i likwidacja burżuazyjnych partii opozycyjnych.

    Historia

    9 miesięcy

    • 12 3

    • 2023-08-12 15:48

      Mokry sen gnoma i jego przydu*asów

      9 miesięcy

      • 5 7

    • 2023-08-12 16:29

      (1)

      Widać do czego prowadzi populizm podszyty nacjonalizmem. Ale czy ktoś wyciąga wnioski? Po co, lepiej przecież uczyć się na własnych błędach.

      9 miesięcy

      • 3 9

      • 2023-08-12 16:38

        populizm podszyty nacjonalizmem

        Pis ming zapatrzony w TVPartia, tego nie widzi

        9 miesięcy

        • 3 9

    • 2023-08-12 20:11

      Wszystkie partie komunistyczne powinny być zdelegalizowane. (1)

      W czym jest lepszy komunizm od nazizmu?

      9 miesięcy

      • 4 0

      • 2023-08-12 20:16

        Delegalizacja PZPRPiS?

        9 miesięcy

        • 3 4

  • 2023-08-12 15:57

    Konkretnie

    ...nazywajmy rzeczy po imieniu. Niemieccy zbrodniarze!!!

    Eli

    9 miesięcy

    • 19 6

  • 2023-08-12 16:01

    (6)

    A kim byli ci nazisci? Jak odróżnia się nazistę od niemca?

    Roman

    9 miesięcy

    • 17 6

    • 2023-08-12 16:12

      A kim byli ci komuniści w Polsce ?

      9 miesięcy

      • 2 9

    • 2023-08-12 16:33

      jak widać masz wybiurczy tok myślenia

      9 miesięcy

      • 2 6

    • 2023-08-12 16:56

      (2)

      Zadaj sobie to pytanie jak będziesz wsiadać do swojego nazistowskiego samochodu.

      9 miesięcy

      • 3 9

      • 2023-08-12 17:08

        Z rybką i kotwicą naklejoną :)

        Pamiętamy!

        9 miesięcy

        • 5 9

      • 2023-08-12 17:08

        Rząd lubi to

        9 miesięcy

        • 3 6

    • 2023-08-12 17:16

      Jeżeli naprawdę nie rozumiesz różnicy, to bardzo źle to o tobie świadczy. Jeżeli rozumiesz i celowo prowokujesz, to w sumie świadczy jeszcze gorzej. Tak czy owak, na twoim miejscu dałbym sobie spokój z afiszowaniem się swoją intelektualną ułomnością.

      9 miesięcy

      • 7 6

  • 2023-08-12 16:10

    Dzis mamy króla Jarozbawa od mydlenia oczu

    9 miesięcy

    • 10 15

  • 2023-08-12 16:27

    Ile znich wyznaje pislam i głosuje na ruska? I dlaczego tam są?

    Z danych niemieckiego federalnego urzędu statystycznego (stan na 31.12.2021 r.) wynika, że w Niemczech mieszka 870 995 osób posiadających wyłącznie polskie obywatelstwo.

    9 miesięcy

    • 4 13

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

TV Filmy

XVIII-wieczne dzwony wróciły do Gdańska (193)

więcej (1573)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Jaka jest największa dzielnica Gdańska?

 

Najczęściej czytane