• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Jak działała Poczta Polska w Wolnym Mieście Gdańsku

Bronisław Poźniak
1 maja 2023 (artykuł sprzed 1 roku) 
Opinie (45)
Znaczki emitowane przez Polską Pocztę w Wolnym Mieście Gdańsku miały nadruk Port Gdańsk. Znaczki emitowane przez Polską Pocztę w Wolnym Mieście Gdańsku miały nadruk Port Gdańsk.

Zarówno Traktat Wersalski jak i podpisane przez Polskę i Wolne Miasto Gdańsk dwustronne umowy, dawały prawo posiadania własnej służby pocztowej, telegraficznej i telefonicznej połączonej bezpośrednio z Polską.



Już w marcu 1920 roku na wyspie Holm uruchomiono polską sortownię paczek przewożonych do kraju ze Stanów Zjednoczonych. Był to morski urząd pocztowy, a jego oficjalna nazwa brzmiała: Urząd Ekspedycji Pocztowej Gdańsk - Nowy Port.

Do czasu otrzymania osobnego lokalu, w gmachu byłej pruskiej dyrekcji poczty na Winterplatz/Lastadie, obok gdańskiej dyrekcji, zaczęła działać Dyrekcja Poczt i Telegrafów na Pomorzu, której prezesem był dr Kazimierz Lenartowicz.

Gmach dawnej Naddyrekcji Poczty Królewskiej (dziś stoi przy Targu Maślanym), w którym mieściła się tymczasowa siedziba Poczty Polskiej w Gdańsku. Gmach dawnej Naddyrekcji Poczty Królewskiej (dziś stoi przy Targu Maślanym), w którym mieściła się tymczasowa siedziba Poczty Polskiej w Gdańsku.
17 kwietnia 1921 roku na dworcu Gdańsk Główny (Hauptbahnhof Danzig) uruchomiono polski kolejowy urząd pocztowy.

Trzeci polski urząd pocztowy otworzono w 1925 roku w przyznanym Polsce fragmencie byłego szpitala garnizonowego na Heveliusplatz 1-2 (dziś to pl. Obrońców Poczty PolskiejMapka).

Komisja Ligi Narodów podzieliła budynek po byłym szpitalu między Polskę i WMG. W północnym skrzydle umieszczono polskich pocztowców. W zachodnim skrzydle - gdański urząd pracy i II rewir gdańskiej policji. Oba skrzydła odgrodzono wewnątrz korytarzy ścianą.

Rok później przeniesiono z Holmu do nowego budynku morski urząd pocztowy (Polski Urząd Pocztowy nr 3 - Gdańsk Nowy Port) na Broschkischerweg 26 (obecna ul. ChodackiegoMapka).

Zabytkowy gmach Poczty Morskiej przy ul. przy ul. Chodackiego 26 przy nabrzeżu Wiślanym w Gdańsku.

Gmach wybudowano przy nabrzeżu niedaleko Portu Wiślanego. Jego architektem był gdański Polak Czesław Świałkowski.

  • Czesław Świałkowski (oznaczony krzyżykiem) był architektem i aktywnym działaczem Polonii w Wolnym Mieście Gdańsku.
  • Poczta Morska w Gdańsku na zdjęciu z lat 30. XX wieku.
Przesyłki wysyłane wyłącznie do Polski miały naklejone polskie znaczki pocztowe z nadrukiem "Port Gdańsk".

Morski i kolejowy urząd pocztowy nie były dostępne dla mieszkańców Gdańska i obsługiwały ruch korespondencyjny pomiędzy portem a Polską. Co innego Poczta Polska na Heveliusplatz, która była dostępna dla mieszkańców Wolnego Miasta Gdańska.

Czasy się zmieniają, a na poczcie jak zawsze Czasy się zmieniają, a na poczcie jak zawsze

Budynek Poczty Polskiej w Gdańsku przy Heveliusplatz (zdjęcie z lat 1925-1939). Budynek Poczty Polskiej w Gdańsku przy Heveliusplatz (zdjęcie z lat 1925-1939).
Na budynkach publicznej użyteczności i kilku prywatnych zawieszono charakterystyczne, bo w kolorze czerwonym skrzynki pocztowe w ilości 10 sztuk.

Poczta Polska i jej skrzynki wywołały ostry spór z władzami Wolnego Miasta, który oparł
się o arbitraż międzynarodowy. Liga Narodów przyznała racje stronie polskiej, skrzynki z
orłem pozostały, choć były zamalowywane, a polski listonosz doręczał przesyłki z kraju
gdańskim odbiorcom.

Później, po dojściu do władzy w Gdańsku NDSAP, te skrzynki były regularnie niszczone przez hitlerowskie bojówki.

Zachowana do dzisiejszych czasów oryginalna skrzynka pocztowa Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. Zachowana do dzisiejszych czasów oryginalna skrzynka pocztowa Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku.
1 września 1939 roku o godz. 4:45 oddziały SS i Schutzpolizei zaatakowały budynek Poczty Polskiej, pomimo jego eksterytorialności. Po krwawej obronie trwającej 14 godzin nastąpiła kapitulacja.

Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku po kapitulacji 1 września 1939 r. Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku po kapitulacji 1 września 1939 r.
Ci, którzy przeżyli atak, zostali aresztowani i skazani w procesie sądowym na karę śmierci.

Rocznica niemieckiej zbrodni sądowej na polskich pocztowcach Rocznica niemieckiej zbrodni sądowej na polskich pocztowcach

Dopiero w 1995 roku Niemiecki Sąd Krajowy uznał, że proces pocztowców odbył się z pogwałceniem prawa. Zostali oni pośmiertnie zrehabilitowani, a rodzinom wypłacono odszkodowania.
Bronisław Poźniak

Opinie wybrane

Wszystkie opinie (45)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

Sprawdź się

Sprawdź się

Co uprawiano na sopockim hipodromie, aby uzupełnić kartkowe przydziały żywnościowe mieszkańców?

 

Najczęściej czytane