• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Samochody w Wolnym Mieście Gdańsku

Jan Daniluk
22 kwietnia 2019 (artykuł sprzed 5 lat) 
Samochody na Długim Targu, 1926 r. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej Samochody na Długim Targu, 1926 r. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

W latach międzywojennych w Gdańsku pojawiły się po raz pierwszy lub na większą skalę zaistniały zjawiska, które były dowodami na postępujący rozwój techniczny i narodziny nowych idei. Nowoczesność przejawiała się w wielu sferach życia, a jedną z bardziej widocznych był gwałtowny rozwój motoryzacji.



To właśnie w Gdańsku okresu Wolnego Miasta otwarto pierwszą rozgłośnię radiową i można było zobaczyć pierwsze transmisje telewizyjne. Pojawiły się nowe tańce, style muzyczne, a także zakazane rozrywki (m.in. nowe narkotyki). Zaczęło działać cywilne lotnisko z prawdziwego zdarzenia, wybudowano pierwsze obiekty utrzymane w stylu modernizmu. Kobiety zyskały prawa wyborcze, rozwinął się (w nowoczesnym rozumieniu) sport. Do sztuki zaczęły przenikać nowe prądy.

Rozwój świata motoryzacyjnego



Niewątpliwie jednak to rozwój motoryzacji na rodzimym, gdańskim rynku, był jednym z najpowszechniejszych dowodów na to, że po I wojnie światowej świat zaczął zmieniać się jeszcze szybciej. Ulice zaczęły zapełniać się nowymi automobilami, które szybko wypchnęły z rynku chociażby dorożki (używane jako taksówki).

Z dziejów taksówek w dawnym Gdańsku

Pętla tramwajowa i parking samochodowy przy głównym wejściu na kąpielisko na Stogach, koniec lat 30. XX w. Ze zbiorów Krzysztofa Gryndera Pętla tramwajowa i parking samochodowy przy głównym wejściu na kąpielisko na Stogach, koniec lat 30. XX w. Ze zbiorów Krzysztofa Gryndera
W połowie lat dwudziestych przebudowano chociażby Wielką Aleję (obecnie al. Zwycięstwa), uwzględniając już potrzebę wzmożonego ruchu samochodowego. Na łamach gazet dziennikarze załamywali ręce nad rosnącą lawinowo liczbą wypadków i potrąceń, nad brawurą i bezmyślnością kierowców. Policja zaczęła intensywniej pracować nad zmianami prawa drogowego. Starano się uregulować ruch, wprowadzając ruch jednostronny czy budując na jezdni pierwszych "leżących policjantów" (1927 r.). Opracowano też kompleksowy zbiór przepisów dotyczących ruchu drogowego. Jak grzyby po deszczu powstawały nowe salony, warsztaty i stacje benzynowe.

"Zmotoryzowane" Wolne Miasto



Ważnym czynnikiem, który wpłynął na rozwój rynku motoryzacyjnego Wolnego Miasta było włączenie go w obszar celny międzywojennej Polski. Liczba aut zarejestrowanych w Wolnym Mieście Gdańsku już w 1928 r. wyniosła 2385 (1620 osobowych, 765 ciężarowych), a już sześć lat później 2773 (1893 osobowych i 842 ciężarowych). Współczynnik aut przypadających na mieszkańca był zbliżony do tego, jaki był w międzywojennych Niemczech.

Zdjęcie salonu samochodowego marki Mercedes-Benz, otwartego na początku kwietnia 1937 r. przy Elisabethwall, czyli obecnych Wałach Jagiellońskich ("Danziger Neueste Nachrichten", 3.04.1937). Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej Zdjęcie salonu samochodowego marki Mercedes-Benz, otwartego na początku kwietnia 1937 r. przy Elisabethwall, czyli obecnych Wałach Jagiellońskich ("Danziger Neueste Nachrichten", 3.04.1937). Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej
Dzięki odnalezionemu ostatnio wykazowi wszystkich aut zarejestrowanych w Wolnym Mieście (stan na 1 października 1934 r.) możemy przyjrzeć się bliżej, jakie auta można było najczęściej spotkać na ulicach międzywojennego Gdańska, Sopotu czy jego powiatów ziemskich.

Gdańska "wielka piątka" marek samochodowych



Wspomniane 2773 auta (1893 samochody osobowe i 842 ciężarowe) reprezentowały 116 różnego rodzaju marek samochodowych. W pierwszej piątce najpopularniejszych marek były aż trzy amerykańskie (Chevrolet - 289, Ford - 288 i Hudson-Essex - 235), a tylko jedna niemiecka (Opel - 237). "Wielką piątkę" uzupełniał jeszcze włoski Fiat (176).

Kolejni w rankingu (ale daleko za peletonem) byli Francuzi (186 aut łącznie 13 różnych marek) i Włosi (185 aut, ale tylko trzech producentów), dalej Austriacy (już tylko 35 aut, łącznie trzech producentów) i Brytyjczycy (32 auta, dziewięciu producentów). Pozostałe firmy (trzy z Czechosłowacji, po jednej z Holandii, Szwajcarii czy Polski) praktycznie nie liczyły się na lokalnym rynku. 

Dominacja aut amerykańskich i niemieckich



Rynek samochodowy w WMG był bardzo rozdrobniony - pozostałe auta (czyli 56 proc. ogółu) reprezentowały 111 różnych producentów. Dominowały niemieckie i amerykańskie. O ile tych pierwszych było więcej (53 różne marki do 29 amerykańskich), o tyle w liczbie samych aut było ich mniej (1052 niemieckich aut do 1242 amerykańskich).

Reklama najstarszego w Gdańsku salonu samochodowego i montowni:  Danziger Automobil-Fabrik Stielow&Förster ("Gazeta Gdańska", 21.03.1921. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej Reklama najstarszego w Gdańsku salonu samochodowego i montowni:  Danziger Automobil-Fabrik Stielow&Förster ("Gazeta Gdańska", 21.03.1921. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej
Jeśli chodzi o liczbę samych pojazdów (nie marek), to samochody niemieckie i amerykańskie stanowiły blisko aż 83 proc. wszystkich samochodów w WMG. Przyglądając się bliżej wykazowi zarejestrowanych w Wolnym Mieście aut można odnaleźć także pojazdy wyprodukowane niemal "po sąsiedzku" - 78 (same ciężarówki) z elbląskiego Komnicka czy 27 (niemal same samochody osobowe) ze szczecińskiego Stoewera.

Montownie amerykańskich pojazdów w Gdańsku



Jako ciekawostkę można wskazać, że wspomniane Hudson-Essexy były przez krótki okres (1928-1933) montowane w Gdańsku, na terenie dawnych Warsztatów Artyleryjskich na Dolnym Mieście (w tym miejscu w latach dwudziestych powstało coś na kształt specjalnej strefy ekonomicznej). Także Chevrolety krótko (ale jednak) były składane w Gdańsku.

Reklama nowo otwartego salonu amerykańskiej marki Dodge przy Kohlenmarkt, czyli Targu Węglowym  ("Gazeta Gdańska-Echo Gdańskie", 12.05.1928. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej. Reklama nowo otwartego salonu amerykańskiej marki Dodge przy Kohlenmarkt, czyli Targu Węglowym  ("Gazeta Gdańska-Echo Gdańskie", 12.05.1928. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.
Powyższe zestawienie potwierdza zresztą fakt ekspansji właśnie producentów amerykańskich na Wolne Miasto i dalej, próby także opanowania rynków w regionie. Częściowo tłumaczy to też tak dużą popularność tych dwóch marek właśnie na terenie Wolnego Miasta. Amerykański kapitał był także widoczny na lokalnym rynku paliw.

Stacje benzynowe w dawnym Gdańsku

Gdańskie i sopockie "fabryki" aut



W tym kontekście warto wspomnieć także o funkcjonującej w latach dwudziestych ub. w. "fabryce" samochodów - Danziger Karosseriefabrik A.G. Wbrew nazwie zakład, w którym auta były jedynie karosowane (wyposażane w odpowiedni typ karoserii), nie mieścił się w Gdańsku, tylko w Sopocie. Także największe firmy prowadzące salony w Wolnym Mieście także niekiedy oferowały usługę sprowadzenia i zamontowania karoserii czy innych elementów pojazdu na miejscu (stąd w nazwach firm niejednokrotnie pojawia się - mylące nieco - pojęcie "fabryki").
Reklama jednego z najważniejszych graczy na rynku motoryzacyjnym Wolnego Miasta, firmy Albert, Neydorff&Werner. Firma prowadziła salon (oferowała Opele i Büssingi) oraz warsztat samochodowy przy Stadtgraben, czyli Podwalu Grodzkim ("Gazeta Gdańska", 12.11.1923. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej Reklama jednego z najważniejszych graczy na rynku motoryzacyjnym Wolnego Miasta, firmy Albert, Neydorff&Werner. Firma prowadziła salon (oferowała Opele i Büssingi) oraz warsztat samochodowy przy Stadtgraben, czyli Podwalu Grodzkim ("Gazeta Gdańska", 12.11.1923. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Reklama prasowa salonu samochodowego Kurta Kannenberga z Kohlenmarkt, czyli Targu Węglowego, 1929 r. Źródło: Unser Danzig 1995, nr 2 Reklama prasowa salonu samochodowego Kurta Kannenberga z Kohlenmarkt, czyli Targu Węglowego, 1929 r. Źródło: Unser Danzig 1995, nr 2

O autorze

autor

Jan Daniluk

- doktor historii, adiunkt na Wydziale Historycznym UG, badacz historii Gdańska w XIX i XX w., oraz historii powszechnej (1890-1945).

Opinie (209) ponad 10 zablokowanych

  • Do wszystkich baranow ktorzy tu pisza jak to dobrze bylo w wolnym miescie Gdansk. (4)

    Zobaczcie i poczytajcie troche na Youtube jak Niemieccy trolle obrazaja Polakow i oskarzaja nas ze dopuscilismy mase zydostwa do wladzy w przedwojennej Polsce. Z nimi Hitler nie mogl spokojnie zalatwic zadnej sprawy jesli chodzi o Gdansk. Podkreslaja ze wielokrotne proby ze strony Hitlera spelzaly na niczym. Niemieckie trolle oskarzaja ze wlasnie dzieki wplywowi i uporowi zydow w polskim rzadzie Niemcy zaczely wojne, bo nie mialy innego juz wyjscia. Ze to nie bylo ze wzgledu na Polakow tylko zeby zastopowac zydowski pochod w Europie. Pisza takze ze Polacy wymordowali tysiace niewinnych Niemcow na ziemiach miedzy innymi Pomorskich. Wy musicie czytac angielskie wpisy na obcych stronach internetowych zeby dokladnie wiedziec co dzieje sie na swiecie. Za kogo nas naprawde uwazaja. Ja przytoczyl bym adresy tych stron gdzie to czytalem ale redakcja na pewno nie wydrukuje wtedy mojego postu. Niemcy chca aby Hitlera rozpatrywac dzisiaj raczej jako przyszlego (niedoszlego) zbawiciela Europy a nie jako bandyty. W ogole zauwazylem nagly wzrost hejtu w stosunku do Polski wlasnie ze strony trolli niemieckich. Ten ich angielski jest nieco koslawy wiec na pewno uzywali Google translatora. Bo te komputerowe tlumacze nie sa idealne. Wy musicie patrzec na to co dzieje sie naokolo Polski z trzezwym okiem a nie pisac balwochwalcze glupoty na temat niemieckiej przeszlosci w Gdansku i zachwycac sie tylko niemieckimi samochodami. Do jasnej cholery z nimi. Niemcy tylko z wlasnej glupoty stracili od 1918 roku do 1945 az 45% obszaru ktory byl pod ich kontrola przed rokiem 1914 a teraz twierdza ze Polska ma im to oddac. Odcialem sie twardo tym szwabskim oslom ale sam nie dam rady bo tam jest doslownie fala trolli niemieckich i proniemieckich. Nie patrzec na stosunki polsko niemieckie poprzez pryzmat dyplomacji z grzeczniutka Angela Merkel tylko dokladnie obserwowac co przecietny obywatel niemiecki mysli i zamierza. Bo Merkel za pare lat odejdzie i nastepny kanclerz bedzie robi

    • 15 16

    • (1)

      A Hitler nie byl antykomunista jak zolnierze wykleci?U nas w Polsce tez duzo ludzie popiera Hitlera. Organizuja mu urodziny, a obecna wladza twierdzi , ze swastyka to znak pokoju.

      • 2 1

      • Bo to prawda.

        • 0 3

    • Lecz sie..a Hitler byl i jest zbawicielem i wodzem Europy!!! A powinna sie zwac kontynent Germania.

      • 0 2

    • Freie Stadt Danzig

      Powtarzanie farmazonów b. śp. Prezydenta, przy braku wiedzy historycznej, prowadzi do aberracji. Na mocy postanowień wersalskich po I WŚ Wolne Miasto Gdańsk z herbem 2-krzyże (bez korony) z braku pomysłu wersalskich polityków pozostawiono jako ponadnarodowe czyli 'wolne' od wszelkiej infiltracji i bez korytarza z Rzeszą i Prusami Wschodnimi (ani niemieckie ani polskie). Jak było po II WŚ z Danzig'em wszyscy wiemy. Obecnie tylko jedynie słuszna partia w Gdańsku indoktrynuje za TVN i ... zbiera obfite żniwo ...

      • 4 10

  • Kawałek historii :) (6)

    Mój pradziadek przed wojną był szoferem niemieckiego właściciela ziemskiego z Matarni. W wyniku mobilizacji (?) kilka dni przed wybuchem wojny wojsko polskie zarekwirowało samochód wraz z kierowcą, właśnie moim prapradziadkiem. Bardzo szybko dostał się on do niemieckiej niewoli i siedział w celi razem z polskimi pocztowcami. Cudem uratował się od niechybnej śmierci, bo jeden z żołnierzy niemieckich rozpoznał go i powiadomił tego ziemskiego właściciela, a ten pojechał do Gdańska i wykłócił się o swojego człowieka. Samochodu już nie odzyskał ;) Ot taka mała historia dla ciekawych :)

    • 32 1

    • a mój pradzoadek miał naklejke DA bo był Gdanszczaninem (1)

      a nie niemcem

      • 6 8

      • Ja mam FU, domysl sie, co to za skrot..

        • 2 0

    • Dziadek (1)

      kolaborował z helmutami? :D

      • 4 20

      • Nie, helmucil z kolaborantami..

        • 2 0

    • Bardzo fajna .Pozdrawiam

      • 2 0

    • No popatrz tego jeszcze nie było że niemieccy ludobojcy wyzwalali Polaków?

      • 1 7

  • Czekamy na reparacje wojenne od Helmutów (6)

    • 22 14

    • Rosjanie dostali kase za wojne za polske tylkl.. (1)

      polacy nic nie dostali ...a teraz mozecie sobie pogwizdac ..karmia was tym.ale nic nie dostaniecie polacy bo juz wyplacine ...poczytajcie histori chuba ze lubicie smolenskie hostorie to sobie iwerzcie ale zero kasy dostaniecie ..taka prawda

      • 4 4

      • Polacy dostali wpitol...

        • 1 0

    • (1)

      A od ruska nie czekasz?Boisz sie?

      • 10 4

      • Ruska nie stac.

        • 2 0

    • Gdansk spalili i zniszczyli roajanie i polacy

      taka prawda

      • 10 5

    • Gdańsk trochę od Niemcow ale więcej od Rosjan i Polaków i aliantów, taka to smutna historia heh

      • 8 5

  • Ok jak to dobrze bylo za Niemca (20)

    Nie moge sie doczekac az te czasy wroca ...

    • 28 52

    • za Jarosława (2)

      jest lepiej?

      • 13 9

      • (1)

        Tak.

        • 7 9

        • porąb..

          • 2 0

    • Tylko Niemcy mogli mydło robic z ludzi. Dziwny narod... (1)

      • 17 3

      • A z czego mieli robic, jak ludzi bylo pelno, a drzew mydlanych prawie wcale..

        • 0 1

    • (7)

      tusk wraca

      • 13 3

      • Lepiej On, niż Beatka 27:1, z płaczliwym głosem i receptą na wszystko (6)

        • 15 11

        • 30 mld. rocznie vatu znikało za czasów PO-PSL (3)

          szok co sie działo za Peło

          • 11 13

          • No i co?

            • 1 0

          • Szok szok. (1)

            Ile dzisiaj miliardów znika za czasów "dojnej zmiany".

            • 10 10

            • 56tysiów do króliczków NBP+

              i ''te premie nam się po prostu należały''

              • 2 0

        • (1)

          Jak on wróci to ty będziesz miał płaczliwy głos ,chyba że się kumplujecie.

          • 9 6

          • taaa, haratamy w gałę

            • 0 1

    • Tylko tyle zrozumialeś z tego artykulu ????

      • 1 0

    • Za Niemca europejczyku to byś za inwentarz mówiony robił. I będziesz jak wrócą.

      W wolnym mieście Polacy byli traktowani jak bydło i tyle w temacie!poczytaj i się dokształć analfabeto!!!

      • 3 1

    • No i o to właśnie redakcji chodzi , od dłuższego czasu zresztą :(

      • 2 1

    • takim jak ty nie było dobrze kmiotku

      • 2 1

    • Moje gratulacje

      No to musisz mieć jakieś 90 lat na karku.
      Gratuluję zdrowia i pamięci

      • 2 1

    • nie musisz czekać mozesz jechać do niemiec i tam podmywać facetów z wermachtu i żyć w luksusie

      głupki się trafiają na forach

      • 7 4

    • Europejczyku z szadółek pomyliłeś fora.

      Wracaj na swoje fora dla folksdojczów.

      • 8 14

  • Niemieckie samochody (15)

    Niestety od ponad 10 lat niemiecki koncern sprzedawał nam samochody reklamując jako ekologiczne a które przekraczały normę spalin ponad czterdziestokrotnie! I co? I nic! Od ponad 10 lat trujemy się i nikt w tym kraju nie podjął walki z oczywistym oszustwem. Dlatego traktują nas jak trzeci świat bo sami się nie szanujemy.

    • 89 23

    • Bo sami (9)

      g.... potrafimy wyprodukowac

      • 14 5

      • Jakoś inne kraje potrafiły uzyskać odszkodowania. (7)

        Kupuję samochód który czterdziestokrotnie (!!!!) Przekroczył ustalona przeze mnie normę i czterdzieści razy mocniej zatruł moje powietrze i mówię ok spoko nie ma problemu?

        • 8 1

        • Ja tak mowie, bo mam gdzies normy, powietrze i to wasze zalosne pitolenie.

          • 0 0

        • Teraz Niemcy to nasi przyjaciele. (4)

          No, po prostu nie wypada.

          • 9 2

          • co kartoffel już się od-obraził?

            :))))

            • 0 0

          • Niemcy przyjaciele?

            Chyba tylko wtedy jesli za duzo wypija i do domu nie moga trafic.

            • 1 0

          • A oni wiedzą o tym budując nordstream ? Sprzedając nam towary drożej i niższej jakości? (1)

            • 8 0

            • Może są naiwni i robią to z dobrego serca.

              • 5 0

        • Też się nie da. Nic się nie da. Nawet mniej niż nic.

          • 2 0

      • Nie da się

        • 4 1

    • A co mnie obchodzi emisja spalin, samochod ma byc mocny i niezawodny, a ze kopci, cos za cos..

      • 0 0

    • VW nietykalny

      VW nietykalny bo ma fabryki w Polsce. Ale w Niemczech już go wycinają. Na deutsche welle jest artykuł.

      • 3 1

    • Podobnie jak inne firmy, poczytaj. Niemcom pierwszym zabrali sie (1)

      Się do odwłoka, dalej szwindel z blachami u japońców, kolejne firmy rasowały parametry...

      • 9 3

      • Prezes VW przegrał przez stwierdzenie inni też tak robią proces.

        Powielasz jego głupie tłumaczenia? Jakoś inni to jak na razie skoda audi BMW Mercedes i Seat czyli grupa vw

        • 7 1

    • 10 lat? teraz wychodzi kto badał spaliny na przeglądzie

      • 9 7

  • Teraz mamy rowery mevo (4)

    • 44 12

    • W sniegu tym pojezdzij, cykloczubku..

      • 1 0

    • Tak? (2)

      A gdzie?

      • 5 2

      • Do okulisty idz.

        • 1 0

      • w wielu miejscach nie tylko Trójmiasta

        • 3 2

  • Strach było mieszkac za Niemców w kazdej chwili mogli mydlo zrobic z człowieka-dziwny narod... (1)

    • 8 3

    • nic o tymnie wiesz...babcia mowia

      ze super sie mieszkalo jak bylo WMG , zarabiali tyle ze bylo ich na wszystko stac

      • 2 2

  • Gdańsk to ponad 1000 lat historii. (4)

    Ponad 700 lat był polski. Najlepsze lata to XVI wiek. Był największym miastem polskim.

    • 19 8

    • bzdyra to klamstwo ktore sumuje fakt ze polski król zrzekła sie Gdanska (3)

      polacy to dzis wiocha europy i lepiej sie nie przyznawac

      • 3 12

      • No to wyp... do tej europy jak tak ci nie pasuje

        PS Dizsiejszy zachód różni się od tego z lat 70/80/90

        • 1 0

      • wioche to ty masz w mózgu chyba? (1)

        • 6 4

        • Wiocha to określenie gdańszczanki i gdańszczanie

          czegoś takiego nie ma

          • 2 4

  • Drugie zdjęcie

    z parkingu na pętli Stogi Plaża to raczej koniec lat 20. a nie 30., patrząc na samochody..

    • 3 0

  • Wolne miasto to hańba dla Gdańska ! (4)

    Nigdy więcej wolnego miasta Gdańska! Gdańsk jest Polski !

    • 17 18

    • polak sie odezwał (2)

      Gdansk nie jest polsk8 ani Niemiecki dlatego jest Wolny ...Wolny od Polskiego narodowego katolicyzmu i Niemieckiego nacjonalizmu choc polski jest teraz gorszy..

      • 4 7

      • 10/10.

        • 2 1

      • Zamień się z powrotem ze swoim kijem na łby i zacznij choć trochę w końcu myśleć

        Gdańsk jest Polski katolicki narodowy ! Hańba to było wolne miasto!

        • 3 6

    • Gdańsk...

      ...jest gdański.

      • 6 4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

W którym roku gdyński port przeładował najwięcej towarów spośród portów nadbałtyckich?

 

Najczęściej czytane