• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Co się działo na Westerplatte po wrześniu 1939 i już po wojnie?

Michał Lipka
3 września 2023, godz. 12:00 
Opinie (257)
Najnowszy artykuł na ten temat Zaginiony dowódca Szkarłatnej Nierządnicy

Historię obrony Westerplatte zna każdy Polak, ale nie wszyscy wiedzą, co działo się na półwyspie po zajęciu go przez Niemców i później - po zakończeniu II wojny światowej.



7 września major Henryk Sucharski podjął decyzję o kapitulacji. Dla części żołnierzy była to informacja niespodziewana i zaskakująca. Mimo ponoszonych strat, tak ludzkich, jak i tych związanych z infrastrukturą (zniszczone lub poważnie uszkodzone wartownie nr 2 i 5), wielu z nich chciało walczyć dalej.

Ruiny trafionej bombą Wartowni nr 2. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Ruiny trafionej bombą Wartowni nr 2. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Decyzja była jednak ostateczna i obrońcy powoli zaczęli gromadzić się w koszarach. Tam przemówił do nich major Sucharski - uzasadniał swoją decyzję tłumacząc się beznadziejną się sytuacją militarną oraz złym stanem rannych. Następnie major wraz z dwoma żołnierzami (jeden był tłumaczem) udał się w stronę niemieckich pozycji. Po rozmowie z niemieckim podpułkownikiem Henke polski dowódca wrócił do koszar i zarządził opuszczenie Westerplatte.

W uznaniu dzielności załogi niemiecki dowódca gen. Friedrich-Georg Eberhardt pozwolił majorowi Sucharskiemu zatrzymać swoją szablę. Ten "rycerski" gest skończył się w pierwszym oflagu.

Gen. Eberhardt salutuje przed mjr. Sucharskim podczas rozmów o kapitulacji Westerplatte. Gen. Eberhardt salutuje przed mjr. Sucharskim podczas rozmów o kapitulacji Westerplatte.
Kolumna polskich jeńców zatrzymała się w Wisłoujściu. Tam też zaczęły się pierwsze przesłuchania oficerów, ranni natomiast zostali odtransportowani do lazaretu. Po formalnym przejęciu terenów składnicy przez Niemców, polskich oficerów internowano w Hotelu Centralnym, a podoficerów i żołnierzy zamknięto w fortach na Biskupiej Górce.

Tam miał zostać zamordowany sierżant rezerwy Kazimierz Rasiński, radiotelegrafista, który nie ujawnił polskich szyfrów.

Po kilku dniach wszyscy pozostali zostali skierowani do obozów na terenie Niemiec.

Westerplatte po walkach. Po prawej na pierwszym planie stary ceglany fort, na którym Komisja stwierdziła liczne trafienia. W tle zdewastowana Wartownia nr 2. Zwracają uwagę zniszczenia drzewostanu w wyniku ostrzału pancernika i broni maszynowej. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Westerplatte po walkach. Po prawej na pierwszym planie stary ceglany fort, na którym Komisja stwierdziła liczne trafienia. W tle zdewastowana Wartownia nr 2. Zwracają uwagę zniszczenia drzewostanu w wyniku ostrzału pancernika i broni maszynowej. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Teren polskiej składnicy na Westerplatte po walkach był mocno zniszczony od bomb lotniczych i ostrzału artyleryjskiego. Szybko zapadła decyzja o jego uporządkowaniu. Niemcy chcieli to zrobić jak najszybciej, bo stan półwyspu był wymownym śladem ich nieudolności. Wszak zakładano, że Westerplatte zostanie zdobyte w kilka godzin. A tutaj nie dość, że to się nie udało mimo zaangażowania bardzo dużych sił, to siły te poniosły znaczne straty.

Trzeba było się śpieszyć, gdyż miejsce walk chciał odwiedzić osobiście Adolf Hitler.

Niemiecki oficer koło zrujnowanej Wartowni nr 2. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Niemiecki oficer koło zrujnowanej Wartowni nr 2. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Rozpoczęły się gorączkowe działania. Na początku prace porządkowe prowadzili członkowie niemieckiej służby pracy, ale szybko zostali zastąpieni przez polskich więźniów. Ich prace były nadzorowane przez żołnierzy SS, którzy już wtedy wykazywali się dużą brutalnością. Trzeba było usunąć gruzy, rozebrać uszkodzone budowle (podczas tych prac w wartowni nr 5 natrafiono na zwłoki dwóch obrońców) oraz rozminować teren.

Historia Nowych Koszar na Westerplatte Historia Nowych Koszar na Westerplatte

Warunki pracy były niezwykle trudne - więźniowie gołymi rękami musieli rozbierać zasieki, dostawali minimalne racje żywnościowe co przekładało się na stale pogarszający się ich stan fizyczny i psychiczny.

21 września na Westerplatte przybył Adolf Hitler. Pokazano mu jednak tylko uprzątnięty teren. Następnie udał się z wizytą na zacumowany nieopodal pancernik Schleswig-Holstein.

21 września 1939 r. na Westerplatte przyjechał Adolf Hitler, który w Gdańsku pojawił się już dwa dni wcześniej. 21 września 1939 r. na Westerplatte przyjechał Adolf Hitler, który w Gdańsku pojawił się już dwa dni wcześniej.
Wcześniej jednak, 15 i 16 września, teren Westerplatte odwiedzili specjaliści z Ośrodka Doświadczalnego Rechlin, który odpowiadał za opracowywanie m.in. nowych typów broni dla Luftwaffe. Badali oni zniszczenia spowodowane zrzucanymi bombami lotniczymi.

O szczegółach tej, nieznanej przez lata historykom wizyty, pisaliśmy w artykule pt. Czego Luftwaffe szukało na Westerplatte we wrześniu 1939 r.

Prace porządkowe mozolnie posuwały się dalej. Starano się przy tym odzyskać jak najwięcej materiałów budowlanych. Partie cegieł kierowano m.in. do Stutthofu, gdzie maiły posłużyć do budowy baraków przyszłego obozu koncentracyjnego. Na Westerplatte utworzono tzw. podobóz Westerplatte, do którego trafili więźniowie osadzeni wcześniej w zamienionych na więzienie koszarach w Nowym Porcie.

Z czasem zaczęli przybywać kolejni więźniowie. Część z nich dalej porządkowała teren, a część wykonywała bieżące zlecone prace.

Na tym kończą się niestety pewne informacje dotyczące tego, co działo się na terenie byłej składnicy w czasie wojny. Wiadomo, że półwysep został przejęty przez Wermacht i ze znajdowały się tu wojskowe magazyny. Ten temat wymaga jednak jeszcze dokładnego zbadania przez historyków.

Niemcy poddali Westerplatte bez walki



W 1945 roku do walk na Pomorzu skierowano 2. Front Białoruski pod dowództwem marszałka Konstantego Rokossowskiego. Między 1 i 30 marca 1945, we współpracy z prawoskrzydłowymi związkami 1 Frontu Białoruskiego, prowadził on walki z niemiecką Grupą Armii "Weichsel". W skład frontu wchodziła polska brygada pancerna nosząca nazwę Bohaterów Westerplatte.

28 marca 1945 roku wyswobodzono Gdynię, a następnie zdobyto Gdańsk. Na Dworze Artusa zawisła biało-czerwona flaga.

Nadpalili buty wieszając polską flagę. Rocznica wyzwolenia Gdańska Nadpalili buty wieszając polską flagę. Rocznica wyzwolenia Gdańska

Zadanie zdobycia silnie obsadzonego przez Niemców Westerplatte otrzymał polski Samodzielny Morski Batalion Zapasowy.

6 kwietnia żołnierze zajęli pozycje wyjściowe do ataku. Do szturmu jednak nie doszło - następnego dnia Niemcy wywiesili białą flagę - tak mowi popularny mit, stworzony jeszcze w czasach PRL. W rzeczywistosci, gdy żołnierze z polskiego batalionu dotarli do Gdańska, Niemców na Westerplatte już nie było.

Mity o Gdańsku 1945 r. czekają na obalenie Mity o Gdańsku 1945 r. czekają na obalenie

Powojenne upamiętnienia obrony Westerplatte



Niemal dokładnie rok po zakończeniu wojny, 3 maja 1946 roku, na Westerplatte miała miejsce uroczystość. Z terenu dawnej składnicy pobrano ziemię, którą następnie złożono w Grobie Nieznanego Żołnierza.

Budynek Nowych Koszar, zdjęcie wykonane w 1945 r., przed wysadzeniem niewybuchów w suterenie budynku. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Budynek Nowych Koszar, zdjęcie wykonane w 1945 r., przed wysadzeniem niewybuchów w suterenie budynku. Ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Od tej pory coraz głośniej zaczęły wybrzmiewać głosy mówiące o potrzebie upamiętnienia obrony półwyspu we wrześniu 1939 roku na Westerplatte.

W maju 1946 roku w Gdańsku powołano do życia Związek Obrońców Westerplatte. Prezesem został kmdr ppor Franciszek Dąbrowski, zastępca dowódcy komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.

Pierwszym upamiętnieniem było złożenie we wrześniu 1946 r. nagrobka poległych obrońców. Ułożono go w miejscy dawnej wartowni nr 5.

Po II wojnie światowej kpt. Dąbrowski zainicjował budowę cmentarza dla tych, którzy zginęli podczas niemieckiego ataku. Na tym samym cmentarzu, w 1971 r., złożono sprowadzoną z zagranicy urnę z prochami majora Henryka Sucharskiego. Po II wojnie światowej kpt. Dąbrowski zainicjował budowę cmentarza dla tych, którzy zginęli podczas niemieckiego ataku. Na tym samym cmentarzu, w 1971 r., złożono sprowadzoną z zagranicy urnę z prochami majora Henryka Sucharskiego.
W 1961 r. Wydział Historyczny Marynarki Wojennej przedstawił wizję ustawienia pomnika oraz rekonstrukcji danych koszar i wartowni.

W maju 1963 roku ogłoszono konkurs na projekt architektoniczno-urbanistyczny oraz plastyczny zagospodarowania półwyspu Westerplatte. Głównym punktem było zaprojektowanie pomnika symbolizującego odwagę i poświecenie polskich żołnierzy.

Budowa Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte trwała 2 lata. Zdjęcie ze zbiorów Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Budowa Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte trwała 2 lata. Zdjęcie ze zbiorów Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
W październiku 1964 roku ruszyły prace przy budowie pomnika. Od listopada 1964 roku do sierpnia 1965 usunięto z terenu przyszłego placu przeszło 220 tys. metrów sześciennych ziemi. Usypano z nich kopiec, na którym miał stanąć pomnik. W 1966 roku kamieniarze zaczęli ustawiać pierwsze bloki przyszłego pomnika.

Pomnik obrońców Wybrzeża odsłonięto 9 października 1966 roku.

Granitowy kolos u wrót gdańskiego portu. Historia Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte Granitowy kolos u wrót gdańskiego portu. Historia Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte

Monument zbudowany jest z 236 bloków granitowych ułożonych w 33 warstwy. Sam pomnik wierzy 25 metrów i waży przeszło 1200 ton.

Ciekawą i mało znana rzeczą jest fakt, iż wartownię nr 1 w całości....przesunięto. Znalazła się ona bowiem dokładnie w miejscu, gdzie zaplanowano tory kolejowe prowadzące do rozbudowującego się ciągle portu gdańskiego. Nie tylko kombatanci nie chcieli dopuścić do zniszczenia cennego dla nich zabytku.

Prace przy przeniesieniu na nowe miejsce Wartowni nr 1 na Westerplatte w Gdańsku. Marzec 1967 r. Prace przy przeniesieniu na nowe miejsce Wartowni nr 1 na Westerplatte w Gdańsku. Marzec 1967 r.
Dlatego też postanowiono przesunąć wartownię. 7 marca 1967 roku rozpoczęto przemieszczanie przeszło 600 tonowej obiektu. Na specjalnie skonstruowanej kratownicy, po przygotowanym tymczasowym torowisku, metr po metrze przeniesiono wartownię w miejsce, gdzie możemy ją oglądać do dziś.

Opinie wybrane

Wszystkie opinie (257)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Kiedy został wprowadzony stan wojenny w Polsce?

 

Najczęściej czytane