• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Niespełnione marzenie o domku z werandą. Osiedle przy Eckhof

Jarosław Wasielewski
4 czerwca 2022 (artykuł sprzed 1 roku) 
Jedyny, prototypowy budynek mieszkalny niezrealizowanego Osiedla przy Dworze Narożnym. Zdjęcie opublikowane w "Danziger Sonntags-Zeitung", 39/1931 (za: fbc.pionier.net.pl) Jedyny, prototypowy budynek mieszkalny niezrealizowanego Osiedla przy Dworze Narożnym. Zdjęcie opublikowane w "Danziger Sonntags-Zeitung", 39/1931 (za: fbc.pionier.net.pl)

Wydawałoby się, że rozległe pogranicze dzisiejszego Dolnego Wrzeszcza i ZaspyMapka - do niedawna wykorzystywane przez obiekty przemysłowe, a dopiero od kilku lat zabudowywane przez deweloperów - przed wojną pozostawiono niezabudowane celowo. Tymczasem okazuje się, że teren ten jeszcze na początku lat 30. planowano wykorzystać pod budownictwo mieszkaniowe.



Zabudowa mieszkalna Dolnego Wrzeszcza, który był największym placem budowy Wolnego Miasta Gdańska, przed wojną zatrzymała się na wysokości Kriegerzeile (ul. Stanisława KunickiegoMapka), John-Gibsone-Straße (ul. Lucyny KrzemienieckiejMapka) i Paul-Fressonke-Straße (ul. LwowskaMapka).

Dalej na północ nie było już (prawie) niczego. W kierunku zachodnim, ku linii kolejowej dzielącej dzielnicę na pół, rozciągały się tereny miejskiego lotniska.

Przez gdańskie lotnisko przewijało się przed wojną ok. 1,5 tys. pasażerów rocznie. Przez gdańskie lotnisko przewijało się przed wojną ok. 1,5 tys. pasażerów rocznie.
Na północ, pośród łąk, stał samotnie cmentarz komunalny dla ubogich (Lazarett Friedhof), dziś cmentarz-pomnik Ofiar Hitleryzmu 1939-1945 na Zaspie). Na wschód natomiast, w kierunku torów biegnących do Nowego Portu, rozciągały się istniejące do dziś ogródki działkoweMapka.

Tereny leżące na północ od wspomnianych trzech ulic zaczęto zagospodarowywać dopiero w 1947 r., kiedy miasto zostało przejęte przez Polskę. Wzniesiono wtedy kolonię fińskich domków na północ od ul. Lwowskiej.

Podmiejskie osiedle z historyczną nazwą



Okazuje się jednak, że jeszcze w 1931 r. jedna z wielu działających w tamtym czasie gdańskich spółdzielni - Deutsch-Danziger Eigenheim-Genossenschaft (Niemiecko-Gdańska Spółdzielnia Mieszkaniowa) - pozyskała pięciohektarowy fragment dziewiczego terenu między Brösener Weg (dziś ul. Bolesława ChrobregoMapka) a Ostseestrasse (al. gen. Józefa HalleraMapka) na budowę osiedla domów bliźniaczych.

Dziś w tym miejscuMapka znajduje się zajezdnia autobusowa GAiT.

Artykuł zapowiadający omawianą w tekście inwestycję, opublikowany w "Danziger Sonntags-Zeitung", nr 39/1931 (fbc.pionier.net.pl) Artykuł zapowiadający omawianą w tekście inwestycję, opublikowany w "Danziger Sonntags-Zeitung", nr 39/1931 (fbc.pionier.net.pl)
Inwestycję nazwano Osiedlem przy Dworze Narożnym (Siedlung am Eckhof), z uwagi na bliskie sąsiedztwo tego zaspiańskiego majątku (dziś ów XIX-wieczny dworek z zabudowaniami gospodarczymi oznaczony jest adresem ul. Bolesława Chrobrego 94Mapka).

Poglądowy plan niezrealizowanego Osiedla przy Dworze Narożnym zamieszczony w "Danziger Sonntags-Zeitung", 39/1931 (za: fbc.pionier.net.pl) Poglądowy plan niezrealizowanego Osiedla przy Dworze Narożnym zamieszczony w "Danziger Sonntags-Zeitung", 39/1931 (za: fbc.pionier.net.pl)
Na terenie leżącym na południe od nowo wytyczonej Graudenzer Straße (dziś ul. Grudziądzka, w tamtym okresie biegła bardziej na północ) zaplanowano budowę 36 domów-bliźniaków z przeznaczeniem dla mniej zamożnych urzędników. Na wypadek gdyby inwestycja okazała się sukcesem, przewidywano możliwość dalszej rozbudowy osiedla w kierunku południowym.

Sielskie domki na rubieży



Zaprojektowane dla osiedla bliźniaki miały stać na działkach o powierzchni 600 m kw. każda. Miały zostać podpiwniczone, zelektryfikowane i podłączone do miejskiej kanalizacji, a ponadto wyposażone w dwie werandy. Każda rodzina miała otrzymać do dyspozycji ok. 95 m kw. powierzchni użytkowej (cztery i pół pokoju, kuchnię i łazienkę), wykończonej "pod klucz".

Koszt zakupu miał zamknąć się w kwocie ok. 19,5 tys. guldenów gdańskich.

Mapa z 1940 r., pokazująca pogranicze Wrzeszcza i dzisiejszej Zaspy. Na czerwono zaznaczono jedyny domek, który powstał w ramach osiedla. Ulica Grudziądzka, przy której stanął, miała wówczas inny przebieg niż dziś. Mapa z 1940 r., pokazująca pogranicze Wrzeszcza i dzisiejszej Zaspy. Na czerwono zaznaczono jedyny domek, który powstał w ramach osiedla. Ulica Grudziądzka, przy której stanął, miała wówczas inny przebieg niż dziś.
Z uwagi na panujący wówczas kryzys gospodarczy rozpatrywano możliwość podziału każdej połówki bliźniaka na dwa niezależne mieszkania, dzięki czemu w jednym budynku zamieszkać by mogły cztery rodziny.

Pierwszy, niejako pokazowy budynek osiedlaMapka, postawiono jeszcze w 1931 r. - jego wygląd znamy ze zdjęcia zamieszczonego w lokalnej prasie. Budowa dalszych domków miała ruszyć wiosną kolejnego roku.

Wielki kryzys i największa z wojen



Niestety z zapowiadanej inwestycji nic nie wyszło. Na jej drodze stanął właśnie wspomniany wielki kryzys lat 30. Zapoczątkowany "czarnym czwartkiem" na nowojorskiej giełdzie dotarł także do Wolnego Miasta, przynosząc ze sobą m.in. bezrobocie i inflację. Należy się domyślać, iż zabrakło chętnych na bliźniaki. Plany pożytecznej inwestycji porzucono - ów pierwszy pokazowy budynek, oznaczony numerami 2 i 4, stał się zarazem ostatnim.

W latach II wojny światowej na południe od Graudenzer Straße - a więc w miejscu niezrealizowanego osiedla - powstały drewniane baraki niemieckiego obozu pracy przymusowej Schichau-Wohnlager Ferdinand I i II.

W coraz bardziej industrialnym otoczeniu



Podobnie jak baraki obozowe bliźniak przy ul. Grudziądzkiej przetrwał lata wojny i był zamieszkiwany w kolejnych dekadach. Być może korzystała z niego któraś z instytucji, jakie ulokowały się na poobozowym terenie zaraz po wojnie (np. lecznica koni z transportów UNRRY czy wylęgarnia drobiu).

Bliźniak z 1931 r. najprawdopodobniej rozebrano dopiero w latach 70., czyniąc miejsce na ważną miejską inwestycję - nową zajezdnię autobusową. Na wzmiankę o nim natrafiamy jeszcze w ogłoszeniu drobnym zamieszczonym w "Dzienniku Bałtyckim".

Ostatni ślad po domu przy ul. Grudziądzkiej 2-4 - ogłoszenie drobne opublikowane w "Dzienniku Bałtyckim" z 9 listopada 1972 r. (bibliotekacyfrowa.eu) Ostatni ślad po domu przy ul. Grudziądzkiej 2-4 - ogłoszenie drobne opublikowane w "Dzienniku Bałtyckim" z 9 listopada 1972 r. (bibliotekacyfrowa.eu)
Dziś, poza przywołanym tu artykułem prasowym z 1931 r., nie ma po nim żadnego śladu.

Pamiętasz omawiany w tekście budynek? Znasz kogoś, kto w nim mieszkał? Potrafisz powiedzieć na jego temat coś więcej? Napisz do autora!

O autorze

autor

Jarosław Wasielewski

badacz i popularyzator historii Gdańska, autor bloga poświęconego w całości przeszłości i teraźniejszości Wrzeszcza.

Opinie wybrane

Wszystkie opinie (53)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Ilu widzów mieściła pierwsza hala sportowa w Trójmieście?

 

Najczęściej czytane