- 1 Pozostałości baterii mającej bronić portu (69 opinii)
- 2 O morderstwie na jachcie i upartej nudystce (31 opinii)
- 3 Tak organizowano Rajd Monte Carlo w Gdańsku (25 opinii)
- 4 Te zabytki otwierają się po remontach (88 opinii)
- 5 24-letnia Aneta Kręglicka w 1989 roku (97 opinii)
- 6 Kronika oblężenia Gdańska w 1734 r. Część 2 (12 opinii)
Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.
W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.
Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.
Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.
Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.
Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.
Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.
W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.
O autorze
Marcin Stąporek
- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.
Opinie (178) ponad 20 zablokowanych
-
2010-08-05 13:38
(2)
Na zdjeciu z okresu Wolnego Miasta Gdanska widac jakim pieknym miastem byl Gdansk, niestety to juz nie wroci. Dosc znosnie jeszcze wygladal ten fragment za PRL dopoki nie postawili pomaranczowego LOT-u ;/
- 12 3
-
2010-08-05 21:30
a LOT nie powstał za PRL-u, historyku? (1)
ucz się HISTORII swego Miasta zanim coś napiszesz...
- 2 2
-
2010-08-06 08:30
A ty czytaj ze zrozumieniem
Poprzedni post dotyczy po prostu ostatniego zdjęcia w artykule - niewątpliwie za PRL, a pawilonu na nim jeszcze nie ma.
Dla ścisłości - w PRL postawiono niebieski pawilon meblowy, dopiero w "wolnej" Polsce przefarbowano go na rudo.- 3 1
-
2010-08-05 13:42
i to jest duzy blad!!!
"Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu."
Co to za brama ktora nie jest otwierana i nie ma przez nia przejscia dla gdanszczan? Teraz przynajmniej sluzy w czasie deszczu jako schronienie lub moze w swobie kryc plebejskiego uciekiniera. Brama ma zostac przleotowa.- 8 5
-
2010-08-05 14:42
Odsyłam wszystkich do przepięknego starego Gdańska z jego parkami, zabytkami, przebogatą tradycja i historią. Dziś tylko pozostały nam stare pocztówki i zdjęcia.
Brawo Autor tej pięknej strony.- 6 2
-
2010-08-05 14:48
Wartościowy artykuł (1)
Wartościowy artykuł, piękne zdjęcia.
- 8 1
-
2010-08-05 16:21
oprocz jednego
- 0 0
-
2010-08-05 15:34
Fajnie by było
odkopać to, co Wyżynna i cały zespół przdebramia ma pod ziemią. Katownia ma takie piękne łuki!
Tylko pewnie szybko zrobiło by się bagienko i śmietnik ...- 6 0
-
2010-08-05 16:46
(2)
jakimi rozbiorami? w ostatnich wiekach Gdansk byl zawsze niemiecki lub wolnym miastem - dzieki temu ostalo sie pare zabytkow i dzis zarabiamy na turystach niemieckich identyfikujacych sie ze swoim miastem
- 2 8
-
2010-08-06 08:39
w ostatnich wiekach zawsze byłeś idiotą
- 1 0
-
2010-08-06 17:02
W wielowiekowej historii Gdańska wcale nie był to okres długi
Zapewne wielu nie wie, że krzyżaków z miasta wypędzili gdańszczanie, a rajcy miejscy udzielili im pełnego poparcia
- 0 0
-
2010-08-05 17:26
Bleee...
Brama i tak będzie oszpecona, dopóki nie wywalicie tego stojacego obok ufola LOT-u, a fee...
- 10 2
-
2010-08-05 20:33
HISTORIA
Dzieki za artykuł. piękny jak wszystkie inne o historii Naszego Miasta.Czy warto jednak ludzi pokroju galuxsów i innych jemu podobnych uświadamiać czym Był a czym jest m. Gdańsk .Niestety dzięki takim ludziom wymazującym swoją kulturę i historię nie odbudujemy tego co odziedziliśmy .TRACIMY WSPÓLNOTĘ DZIEJÓW I SWOJĄ TOŻSZAMOŚĆ- MY dumni Gdańszcznie- spadkobiercy WIELONARODOWEGO MIASTA- W O L N E G OO.
- 2 2
-
2010-08-05 21:00
Lot - ale wstyd za ten budynek.
Budynek Lotu powinien zostać zlikwidowany bo ni jak tam nie pasuje a postawić tam coś pięknego lecz pasującego do otoczenia.Rada miasta powinna się wstydzić za ten budynek.Podpowiadam radzie miasta że można by było także nad całym przystankiem tramwajowym przy dworcu postawić wiatę i zadaszyć na całej długości,lecz tylko same perony ,czyż nie dobry pomysł.Konstrukcja by stała od krawężnika ulicy nad peronem dalej nad torowiskami następnym peronem do krawężnika ulicy.Zróbcie to stocznia stoi pod nosem.
- 6 1
-
2010-08-05 21:35
Gdańsk mógłby być pięknym miastem .... (1)
gdyby nie spalili ,ograbili i sprądrowali sowieci i ich pobratymcy z pod znaku PZPR.
- 7 2
-
2010-08-06 08:40
tak, gdyby niemcy nie wywołali wojny
- 1 0
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.