• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Metamorfozy Bramy Wyżynnej

Marcin Stąporek
5 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Brama Wyżynna: piękna z zewnątrz i od środka
Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze. Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.



Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu. Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.
Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę. Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.
Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd. Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.
Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r. Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.
Zamknięcie przejazdu bramy, przez którą od XVI do XIX wieku wjeżdżano do Gdańska, może w pierwszej chwili budzić kontrowersje. Czy jednak słusznie? Warto prześledzić jej dzieje w ostatnich 150 latach.

W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.

Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.

Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.

Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.

Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.

Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.

W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (178) ponad 20 zablokowanych

  • nowoczesne elementy??? czy ich pogięło??? tylko nie to!

    ktoś, kto wyda(ł?) na to zgodę (konserwator zabytków?), powinien za to odpowiedzieć!

    • 19 5

  • w końcu ruszył remont! mogliby odsłonić fundamenty do oglądania. na starym zdjęciu widać, że brama sięga kilka metrów pod

    ziemię:)

    • 10 1

  • Renowacji dokona firma Stabilator

    Może warto by dodać, że renowacji dokona firma Stabilator :-)

    • 3 3

  • dlaczego karylion ratusza glowno miejskiego nie gra roty (12)

    dlaczego karylion ratusza glowno miejskiego nie gra roty i dlaczego tworca roty zarosla w krzakach - tak dbamy o pomniki wielkich a morze juz jej tam nie ma ???

    dlaczego zlikwidowano lawki w krztalcie rodla komu to przeszkadzalo jak przyszedl czas i kasa na ich wymiane to powinny nowe metalowe tez byc w krztałcie rodla ???

    dlaczego gdansk nie ma ulicy , aleji , traktu, drogi, szosy, trasy, strady imieniem RODLA ???

    • 8 11

    • nie ma ulicy im ROTY to nie bedzie tez im RODLA (6)

      bo tu w ludziach jest wiele nienawisci do samych siebie i do swojej historii orza w ludziach jest zaszczepiony przekoryzm i antypolonizn i antypolskosc

      • 6 5

      • Raczej ta antypolskość jest w obecnych gdańskich POstępowych pseudo-elitach i kacykach anie w normalnych mieszkańcach Gdańska (5)

        a że niektórzy ulegają temu to skutek ich miałkich rozumków

        • 5 5

        • to dobrze ze sa jeszcze tacy ludzie

          o innych pogladach niz nam wiecznie panujacy ze slusznej jedynie madrej partii, pozdrawiam

          • 2 4

        • ładnie to tak kłamać? Gra Rotę (3)

          • 2 2

          • (2)

            Ale tylko w sobotę o 12

            • 1 1

            • wystarczy:) (1)

              • 1 2

              • codziennie o 12...

                • 1 1

    • zamiast zrzędzić popracuj nad ortografią

      • 2 4

    • bo to denny kawałek jest:)

      • 1 5

    • oczywiście, że gra Rotę. A ty już przestań wysyłać listy do wszystkich redakcji i urzędów, tylko pójdź sobie posłuchaj ;-)

      • 3 2

    • (1)

      Epatowanie własną niewiedzą jest domeną GŁUPCÓW. Gra rotę codziennie, ale brzmienie własnego głosu zagłusza wszystko SKUTECZNIE, co???

      • 2 0

      • A może po prostu nie umiesz rozpoznać melodii????

        • 0 0

  • NOWA I NIEZDROWA MODA

    nowa i niezdrowa moda w polsce to antypolonizm antypolskosc antylahizm antylahosc

    • 7 1

  • pytanie czy wy jestescie spokrewnieni??? (3)

    Marcin Stąporek z
    Michał Stąporek ????
    Proszę o odpowiedź to wyjaśniałoby ostatnie artykuły

    • 3 2

    • to są bracia (1)

      • 5 0

      • no to wszystko jasne ..

        teraz rozumiem tą przychylność trojmiasta wobec władz gdańska

        • 3 1

    • tak, Trojmiasto jest na smyczy Budynia.

      • 2 1

  • TO JAKIS NONSENS

    Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi,

    • 3 3

  • Zobaczcie jaka róznica w jakości fotografii! (2)

    foty sprzed ponad 140 lat wszystkie precyzyjne i proste. Fota współczesna ponoć od zawodowca: pokrzywiona, pocięta, wszystko się wali i bez jakiegokolwiek zamysłu ..eeeehhh. Fotoedytora plissss...

    • 11 2

    • Nie edytora (1)

      tylko fotografa. Stare zdjęcia wykonano ze sporej odległości od bramy, obiektywem i o dłuższej ogniskowej, aparatem z przesuwanym mieszkiem.
      JAkubowski zrobił wszystoko jak turysta : blisko, szeroki kąt, mizerna lustrzanka.
      Za to ilustruje tekst - taki foto-macdonald

      • 1 1

      • wiem wiem

        sam kiedys uzywałem sinara z pokłonami...ale to inna bajka...

        • 0 0

  • zlikwidowac budynek "LOT" (1)

    ta pomarańczowa bryła zupełnie nie pasuje do tego miejsca, ktore powinno byc reprezentacyjne, juz lepiej zeby byl tam jakis teren zielony z jakims pomnikiem albo fontanna czy poprostu budynek, ktory by sie wpasowal architektonicznie do reszty.

    • 16 5

    • kasy i kasiory brak

      na taka inwestycje kasy i kasiory brak a zaden zagraniczny i strategiczny inwestor na ktorego Pan Budyn czeka nie chce przyjsc a polakowi nie dadza budowac cos nowego

      • 0 0

  • ale fajnie wygladala z tym mostem..

    pięknie wygladala brama wraz z tym mostem..szkoda ze teraz tak nie moze byc, super są te stare zdjęcia..i love Gdańsk! :)

    • 10 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Jak obecnie nazywa się dzielnica Gdańska, która niegdyś nosiła nazwę "Neufahrwasser"?

 

Najczęściej czytane