Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Metamorfozy Bramy Wyżynnej

Marcin Stąporek
5 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Opinie (178)
Najnowszy artykuł na ten temat Brama Wyżynna: piękna z zewnątrz i od środka
Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze. Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

fot. Wojtek Jakubowski/KFP

Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.



Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu. Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.

Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.

fot. „Był sobie Gdańsk”

Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę. Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.

Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.

fot. ze zbiorów autora

Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd. Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.

Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.

fot. Gdańsk – dwa oblicza miasta

Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r. Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.

Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.

fot. archiwum WUOZ w Gdańsku

Zamknięcie przejazdu bramy, przez którą od XVI do XIX wieku wjeżdżano do Gdańska, może w pierwszej chwili budzić kontrowersje. Czy jednak słusznie? Warto prześledzić jej dzieje w ostatnich 150 latach.

W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.

Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.

Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.

Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.

Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.

Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.

W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Zobacz także

Brama Wyżynna renowacja (7)

Opinie (178) ponad 20 zablokowanych

  • 2010-08-05 10:32

    Powinno byc jak w chinach (1)

    Tam zabytki burzą i stawiaja je od nowa (MADE IN CHINA)

    arek

    13 lat

    • 3 13

    • 2010-08-05 15:22

      Tak

      Dokładnie tak robią. Ale to trochę inna mentalność. Nowe jest lepsze .... bo nowe. Także zabytek

      Piqś

      13 lat

      • 0 0

  • 2010-08-05 10:34

    (1)

    WRESZCIE ODNAWIAJĄ TĄ BRAMĘ - NAJWYŻSZY CZAS -MAM NADZIEJĘ ŻE NIE SCHRZANIĄ - TYLE OSTANIO POSTAWILI I WYBUDOWALI OBLEŚNYCH BUDYNKÓW NP.SZKLANY HOTEL NAD MOTŁAWĄ ,KTO I JAKI KONSERWATOR ZABYTKÓW WYRAŻA ZGODĘ NA TE PASKUDZTWA, PRZECIEŻ GDAŃSK TO MIASTO ZABYTKÓW A NIE SZKLANYCH DOMÓW

    IWA

    13 lat

    • 13 7

    • 2010-08-05 11:27

      Już w planach jest, że schrzanią...

      ..dodając do bramy szklane, elektryczne drzwi :/

      Zombi

      13 lat

      • 5 2

  • 2010-08-05 10:35

    Ja bym powrócił do czasów jak byłą fosa i most zwodzony

    to by dopiero robiło wrażenie. Jedyne takie miasto w kraju
    Pozdrawiam

    Kwiat

    13 lat

    • 21 4

  • 2010-08-05 10:35

    Kris

    Wyburzyć LOT !!!

    13 lat

    • 36 5

  • 2010-08-05 10:37

    Gdańsk WTEDY był metropolią, a teeraaz??.... (11)

    Żal trochę tego Gdańska, którego już nie ma. Główne i Dolne Miasto, W-pa Spichrzów, Polski Hak, Biskupia Górka, to obraz dawnej metropolii o potencjale dzisiejszych "grubo ponadmilionowych" miast (Hamburg, Kopenhaga, a może i Amsterdam...). 55 lat po wojnie... Jak ma chociażby żyć centrum miasta, gdy nie ma tam nawet komunikacji miejskiej (tramwaj, mikrobus, itp.). Gdańsk musi żyć także po sezonie turystycznym. Ale co zrobić Panie Prezydencie? Pan i Pańska świta tego nie wie.

    3-mieszczanin

    13 lat

    • 29 11

    • 2010-08-05 10:47

      (1)

      u nas wojna skończyła się 20 lat temu

      13 lat

      • 5 4

      • 2010-08-05 11:06

        o krzyż?

        13 lat

        • 0 6

    • 2010-08-05 10:52

      komunikacja miejska tam?! pogięło cię? (3)

      13 lat

      • 3 3

      • 2010-08-05 11:05

        0__0 0__0

        W Duesseldorfie na Starówce też jeżdżą tramwaje i to po tzw. deptakach

        3-m

        13 lat

        • 3 2

      • 2010-08-05 11:36

        dawniej był tramwaj na Długim Targu, a i tak było pięknie (1)

        może akurat nie na Długim Targu powinno się go teraz puścić, ale w pobliżu można

        me

        13 lat

        • 4 3

        • 2010-08-05 13:35

          no przecież w pobliżu jest...

          tyłka się nie chce 200 metrów ruszyć?

          13 lat

          • 2 3

    • 2010-08-05 11:25

      Gdańsk wtedy (międzywojnie) nie zapowiadał się nażadną metropolię (2)

      A i już wtedy daleko mu było do Hamburga, Kopenhagi czy Amsterdamu, które wymieniasz. Daleko to mu było nawet do Wrocławia.

      13 lat

      • 6 2

      • 2010-08-05 11:45

        wtedy do Wrocławia to nawet Warszawie było daleko

        13 lat

        • 7 2

      • 2010-08-05 16:57

        Być może

        Moje porównanie dotyczy dzisiejszych Głównych Miast w/w metropolii. W Gdańsku mogłoby się już dziać podobnie, bo Gdańska "starówka" też jest hanzeatycka. Gdańsk jest w istocie miastem trudnym do zarządzania. Przede wszystkim jest b. rozwlekły. Prowadzenie infrastruktury drogowej, technicznej przez niezagospodarowane tereny, na Głównym Mieście to: konserwator zabytków, archeolodzy, wysoki poziom wód gruntowych, ale z drugiej strony to jego niesamowita historia: Heweliusz, Fahrenheit, Grass, wybuch IIWŚ, Solidarność, Jarmark Dominikański - tyle, że to nadaje się głównie do przyciągnięcia turystów na 2 m-ce w roku. Pozostałych 10 m-cy nuda.
        GŁÓWNE MIASTO JEST NIESTETY MARTWE.

        3-mieszczanin

        13 lat

        • 2 2

    • 2010-08-05 11:29

      (1)

      Jak byś człowieku nie zauważył to Prezydent robi całkeim sporo dla tego miasta. Ciale remontuje jakieś drogi, ciagle pojawiają się nowe inwestycje. Tak źle że zrobili błędnik abo że teraz robią kartuską? ale tyłek w samochodzie dobrze sie wozi po dobrej drodze. Ludzie nic sie samo nie dzieje i z nieba nie spada.

      Monika

      13 lat

      • 3 8

      • 2010-08-05 11:43

        Zakasał rękawy i robi aż POt mu się leje po twarzy.

        Stachanowiec 300% normy

        13 lat

        • 6 2

  • 2010-08-05 10:42

    Piekny gdansk byl przed wojną.

    Niech cos zrobią z tym oblesnym budynkiem LOT-u

    13 lat

    • 26 3

  • 2010-08-05 10:46

    Szkoda, ze juz nie ma tego pomnika przed wejsciem do bramy (1)

    Zawsze mozna go reaktywować...
    Tylko obawiam sie, ze fanatycy pewnej partii widzieli by na nim swojego guru wymachujacego szabelką, który niedawno zginął smiercią meczeńską na Rosyjskiej ziemi, wraz z jakimiś tam jeszcze mało istotnymi ludzmi.

    13 lat

    • 12 11

    • 2010-08-05 11:23

      Kajzerka Wilego to sobie POstaw w swoim WC a nie Gdańsku, ako figurkę z brązu

      smacznego

      13 lat

      • 4 1

  • 2010-08-05 11:14

    A gdzie jest wersja z wielką reklamą specjala?

    ...Która jest mi najlepiej znana bo miała kilka lat żeby mi się utrwalić.

    13 lat

    • 10 2

  • 2010-08-05 11:26

    Hotel Danziger

    to mogłaby być wizytówka miasta, ale nie - buduje się Hiltony...

    13 lat

    • 7 7

  • 2010-08-05 11:33

    DO MAJĄCYCH WPŁYW NA WYGLĄD BRAMY (3)

    Nie wprowadzajcie nowoczesności do tego zabytku!!! Zrezygnujcie ze "szklanych, elektrycznie otwieranych drzwi" na rzecz pięknych drewnianych lub kutych!!!

    ombi

    13 lat

    • 20 4

    • 2010-08-05 15:25

      Kute drzwi? bzdura (2)

      Szklane mogą być zupełnie niewidoczne (lekko przyciemnione szkło, bez ramy).
      Piękny przykład takiego wejścia widziałem w rezydencji w której podpisano traktat poczdamski

      Piqś

      13 lat

      • 2 2

      • 2010-08-06 14:03

        No jak niewidoczne to jak widziałeś? (1)

        Coś sciemniasz albo żeś wypierdezsielił banką o te drzwi

        13 lat

        • 1 0

        • 2010-08-06 20:37

          No prawie jakbyś to widział :)

          Nie dało sie przwalić bo były na fotokomórkę

          Piqś

          13 lat

          • 0 0

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7 Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer
kwi 29-5.05
g. 10:00, 13:00, 16:00
Gdańsk, Pomnik Poległych Stoczniowców
20 zł
ulgowy 15 zł
Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer
maj 4
sobota, g. 11:00 - 16:00
Gdańsk, Hevelianum
Wstęp wolny
Gdynia wielu narodowości Gdynia wielu narodowości

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład
maj 16
czwartek, g. 17:30
Gdynia, Biblioteka Wiedzy
Wstęp wolny
więcej (3)

TV Filmy

1170

Garnizon Gdańsk pod dowództwem Kristofera von Hagelsberg

więcej (1569)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

W którym roku zostało oddane do użytku torowisko w kierunku Chełmu?

 

Najczęściej czytane