Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Metamorfozy Bramy Wyżynnej

Marcin Stąporek
5 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Opinie (178)
Najnowszy artykuł na ten temat Brama Wyżynna: piękna z zewnątrz i od środka
Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze. Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

fot. Wojtek Jakubowski/KFP

Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.



Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu. Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.

Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.

fot. „Był sobie Gdańsk”

Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę. Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.

Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.

fot. ze zbiorów autora

Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd. Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.

Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.

fot. Gdańsk – dwa oblicza miasta

Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r. Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.

Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.

fot. archiwum WUOZ w Gdańsku

Zamknięcie przejazdu bramy, przez którą od XVI do XIX wieku wjeżdżano do Gdańska, może w pierwszej chwili budzić kontrowersje. Czy jednak słusznie? Warto prześledzić jej dzieje w ostatnich 150 latach.

W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.

Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.

Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.

Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.

Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.

Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.

W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Zobacz także

Brama Wyżynna renowacja (7)

Opinie (178) ponad 20 zablokowanych

  • 2010-08-05 10:37

    Gdańsk WTEDY był metropolią, a teeraaz??.... (11)

    Żal trochę tego Gdańska, którego już nie ma. Główne i Dolne Miasto, W-pa Spichrzów, Polski Hak, Biskupia Górka, to obraz dawnej metropolii o potencjale dzisiejszych "grubo ponadmilionowych" miast (Hamburg, Kopenhaga, a może i Amsterdam...). 55 lat po wojnie... Jak ma chociażby żyć centrum miasta, gdy nie ma tam nawet komunikacji miejskiej (tramwaj, mikrobus, itp.). Gdańsk musi żyć także po sezonie turystycznym. Ale co zrobić Panie Prezydencie? Pan i Pańska świta tego nie wie.

    3-mieszczanin

    13 lat

    • 29 11

    • 2010-08-05 11:25

      Gdańsk wtedy (międzywojnie) nie zapowiadał się nażadną metropolię (2)

      A i już wtedy daleko mu było do Hamburga, Kopenhagi czy Amsterdamu, które wymieniasz. Daleko to mu było nawet do Wrocławia.

      13 lat

      • 6 2

      • 2010-08-05 16:57

        Być może

        Moje porównanie dotyczy dzisiejszych Głównych Miast w/w metropolii. W Gdańsku mogłoby się już dziać podobnie, bo Gdańska "starówka" też jest hanzeatycka. Gdańsk jest w istocie miastem trudnym do zarządzania. Przede wszystkim jest b. rozwlekły. Prowadzenie infrastruktury drogowej, technicznej przez niezagospodarowane tereny, na Głównym Mieście to: konserwator zabytków, archeolodzy, wysoki poziom wód gruntowych, ale z drugiej strony to jego niesamowita historia: Heweliusz, Fahrenheit, Grass, wybuch IIWŚ, Solidarność, Jarmark Dominikański - tyle, że to nadaje się głównie do przyciągnięcia turystów na 2 m-ce w roku. Pozostałych 10 m-cy nuda.
        GŁÓWNE MIASTO JEST NIESTETY MARTWE.

        3-mieszczanin

        13 lat

        • 2 2

      • 2010-08-05 11:45

        wtedy do Wrocławia to nawet Warszawie było daleko

        13 lat

        • 7 2

    • 2010-08-05 10:52

      komunikacja miejska tam?! pogięło cię? (3)

      13 lat

      • 3 3

      • 2010-08-05 11:36

        dawniej był tramwaj na Długim Targu, a i tak było pięknie (1)

        może akurat nie na Długim Targu powinno się go teraz puścić, ale w pobliżu można

        me

        13 lat

        • 4 3

        • 2010-08-05 13:35

          no przecież w pobliżu jest...

          tyłka się nie chce 200 metrów ruszyć?

          13 lat

          • 2 3

      • 2010-08-05 11:05

        0__0 0__0

        W Duesseldorfie na Starówce też jeżdżą tramwaje i to po tzw. deptakach

        3-m

        13 lat

        • 3 2

    • 2010-08-05 11:29

      (1)

      Jak byś człowieku nie zauważył to Prezydent robi całkeim sporo dla tego miasta. Ciale remontuje jakieś drogi, ciagle pojawiają się nowe inwestycje. Tak źle że zrobili błędnik abo że teraz robią kartuską? ale tyłek w samochodzie dobrze sie wozi po dobrej drodze. Ludzie nic sie samo nie dzieje i z nieba nie spada.

      Monika

      13 lat

      • 3 8

      • 2010-08-05 11:43

        Zakasał rękawy i robi aż POt mu się leje po twarzy.

        Stachanowiec 300% normy

        13 lat

        • 6 2

    • 2010-08-05 10:47

      (1)

      u nas wojna skończyła się 20 lat temu

      13 lat

      • 5 4

      • 2010-08-05 11:06

        o krzyż?

        13 lat

        • 0 6

  • 2010-08-05 10:19

    Jak ci wszyscy ludzie mieścili się w Gdańsku (1)

    200 tys ludzi tym kawałku ziemi- Śródmieście+Dolne Miasto+ Długie Ogrody+ Stare Przedmieście? Mieszkanie w kamienicy a w nim babka dziadek małeżeństwo i 15 dzieciaków...

    Prośba do autora-chętnie poczytałbym coś o bożnicach gdańskich gdzie się znajdowały i o tym co się z nimi stało, może jakieś zdjęcia?

    13 lat

    • 24 6

    • 2010-08-05 16:25

      Bożnice

      Zgłoś się do reb M. Abramowicza - naszego lokalnego patrioty, a w dodatku, a w dodatku, jako brata naszego starszego w wierze, wszechwiedzącego i nieomylnego.

      Andrzej

      13 lat

      • 4 4

  • 2010-08-05 14:48

    Wartościowy artykuł (1)

    Wartościowy artykuł, piękne zdjęcia.

    Iza

    13 lat

    • 8 1

    • 2010-08-05 16:21

      oprocz jednego

      13 lat

      • 0 0

  • 2010-08-05 13:01

    Zobaczcie jaka róznica w jakości fotografii! (2)

    foty sprzed ponad 140 lat wszystkie precyzyjne i proste. Fota współczesna ponoć od zawodowca: pokrzywiona, pocięta, wszystko się wali i bez jakiegokolwiek zamysłu ..eeeehhh. Fotoedytora plissss...

    Taki tam

    13 lat

    • 11 2

    • 2010-08-05 15:30

      Nie edytora (1)

      tylko fotografa. Stare zdjęcia wykonano ze sporej odległości od bramy, obiektywem i o dłuższej ogniskowej, aparatem z przesuwanym mieszkiem.
      JAkubowski zrobił wszystoko jak turysta : blisko, szeroki kąt, mizerna lustrzanka.
      Za to ilustruje tekst - taki foto-macdonald

      Piqś

      13 lat

      • 1 1

      • 2010-08-05 16:02

        wiem wiem

        sam kiedys uzywałem sinara z pokłonami...ale to inna bajka...

        Taki tam

        13 lat

        • 0 0

  • 2010-08-05 15:34

    Fajnie by było

    odkopać to, co Wyżynna i cały zespół przdebramia ma pod ziemią. Katownia ma takie piękne łuki!
    Tylko pewnie szybko zrobiło by się bagienko i śmietnik ...

    Piqś

    13 lat

    • 6 0

  • 2010-08-05 10:32

    Powinno byc jak w chinach (1)

    Tam zabytki burzą i stawiaja je od nowa (MADE IN CHINA)

    arek

    13 lat

    • 3 13

    • 2010-08-05 15:22

      Tak

      Dokładnie tak robią. Ale to trochę inna mentalność. Nowe jest lepsze .... bo nowe. Także zabytek

      Piqś

      13 lat

      • 0 0

  • 2010-08-05 10:14

    Na Bramie Wyżynnej od strony wjazdu jest piękny herb/godło Rzeczypospolitej, podtrzymywany przez Anioły. Na Białym Orle jest (8)

    "Ciołek" (byczek), herb króla Stanisława Augusta Poniatowskiego... Miejmy nadzieję, że ta brama faktycznie będzie odnowiona, bo jest w stanie opłakanym...

    Pomiędzy Bramą Wyżynną a Katownią miał od kilku już lat stanąć pomnik przedstawiający wjazd orszaku króla Kazimierza IV Jagiellończyka do Miasta... Decyzję o tym podjęła już dawno Rada Miasta, ale ciągle nie dzieje się nic w tym temacie... Dlaczego?... Kiedy stanie pomnik naszego władcy zasłużonego dla Królestwa, Rzeczypospolitej i Miasta?

    Savntobor

    13 lat

    • 40 2

    • 2010-08-05 15:19

      Pomnik Jagiellończyka miał "wjedżać" do Gdańska

      przez bramę, czyli przechodzących witałaby dupa konia. Nie jast też dobrze z nasłonecznieniem tego miejsca.
      Pewnie dlatego pomnik Bismarcka stał daleko PRZED bramą.
      A o decyzjach rady miasta i finansowaniu lepiej zmilczeć ...

      Piqś

      13 lat

      • 6 0

    • 2010-08-05 11:23

      Decyzje są podejmowane w interesie Niemiec (2)

      Zauważmy, że nie ma nawet wzmianki o zamiarze wybudowania tego przez Ciebie opisanego pomnika, że w 70 rocznicę wybuchu II wojny światowej nie powstał w Gdańsku Pomnik Pomordowanych Pomorzan, tak głęboko właściwy dla wszystkich czujących po Polsku, moralnie wręcz niezbędny, a obok Dworca PKP stoi wyrażający łączność Gdańska z III Rzeszą niemiecką Pomnik Kindentransportów, który nas (gdańskich podatników) kosztował 860 tys. zł.

      To Ja

      13 lat

      • 10 5

      • 2010-08-05 11:33

        Niestety masz pełną rację... a o usunięciu melodii "Roty" z karilionu na Ratuszu Głównego Miasta już nie wspomnę... (1)

        Potrzeba zmian w naszym Polskim Mieście Królewskim Gdańsku!
        Im szybciej tym lepiej...

        Svantobor

        13 lat

        • 12 3

        • 2010-08-05 14:31

          niestety na zmiany się nie zanosi bo system wyboru władz jest chory i tak ustawiony, że i tak polskie niemce wygrają

          13 lat

          • 6 0

    • 2010-08-05 12:14

      chyba żart !!!! powinien powrócić KANCLERZ OTTO VON BISMARCK na koniu a nie jakiś jagielończyk (3)

      13 lat

      • 3 6

      • 2010-08-05 12:40

        (2)

        możesz jakoś uzasadnić swoją wypowiedź?

        13 lat

        • 4 0

        • 2010-08-05 12:52

          Spokojnie, to tylko głupkowata prowokacja jakiegoś zakompleksionego POkemona (1)

          spoko spoko

          13 lat

          • 4 2

          • 2010-08-05 14:23

            raczej wiedzącego co chce i po co tu jest prusaka

            13 lat

            • 0 4

  • 2010-08-05 14:42

    Odsyłam wszystkich do przepięknego starego Gdańska z jego parkami, zabytkami, przebogatą tradycja i historią. Dziś tylko pozostały nam stare pocztówki i zdjęcia.
    Brawo Autor tej pięknej strony.

    emeryt

    13 lat

    • 6 2

  • 2010-08-05 10:11

    super fotki (6)

    najlepsza beka jak tramwaj wjeżdżał na Starówke

    Beyonce

    13 lat

    • 23 8

    • 2010-08-05 12:04

      Starówka (3)

      W Gdańsku nie ma ani nie było starówki.
      Starówka jest to nazwa własna starego miasta w Warszawie.

      K.

      13 lat

      • 12 13

      • 2010-08-05 14:33

        tutaj chodzi o mowę potoczną i ważne jest że wszyscy wiedzą o czym mowa

        13 lat

        • 5 0

      • 2010-08-05 14:26

        ktos cie zle poinformowal chlopczyku

        13 lat

        • 4 1

      • 2010-08-05 13:53

        "Stare miasto (także: starówka) – historyczne centrum

        najstarsza dzielnica europejskich miast, często charakteryzująca się zwartą zabudową, a w przeszłości otoczona murami obronnymi. Typowymi budynkami w obrębie starego miasta są kamienice." - to tytułem wyjaśnienia mądralo

        didi

        13 lat

        • 9 2

    • 2010-08-05 10:26

      ??? (1)

      a co miał wlatywać ???

      i

      13 lat

      • 10 0

      • 2010-08-05 10:51

        wpływać

        jak tramwaj wodny

        13 lat

        • 7 0

  • 2010-08-05 12:55

    pytanie czy wy jestescie spokrewnieni??? (3)

    Marcin Stąporek z
    Michał Stąporek ????
    Proszę o odpowiedź to wyjaśniałoby ostatnie artykuły

    dxx

    13 lat

    • 3 2

    • 2010-08-05 13:37

      to są bracia (1)

      13 lat

      • 5 0

      • 2010-08-05 14:07

        no to wszystko jasne ..

        teraz rozumiem tą przychylność trojmiasta wobec władz gdańska

        dxx

        13 lat

        • 3 1

    • 2010-08-05 14:06

      tak, Trojmiasto jest na smyczy Budynia.

      13 lat

      • 2 1

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Gdynia wielu narodowości Gdynia wielu narodowości

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład
maj 16
czwartek, g. 17:30
Gdynia, Biblioteka Wiedzy
Wstęp wolny
więcej (1)

TV Filmy

Zwycięski gol Arki Gdynia w finale Pucharu Polski 1979

więcej (1571)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Jak obecnie nazywa się dzielnica Gdańska, która niegdyś nosiła nazwę "Neufahrwasser"?

 

Najczęściej czytane