Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Metamorfozy Bramy Wyżynnej

Marcin Stąporek
5 sierpnia 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Opinie (178)
Najnowszy artykuł na ten temat Brama Wyżynna: piękna z zewnątrz i od środka
Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze. Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

Brama Wyżynna już niebawem zyska nowe oblicze.

fot. Wojtek Jakubowski/KFP

Dobrze znana gdańszczanom Brama Wyżynna już niedługo zostanie poddana poważnym pracom budowlanym i konserwatorskim. Po ich zakończeniu, możemy mieć kłopot z rozpoznaniem tego obiektu: zniszczone elewacje zostaną odnowione, ale jednocześnie pojawią się elementy nowoczesne - przede wszystkim szklane, elektrycznie otwierane drzwi, za którymi znajdzie się centrum informacji turystycznej.



Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu. Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.

Brama w czasach, gdy stanowiła jedyne wejście do miasta od zachodu.

fot. „Był sobie Gdańsk”

Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę. Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.

Od 1878 r. duże pojazdy mogły już omijać bramę.

fot. ze zbiorów autora

Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd. Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.

Brama w czasach Wolnego Miasta - jako siedziba biura Norddeutscher Lloyd.

fot. Gdańsk – dwa oblicza miasta

Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r. Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.

Brama Wyżynna jako otwarcie rekonstruowanej „Drogi Królewskiej” ok. 1960 r.

fot. archiwum WUOZ w Gdańsku

Zamknięcie przejazdu bramy, przez którą od XVI do XIX wieku wjeżdżano do Gdańska, może w pierwszej chwili budzić kontrowersje. Czy jednak słusznie? Warto prześledzić jej dzieje w ostatnich 150 latach.

W 1861 r. wciąż było tak, jak przed rozbiorami: brama znajdowała się w linii potężnych wałów ziemnych, dostęp od strony Targu Siennego możliwy był jedynie poprzez zwodzony most przerzucony nad fosą. Wozy wjeżdżały środkiem, dla pieszych pozostawiono dwa przejazdy po bokach. W tym właśnie roku odnowiono elewację, czego śladem są do dziś widoczne sygnatury z datami. Z dawnych zdjęć wiemy, że nie zapomniano o wyzłoceniu umieszczonych na fasadzie dat i sentencji.

Nowe zbliżało się jednak wielkimi krokami. W 1878 r. rozebrano wewnętrzną część bramy, która dwoma poternami obchodziła budynek Katowni i część przylegających do niej wałów, a zwodzony most zastąpiono stałą groblą. Odtąd ruch kołowy (nie było jeszcze samochodów, ale zaczynały się pojawiać tramwaje konne) można było kierować obok Bramy Wyżynnej, a nie tylko przez nią.

Kilkanaście lat później całkowicie zlikwidowano fosę i wały. Uzyskana powierzchnia została przeznaczona na nowoczesne, szerokie ulice i reprezentacyjne budowle. Zabytkowa brama nie miała już żadnej funkcji. Dopiero w 1903 r. przekształcono ją w siedzibę odwachu (inaczej: kordegardy), czyli charakterystycznej dla dawnych miast wartowni wojskowo-policyjnej. Niepotrzebny przejazd i przejścia boczne zostały zamknięte przeszklonymi ściankami, dzięki czemu powstały we wnętrzu pomieszczenia użytkowe. Częstym motywem wydawanych na początku wieku widokówek stała się odprawa warty przed Bramą Wyżynną.

Wraz z demilitaryzacją Gdańska po wejściu w życie traktatu wersalskiego, odwach został w 1920 r. zlikwidowany, a jego pomieszczenia przejęła niemiecka firma żeglugowa Norddeutscher Lloyd (NDL) - w tamtych czasach kojarzona zwłaszcza z pasażerskimi transatlantykami. Pewnie niejeden emigrant z naszej części Europy odwiedził Bramę Wyżynną, by tu wykupić bilet na upragniony rejs do Nowego Jorku.

Jeszcze przez kilka lat po zakończeniu działań wojennych wnętrza bramy istniały w kształcie nadanym im na początku XX wieku - na miejsce NDL wprowadziło się do nich Polskie Biuro Podróży "Orbis". W 1952 r. zwyciężyła koncepcja "historyzująca" - ponieważ ważnym elementem odbudowy Głównego Miasta była rekonstrukcja tzw. Drogi Królewskiej, zdecydowano się potraktować Bramę Wyżynną jako otwarcie tego szlaku i w związku z tym usunięto ścianki zamykające środkowy przejazd. Przejścia boczne pozostawały zamknięte i w takim kształcie zabytek dotrwał mniej więcej do przełomu tysiącleci. Co ciekawe, aż do końca lat 90. funkcjonowały tu małe biura turystyczne.

Warto zauważyć, że mimo otwarcia środkowego przejazdu, i tak mało kto miał okazję tędy przechodzić - główny ruch pieszy odbywał się i nadal odbywa pomiędzy północną ścianą bramy a budynkiem LOT-u. Należy żałować, że poszerzając jezdnie na Okopowej i Wałach Jagiellońskich, nie pozostawiono dość miejsca, by turyści mogli przystanąć i podziwiać fasadę bramy zaprojektowaną przez Willema van den Blocka.

W 2002 r. Bramę Wyżynną przejęło Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, znane jako gospodarz najcenniejszych zabytków miasta: Ratusza Głównomiejskiego, Dworu Artusa czy Domu Uphagena. Kilka lat trwały przygotowania do prac budowlanych i remontowych. Jak już wiemy, postanowiono powrócić do rozwiązania sprzed 1952 r. i ponownie zamknąć przejazd i przejścia boczne. W 2010 r. rozstrzygnięto przetargi i już wkrótce rozpocznie się realizacja projektu. Po zakończeniu prac poznamy nowe, być może zaskakujące oblicze jednego z najcenniejszych gdańskich zabytków.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Zobacz także

Brama Wyżynna renowacja (7)

Opinie (178) ponad 20 zablokowanych

  • 2010-08-05 12:13

    dlaczego karylion ratusza glowno miejskiego nie gra roty (12)

    dlaczego karylion ratusza glowno miejskiego nie gra roty i dlaczego tworca roty zarosla w krzakach - tak dbamy o pomniki wielkich a morze juz jej tam nie ma ???

    dlaczego zlikwidowano lawki w krztalcie rodla komu to przeszkadzalo jak przyszedl czas i kasa na ich wymiane to powinny nowe metalowe tez byc w krztałcie rodla ???

    dlaczego gdansk nie ma ulicy , aleji , traktu, drogi, szosy, trasy, strady imieniem RODLA ???

    Gryf

    13 lat

    • 8 11

    • 2010-08-06 09:37

      (1)

      Epatowanie własną niewiedzą jest domeną GŁUPCÓW. Gra rotę codziennie, ale brzmienie własnego głosu zagłusza wszystko SKUTECZNIE, co???

      13 lat

      • 2 0

      • 2010-08-06 09:38

        A może po prostu nie umiesz rozpoznać melodii????

        13 lat

        • 0 0

    • 2010-08-05 12:53

      nie ma ulicy im ROTY to nie bedzie tez im RODLA (6)

      bo tu w ludziach jest wiele nienawisci do samych siebie i do swojej historii orza w ludziach jest zaszczepiony przekoryzm i antypolonizn i antypolskosc

      Lah

      13 lat

      • 6 5

      • 2010-08-05 12:59

        Raczej ta antypolskość jest w obecnych gdańskich POstępowych pseudo-elitach i kacykach anie w normalnych mieszkańcach Gdańska (5)

        a że niektórzy ulegają temu to skutek ich miałkich rozumków

        GD PL

        13 lat

        • 5 5

        • 2010-08-05 13:36

          ładnie to tak kłamać? Gra Rotę (3)

          13 lat

          • 2 2

          • 2010-08-06 06:13

            (2)

            Ale tylko w sobotę o 12

            13 lat

            • 1 1

            • 2010-08-06 06:56

              wystarczy:) (1)

              deadhead

              13 lat

              • 1 2

              • 2010-08-06 08:37

                codziennie o 12...

                13 lat

                • 1 1

        • 2010-08-05 13:23

          to dobrze ze sa jeszcze tacy ludzie

          o innych pogladach niz nam wiecznie panujacy ze slusznej jedynie madrej partii, pozdrawiam

          Rumianin

          13 lat

          • 2 4

    • 2010-08-05 20:41

      oczywiście, że gra Rotę. A ty już przestań wysyłać listy do wszystkich redakcji i urzędów, tylko pójdź sobie posłuchaj ;-)

      Młot na Matołków

      13 lat

      • 3 2

    • 2010-08-05 19:58

      bo to denny kawałek jest:)

      deadhead

      13 lat

      • 1 5

    • 2010-08-05 13:40

      zamiast zrzędzić popracuj nad ortografią

      didi

      13 lat

      • 2 4

  • 2010-08-05 21:35

    Gdańsk mógłby być pięknym miastem .... (1)

    gdyby nie spalili ,ograbili i sprądrowali sowieci i ich pobratymcy z pod znaku PZPR.

    ed- WMG

    13 lat

    • 7 2

    • 2010-08-06 08:40

      tak, gdyby niemcy nie wywołali wojny

      kto sieje wiatr, zbiera burzę

      13 lat

      • 1 0

  • 2010-08-05 13:38

    (2)

    Na zdjeciu z okresu Wolnego Miasta Gdanska widac jakim pieknym miastem byl Gdansk, niestety to juz nie wroci. Dosc znosnie jeszcze wygladal ten fragment za PRL dopoki nie postawili pomaranczowego LOT-u ;/

    rash

    13 lat

    • 12 3

    • 2010-08-05 21:30

      a LOT nie powstał za PRL-u, historyku? (1)

      ucz się HISTORII swego Miasta zanim coś napiszesz...

      13 lat

      • 2 2

      • 2010-08-06 08:30

        A ty czytaj ze zrozumieniem

        Poprzedni post dotyczy po prostu ostatniego zdjęcia w artykule - niewątpliwie za PRL, a pawilonu na nim jeszcze nie ma.
        Dla ścisłości - w PRL postawiono niebieski pawilon meblowy, dopiero w "wolnej" Polsce przefarbowano go na rudo.

        13 lat

        • 3 1

  • 2010-08-05 10:26

    Gdańśk mógłbyć pięknym miastem (11)

    gdyby tylko cywilizowani Niemcy nie rozpętali wojny w, której zginęło ponad 50 mln ludzi.

    13 lat

    • 60 7

    • 2010-08-05 19:20

      szczególnie cywilizowani byli Niemcy, którzy wybudowali 60% miasta w XIX w. (1)

      Nikt tu nie wspomina, że Gdańsk został zniszczony przez Rosjan jako niemieckie miasto. To z czego jesteśmy teraz tacy dumni i co z łzą wspominamy to były w istocie budynki prusackie, tak jak słynny Danzigerhoff. Trochę obiektywizmu i podstawowej prawdy historycznej nie zaszkodzi...

      olga

      13 lat

      • 4 4

      • 2010-08-06 08:29

        Główne Miasto i najważniejsze zabytki wybudowano głównie w czasach I RP, w Mieście Królewskim (i troszkę za Krzyżaka) a prusacy

        POstawili kilka popierdułek bez zanczenia.

        Ucz się historii MIasta!

        13 lat

        • 1 1

    • 2010-08-05 15:29

      pomysl lepiej o przyszłosci

      natepny obłakany żyjący historia.

      przyjaciel szwaba

      13 lat

      • 0 3

    • 2010-08-05 11:34

      wg mnie byłby piękny, gdyby go odtworzono, zamiast budować socjalistyczne potworki (5)

      czyli niestety możemy podziękować nie Niemcom, a PRLowi.

      me

      13 lat

      • 11 5

      • 2010-08-05 14:27

        Adamowicze budują o wiele gorsze potworki choćby przy żurawiu

        13 lat

        • 9 4

      • 2010-08-05 11:39

        Niemcy i Rosjanie zniszczyli to Miasto w 1945r. w 95% (3)

        My POLACY je odbudowaliśmy!
        Inaczej miał byś g...o a nie Głowne Miasto i zabytki.

        GD PL

        13 lat

        • 17 4

        • 2010-08-05 12:14

          tak? a za karygodne zaniedbania stanu zabytkowych kamienic (2)

          komu mam podziękować? też Niemcom i Rosjanom? jakoś w Niemczech inaczej traktuje się zabytkowe kamienice niż u nas, gdzie sa puszczone na pastwę mieszkańców mieszkań komunalnych.

          me

          13 lat

          • 10 7

          • 2010-08-05 12:54

            Miał być "minus" dla "me"!

            pomyłka

            13 lat

            • 1 0

          • 2010-08-05 12:24

            człowieku porównuj się z byłym NRD nie RFN to zobaczysz, że wcale tak różowo u nich nie jest

            13 lat

            • 12 0

    • 2010-08-05 11:21

      Gdyby Niemcy nie rozpętali wojny to (1)

      teraz Gdańsk byłby do Gdyni jak Puck do Gdańska.

      13 lat

      • 7 5

      • 2010-08-05 12:16

        jawohl!!!!!!!!1

        13 lat

        • 0 4

  • 2010-08-06 00:22

    Oddajcie nam wafle naszego Króla !!! (1)

    Nawet Niemcom nie przeszkadzał król na Ratuszu. A teraz zdjęli i konserwują.
    Nie wiadomo co konserwują po co i jak długo. Niedługo wszyscy się przyzwyczają
    i tak już zostanie. Zwłaszcza że ludzie nie chodzą z podniesioną głową
    a raczej odwrotnie.

    dolnomieszczanin

    13 lat

    • 7 1

    • 2010-08-06 06:59

      król na posągu miał wielkie przyrodzenie co w dobie "krzyża" jest nie do pomyślenia.

      pewnie starają się to zamaskować, żeby nie ściągnąc na siebie gniewu ojca rydzyka i jego arcypolskich słuchaczy z jarosławem na czele.

      deadhead

      13 lat

      • 3 3

  • 2010-08-06 06:43

    budynek lotu ni w dupe ni w oko

    zburzyć go, co on tam robi tyle lat?,

    gongon

    13 lat

    • 6 0

  • 2010-08-06 06:29

    ja bym ją zburzył

    stary badziew

    ksionc

    13 lat

    • 2 5

  • 2010-08-05 21:00

    Lot - ale wstyd za ten budynek.

    Budynek Lotu powinien zostać zlikwidowany bo ni jak tam nie pasuje a postawić tam coś pięknego lecz pasującego do otoczenia.Rada miasta powinna się wstydzić za ten budynek.Podpowiadam radzie miasta że można by było także nad całym przystankiem tramwajowym przy dworcu postawić wiatę i zadaszyć na całej długości,lecz tylko same perony ,czyż nie dobry pomysł.Konstrukcja by stała od krawężnika ulicy nad peronem dalej nad torowiskami następnym peronem do krawężnika ulicy.Zróbcie to stocznia stoi pod nosem.

    Zdziś z Gda.

    13 lat

    • 6 1

  • 2010-08-05 20:33

    HISTORIA

    Dzieki za artykuł. piękny jak wszystkie inne o historii Naszego Miasta.Czy warto jednak ludzi pokroju galuxsów i innych jemu podobnych uświadamiać czym Był a czym jest m. Gdańsk .Niestety dzięki takim ludziom wymazującym swoją kulturę i historię nie odbudujemy tego co odziedziliśmy .TRACIMY WSPÓLNOTĘ DZIEJÓW I SWOJĄ TOŻSZAMOŚĆ- MY dumni Gdańszcznie- spadkobiercy WIELONARODOWEGO MIASTA- W O L N E G OO.

    ed-WMG

    13 lat

    • 2 2

  • 2010-08-05 17:26

    Bleee...

    Brama i tak będzie oszpecona, dopóki nie wywalicie tego stojacego obok ufola LOT-u, a fee...

    Rozsądny

    13 lat

    • 10 2

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Gdynia wielu narodowości Gdynia wielu narodowości

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład
maj 16
czwartek, g. 17:30
Gdynia, Biblioteka Wiedzy
Wstęp wolny
więcej (1)

TV Filmy

Włoska fregata wychodzi z portu (15)

więcej (1572)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Jakie wojska splądrowały klasztor w Oliwie 4 września 1433 r?

 

Najczęściej czytane