Historia Wiadomości

Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Krótka historia gdańskiego kryzysu

Jarosław Kus

3 sierpnia 2018 (artykuł sprzed 5 lat)

Opinie (66)

Najnowszy artykuł na ten temat O morderstwie na jachcie i upartej nudystce

W listopadzie 1923 roku w Gdańsku wyemitowano banknot o nominale 5 miliardów marek.

W sierpniu 1923 roku mieszkańcy Gdańska zamiast korzystać z letniego wypoczynku, toczyli zmagania z kryzysem, który do miasta dotarł wprost z Niemiec.

Konieczność spłaty reperacji wojennych (głównie na rzecz Francji i Wielkiej Brytanii) doprowadza gospodarkę niemiecką na skraj przepaści. Próbując ratować sytuację, rząd podejmuje decyzję o druku nowych pieniędzy, co powoduje inflację o tak wielkich rozmiarach, że zwykło się ją określać mianem hiperinflacji. Skalę problemu ukazuje spadający kurs marki: jeszcze w roku 1919 za dolara trzeba było zapłacić średnio 4,2 marki, w roku 1922 już: 60 (lipiec), następnie 100 (wrzesień) i 200 (listopad).

Jednak najgorsze nadchodzi dopiero w roku 1923: ponieważ Niemcy za bardzo nie spieszą się ze spłatą reparacji regulacją tych należności, w styczniu wojska francuskie wkraczają do Zagłębia Ruhry. Zajęcie najbogatszej części Niemiec wzmaga panujący kryzys - cena dolara wzrasta do 10000 marek! Miesiąc później kurs dolara osiąga pułap 50000 marek i - co gorsza - wciąż rośnie, w listopadzie dochodząc do kwoty 4,2 biliona marek. Dopiero wtedy rząd niemiecki decyduje się na wprowadzenie tzw. rentenmarki, według przelicznika: 1 marka rentowa = 1 bilion marek. Pod koniec roku 1923 stopa inflacji osiąga 3.25 × 106 proc. miesięcznie: to oznacza, że ceny podwajają się już co drugi dzień.

Tymczasem w Gdańsku wciąż jeszcze jest sierpień: niemiecki kryzys dotyka też gospodarkę Wolnego Miasta, ponieważ jest ona nadal bardzo silnie związana z niemiecką (jeszcze nie tak dawno znajdował się Gdańsk w granicach państwa niemieckiego). "Gazeta Gdańska" donosi o "katastrofie walutowej" i nieustannie rosnących cenach - dochodzi do tego, że żywność kosztuje więcej niż przed wojną, zaś w handlu brakuje podstawowych artykułów spożywczych. Władze próbują ratować sytuację wprowadzając zakaz eksportu żywności z Wolnego Miasta, decydując się także na tak desperackie kroki, jak zakaz... produkcji sera tłustego! Mimo to, z dnia na dzień, ceny idą w górę: okazuje się, że nawet wódkę trzeba teraz pić duszkiem, bo każda kolejny, zamówiony kieliszek jest już znacznie droższy od poprzedniego... Na dużą skalę szerzy się spekulacja i paserstwo, którym daremnie próbuje położyć kres miejscowa policja, wspomagana przez specjalnie utworzony "urząd lichwiarski": jednak jego działanie ma efekt głównie propagandowy. Nawet pogoda sprzysięga się przeciwko Gdańszczanom i "skutkiem ciągłych deszczów opóźniają się żniwa"...

Ale drożeje nie tylko żywność: w górę idą opłaty portowe i pocztowe, coraz więcej trzeba płacić "za gaz, elektryczność i wodę" (podwyżka tych opłat następuje już po dwóch tygodniach obowiązywania nowej taryfy!). W oczach rosną też "ceny jazdy na tramwajach i kolejach", zaś "kamienicznicy" rozważają podniesienie komornego.

Wzrost cen za bilety kolejowe uderza w obywateli polskich, kupujących je za swoją walutę - podobno cała ta sytuacja jest tylko przypadkowym efektem "biurokratycznej bezmyślności". Niedomaga "wymiar podatków w wolnem mieście", lecz nic w tym dziwnego, skoro "dwie posługaczki w sejmie płacą w jednym tygodniu więcej podatku dochodowego, niż właściciel majątku ziemskiego Swintsch za cały rok"! Nadmierne obciążenia podatkowe wywołują społeczne protesty: "towarzystwo przyjaciół psów" krytykuje podwyższenie "podatku na psy", uważając, że "z powodu rozluźnionych stosunków bezpieczeństwa, psy są dziś konieczne w domu dla strzeżenia go przed złodziejami i włamywaczami". Z kolei w Sopocie Komisja Zdrojowa uchwala "znaczne podwyższenie cen wstępu do parku zdrojowego" na "koncert na sierpień". "Lekarze, aptekarze i dentyści" odmawiają leczenia "na kredyt", nawet w ramach kas chorych: leczenie pacjentów "uskuteczniając tylko za natychmiastową zapłatę".

Nic więc dziwnego, że coraz więcej osób, szukając łatwego zarobku, wstępuje na drogę występku: w mieście mnożą się kradzieże, lecz - co ciekawe - nie tylko pieniędzy (może w czasie kryzysu Gdańszczanie szukają ucieczki również "w literaturę"?).

Niestety, rosnącym cenom nie towarzyszy wzrost płac, a chociaż Senat próbuje ratować sytuację, skracając o dwa tygodnie letnie wakacje i uchwalając tzw. dodatki drożyźniane (czyli waloryzację pensji), to jednak inflacja jest zawsze przynajmniej o jeden krok z przodu (tym bardziej, że od podjęcia uchwały o waloryzacji do wejścia jej w życie potrafi upłynąć nawet trzy tygodnie!). Trudno się więc dziwić niezadowoleniu przeciętnego urzędnika, skoro większość jego pensji idzie na... "wyprasowanie na sztywno 2 koszuli, 2 kołnierzyków i mankietów i 1 miękkiego kołnierzyka".

Korzystnego efektu nie przynosi również wprowadzenie - mimo sprzeciwu lewicy - nowych pieniędzy do obiegu: Senat zleca druk "60 miljonów nowych banknotów gdańskich"; senatorowie rozważają także zaciągnięcie pożyczki w funtach szterlingach. Ale pogłoski o wprowadzeniu nowej "waluty gdańskiej" okazują się jedynie plotką, równie przedwczesną, jak informacja o planowanym zamknięciu "kas gminnych". Na razie więc, dzięki drukowi banknotów, kryzys "kasowy" jest zażegnany, jednak na jak długo, tego nie wiadomo...

Niezadowolenie Gdańszczan z polityki finansowej władz wciąż rośnie: robotnicy żądają podwyżek płac. Przedsiębiorcy reagują zapowiedzią kolejnych zwolnień i oto nad Gdańskiem zawisa widmo strajków - w rezultacie tracą cierpliwość robotnicy: portowi, rolni, drzewni, murarze, blacharze... Komuniści nawołują nawet do "obalenia Senatu", który - ich zdaniem - w obliczu kryzysu wykazuje "zupełne niedołęstwo (...) pod względem uprawianej gospodarki" i "pasywne zachowanie się wobec paskarstwa i braku żywności". Senat traci dobrą prasę - dosłownie i w przenośni... Wprawdzie części protestujących robotników udaje się wywalczyć upragnione podwyżki, ale - ze względu na galopującą inflację - jest to pyrrusowe zwycięstwo...

Zanim jednak udaje się osiągnąć porozumienie płacowe, strajk robotników portowych paraliżuje pracę gdańskiego portu, zamykając tym samym "jedyny polski dostęp do morza". "Gazeta Gdańska" zauważa, że "export i import Polski przez Gdańsk utknął, dostęp Rzeczypospolitej do morza został zamknięty mimo wszystkich pisanych gwarancji Traktatu Wersalskiego i konwencji paryskiej". Nieprzychylna nam prasa niemiecka rozpowszechnia nieprawdziwe pogłoski o tym, jakoby Polska zamierzała złamać strajk przy pomocy polskich robotników, których do Gdańska miano sprowadzić pod ochroną wojska. Ale mając Gdynię (nie będącą nawet jeszcze miastem, ale już budzącą "wielkie wrażenie w gdańskich kołach fachowych z powodu sprawności"), Polacy do takich środków uciekać się nie muszą...

Źródło: "Gazeta Gdańska" z r. 1923, nr-y: 172 z 2 sierpnia, 174 z 4 sierpnia, 177 z 8 sierpnia, 181 z 15 sierpnia, 182 z 17 sierpnia, 183 z 18 sierpnia i 185 z 21 sierpnia. Skany pochodzą z Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.

Jarosław Kusj.kus@trojmiasto.pl

Opinie (66) 1 zablokowana

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-04 08:54

Jarku, świetny artykuł!

5 lat
- 5 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-04 09:28

bardzo ciekawy obraz gdańskiego kryzysu

Dziękuję szczególnie za skany ówczesnych artykułów prasowych. Dobry polski język, ciekawe wspomnienie.

5 lat
- 6 0
Twoja opinia

Zmień treść

Dziękuję szczególnie za skany ówczesnych artykułów prasowych. Dobry polski język, ciekawe wspomnienie.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-04 10:14

nie polski nie niemiecki a wolny Gdansk

od trgo calego oszołomstwa

DA
5 lat
- 4 3
Twoja opinia

Zmień treść

od trgo calego oszołomstwa
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-04 10:36

Panie redaktorze Jaroslawie Kusiu.Przeczytalem tylko pierwsze 3 czy 4 zdania -i wystarczy (8)

Otoz wiedz pan, ze skoro dolar kosztowal 4 a potem 60 marek to kurs marki niemieckiej nie rosl tylko spadal!!! A przyznasz pan , ze to roznica

hr.Lolo
5 lat
- 3 4
Twoja opinia

Zmień treść

Otoz wiedz pan, ze skoro dolar kosztowal 4 a potem 60 marek to kurs marki niemieckiej nie rosl tylko spadal!!! A przyznasz pan , ze to roznica
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-08-04 11:04
  
  Rzeczywiście - dobra znajomość ekonomii... (4)
  
  ...ale zupełna nieznajomość odmiany nazwisk w języku polskim.
  
  hr.Bolo
  5 lat
  - 1 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  ...ale zupełna nieznajomość odmiany nazwisk w języku polskim.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2018-08-04 11:21
    
    Panie hr.Bolo.Pisze do pana jak hr. do hr z nadzieja,ze mnie pan, jako czlek wyksztalcony, zrozumiesz (1)
    
    Otoz, ta odmiana pana Kusiowego nazwiska byla mala szczypta ironii.
    Z arystokratycznym pozdrowieniem
    
    hr.Lolo
    5 lat
    
    0 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Otoz, ta odmiana pana Kusiowego nazwiska byla mala szczypta ironii. Z arystokratycznym pozdrowieniem
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2018-08-04 12:32
      
      Ironia?
      
      A co na to ktoś o nazwisku Kuś?!
      
      5 lat
      
      1 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      A co na to ktoś o nazwisku Kuś?!
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2018-08-04 16:42
    
    Pan Kus, Kusowi, Kusemu i Kusego. (1)
    
    Taka jest prawidlowa odmiana takiego jedno sylabowego nazwiska.
    
    wedlug mnie
    5 lat
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Taka jest prawidlowa odmiana takiego jedno sylabowego nazwiska.
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2018-08-04 18:14
      
      Kusa, Kusowi, a nie Kusego albo Kusemu :) Kusego i Kusemu byłoby od nazwiska Kusy
      
      mianownik - kto? co? Kus
      dopełniacz - kogo? czego? Kusa
      celownik - komu? czemu? Kusowi
      biernik - kogo? co? Kusa
      narzędnik - z kim? z czym? z Kusem
      miejscownik - o kim? o czym? o Kusie
      wołacz - o! Kus!
      
      5 lat
      
      0 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      mianownik - kto? co? Kus dopełniacz - kogo? czego? Kusa celownik - komu? czemu? Kusowi biernik - kogo? co? Kusa narzędnik - z kim? z czym? z Kusem miejscownik - o kim? o czym? o Kusie wołacz - o! Kus!
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-08-04 11:06
  
  Nie zrozumiałeś prostego tekstu (2)
  
  "Skalę problemu ukazuje rosnący kurs marki: jeszcze w roku 1919 za dolara trzeba było zapłacić średnio 4,2 marki, w roku 1922 już: 60 (lipiec), następnie 100 (wrzesień) i 200 (listopad)."
  Kurs marki rósł jeszcze w roku 1919 (czyli po zakończeniu wojny). A potem już nie rósł, czego dowodem są podane wartości (kurs marki)! Czytając, zwróć uwagę na interpunkcję (przecinki). :)
  
  5 lat
  - 1 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  "Skalę problemu ukazuje rosnący kurs marki: jeszcze w roku 1919 za dolara trzeba było zapłacić średnio 4,2 marki, w roku 1922 już: 60 (lipiec), następnie 100 (wrzesień) i 200 (listopad)." Kurs marki rósł jeszcze w roku 1919 (czyli po zakończeniu wojny). A potem już nie rósł, czego dowodem są podane wartości (kurs marki)! Czytając, zwróć uwagę na interpunkcję (przecinki). :)
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2018-08-04 11:26
    
    do "nie zrozumiales prostego tekstu" (1)
    
    ha....ha...ha. Ubawiles mnie redaktorku Jarku
    
    5 lat
    
    1 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    ha....ha...ha. Ubawiles mnie redaktorku Jarku
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2018-08-04 12:35
      
      Masz halucynacje.
      
      Nie jestem redaktorkiem Jarkiem. Jestem Tomuś... Samochwała... :)
      
      5 lat
      
      0 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Nie jestem redaktorkiem Jarkiem. Jestem Tomuś... Samochwała... :)
      Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-04 16:07

to bardzo ciekawy artykuł jednak... (1)

czy kiedykolwiek doczekamy się, aby w czasach gdzie jesteśmy członkami UE, nasi przedstawiciele zaczęli mówić głośno w kierunku "bogatych niemiec" o zadość uczynieniu, czyli reperacjach wojennych w naszym kierunku? min. za wymordowanych Polakach i kompletnie zniszczoną Warszawę? czy tylko siedzą cicho na swoich "stołkach" robiąc swoje, bo pieniądze za każdy "stołek" są nie małe...?
PS. przy okazji skoro wiele nie robią dla społeczeństwa, to może by tak na miesiąc zamienili by się pensjami i przywilejami ;)

Patriota Nicram
5 lat
- 3 3
Twoja opinia

Zmień treść

czy kiedykolwiek doczekamy się, aby w czasach gdzie jesteśmy członkami UE, nasi przedstawiciele zaczęli mówić głośno w kierunku "bogatych niemiec" o zadość uczynieniu, czyli reperacjach wojennych w naszym kierunku? min. za wymordowanych Polakach i kompletnie zniszczoną Warszawę? czy tylko siedzą cicho na swoich "stołkach" robiąc swoje, bo pieniądze za każdy "stołek" są nie małe...? PS. przy okazji skoro wiele nie robią dla społeczeństwa, to może by tak na miesiąc zamienili by się pensjami i przywilejami ;)
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-08-04 18:17
  
  lepiej byłoby na dwa miesiące :)
  
  5 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-04 16:39

Kryzys w 1929 roku spowodowali sami Amerykanie a potem

rozlal sie na caly swiat.

wedlug mnie
5 lat
- 2 1
Twoja opinia

Zmień treść

rozlal sie na caly swiat.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-06 08:40

Ciężkie czasy to były...

5 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-08-06 23:01

wolalbym artykol pt:"Co II RP na kryzys w WMG w latach 20 XX w " (1)

"prusakolepowe" historyjki sa nie na miejscu , Prusy były i minęły ,a Gdańsk sprowadziły do roli prowincjonalnej mieściny

wuj
5 lat
- 2 3
Twoja opinia

Zmień treść

"prusakolepowe" historyjki sa nie na miejscu , Prusy były i minęły ,a Gdańsk sprowadziły do roli prowincjonalnej mieściny
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-08-06 23:22
  
  To nie jest
  
  artykuł o roli Prus. To jest artykuł o tym, o czym donosiła ówczesna prasa na Wybrzeżu...
  
  5 lat
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  artykuł o roli Prus. To jest artykuł o tym, o czym donosiła ówczesna prasa na Wybrzeżu...
  Regulamin dodawania opinii