Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Historia jednego zdjęcia: Koszary pruskich pionierów

Jan Daniluk
13 sierpnia 2023, godz. 12:00 
Opinie (58)
Najnowszy artykuł na ten temat Koniec lata na sopockiej plaży przed 103 laty
Unikatowe zdjęcie nowych koszar pruskich pionierów przy dzisiejszej ul. 3 Maja, 16 lutego 1884 r. Za: Günther, Geschichte des Pionier-Bataillon Fürst Radziwill (Ostpreuß.) Nr. 1, Stuttgart 1910. Unikatowe zdjęcie nowych koszar pruskich pionierów przy dzisiejszej ul. 3 Maja, 16 lutego 1884 r. Za: Günther, Geschichte des Pionier-Bataillon Fürst Radziwill (Ostpreuß.) Nr. 1, Stuttgart 1910.

Unikatowe zdjęcie nowych koszar pruskich pionierów przy dzisiejszej ul. 3 Maja, 16 lutego 1884 r. Za: Günther, Geschichte des Pionier-Bataillon Fürst Radziwill (Ostpreuß.) Nr. 1, Stuttgart 1910.

Kilka dni temu informowaliśmy o wystawieniu na sprzedaż charakterystycznego budynku dawnego PUP na ul. 3 Maja w Gdańsku. Historycznie najczęściej jest kojarzony z siedzibą Szkoły Wojennej (Kriegsschule). Łatwo można znaleźć pocztówki i zdjęcia prezentujące go w latach świetności, kiedy na przełomie XIX i XX w. kształcili się w jego murach kandydaci na oficerów pruskiej armii. Ale w rzeczywistości obiekt jest starszy i pierwotnie pełnił inną funkcję.



Tytułowa ilustracja to unikalne zdjęcie, do dziś w istocie jedyne ujęcie, kiedy omawiany budynek został sportretowany, kiedy nie był jeszcze (wspomnianą już) Szkołą Wojenną (Zobacz także: Dawna szkoła Pustynnego Lisa i Czerwonego Barona), ale... koszarami. Dokładniej: koszarami pionierów (Pioniere). Fotografia została wykonana 16 lutego 1884 r., podczas corocznego święta (dnia) tych wojsk.

Kim byli pruscy pionierzy?



Na początek słowo wytłumaczenia, kim byli pionierzy. W tym wypadku mowa o formacji pruskich wojsk inżynieryjnych, która w takiej postaci narodziła się formalnie w 1809 r., choć zalążki wyspecjalizowanych jednostek istniały już wcześniej.

3
  • Kolorowe ilustracje prezentujące rozwój umundurowania i uzbrojenia pruskich pionierów od XVIII w. do początków XX w. Za: Historischer Bilderdienst, 2007 r. (zbiory Jana Daniluka).
  • Kolorowe ilustracje prezentujące rozwój umundurowania i uzbrojenia pruskich pionierów od XVIII w. do początków XX w. Za: Historischer Bilderdienst, 2007 r. (zbiory Jana Daniluka).
  • Kolorowe ilustracje prezentujące rozwój umundurowania i uzbrojenia pruskich pionierów od XVIII w. do początków XX w. Za: Historischer Bilderdienst, 2007 r. (zbiory Jana Daniluka).

Kolorowe ilustracje prezentujące rozwój umundurowania i uzbrojenia pruskich pionierów od XVIII w. do początków XX w. Za: Historischer Bilderdienst, 2007 r. (zbiory Jana Daniluka).

Samodzielne bataliony pionierów (to była podstawowa jednostka organizacyjna tego rodzaju wojsk) dzieliły się pierwotnie na kompanie saperów, minerów i pontonierów. Upraszczając, ci pierwsi byli specjalistami w budowaniu i naprawach, drudzy w wysadzaniu w powietrze, trzeci zaś wyspecjalizowani byli w budowaniu przepraw pontonowych przez rzeki.

To właśnie z pruskich pionierów aż trzykrotnie w XIX w. tworzono nowe rodzaje jednostek. W 1830 r. oddziały telegrafistów (w 1899 r. na ich podstawie wyodrębniono zupełnie nowy rodzaj wojsk łączności), w 1866 r. - oddziały kolejowe, a w 1870 r. - oddziały balonowe.

Gdańsk - jedna z kolebek pionierów



Z Gdańskiem nierozerwalnie związana jest historia jednego z najstarszych oddziałów tytułowych oddziałów: 1. (wschodniopruskiego) batalion pionierów (na przestrzeni dziejów kilkukrotnie zmieniał nazwę, ale dla uproszczenia zostańmy przy tej nazwie).

Fragment planu Gdańska z 1889 r. z koszarami pionierów ( Pionier-Kaserne ). Zwraca uwagę jeszcze mokra fosa w miejscu obecnych ul. Podwale Grodzkie i Wały Jagiellońskie. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej. Fragment planu Gdańska z 1889 r. z koszarami pionierów ( Pionier-Kaserne ). Zwraca uwagę jeszcze mokra fosa w miejscu obecnych ul. Podwale Grodzkie i Wały Jagiellońskie. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.

Fragment planu Gdańska z 1889 r. z koszarami pionierów (Pionier-Kaserne). Zwraca uwagę jeszcze mokra fosa w miejscu obecnych ul. Podwale Grodzkie i Wały Jagiellońskie. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.

Jego części brały udział tak w obronie twierdzy Gdańskiej (1807 r.), jak i w jej oblężeniu sześć lat później (1813 r.). Jeden z jego pododdziałów na stałe stacjonował w mieście od 1814 r. do 1890 r. W latach 1820-1870 na miejscu było też dowództwo (sztab) całego batalionu.

Katalog.trojmiasto.pl - Oni opowiedzą ci o historii Trójmiasta

więcej


Z czasem wzrosła także liczba poddziałów na stałe przypisana do gdańskiego garnizonu - w 1880 r. były to już trzy kompanie. Pionierzy nie mieli własnych koszar, byli rozlokowani w różnych punktach miasta, głównie w wynajmowanych pokojach w cywilnych mieszkaniach.

Nowe koszary dla gdańskich pionierów



Problem braku odpowiednich budynków dla żołnierzy był powszechny w garnizonie gdańskim przez większość XIX w. W ostatniej ćwierci stulecia zaczęto realizować szereg inwestycji, które miały to zmienić. I tak w 1880 r. ukończono (dziś już nieistniejące) koszary na ul. Aksamitnej, do których wprowadzili się słynni "Czarni Huzarzy". Dopiero później, bo w 1896 r., trafili do Strzyży Górnej, tj. kompleksu, gdzie dziś jest tętniące życiem osiedle Garnizon.

W tym samym roku rozpoczęto realizację dwóch nowych inwestycji (obie zaprojektował Rühle von Lilienstern): w Nowym Porcie (kompleks budynków obecnie użytkowany przez Morski Oddział Straży Granicznej) oraz właśnie u podnóża Góry Gradowej, przy obecnej ul. 3 Maja. Obie ukończono w 1882 r.

Fragment planu twierdzy Gdańska z 1891 r. z zaznaczonym poligonem pionierów (Pionier-Übungsplatz). Choć tych jednostek wówczas w garnizonie już nie było, to nazwa została jeszcze przez kilka lat w użyciu, a teren wykorzystywali do ćwiczeń m.in. artylerzyści. Ze zbiorów GStA PK Berlin-Dahlem, XI. HA, FpK, A 70836. Fragment planu twierdzy Gdańska z 1891 r. z zaznaczonym poligonem pionierów (Pionier-Übungsplatz). Choć tych jednostek wówczas w garnizonie już nie było, to nazwa została jeszcze przez kilka lat w użyciu, a teren wykorzystywali do ćwiczeń m.in. artylerzyści. Ze zbiorów GStA PK Berlin-Dahlem, XI. HA, FpK, A 70836.

Fragment planu twierdzy Gdańska z 1891 r. z zaznaczonym poligonem pionierów (Pionier-Übungsplatz). Choć tych jednostek wówczas w garnizonie już nie było, to nazwa została jeszcze przez kilka lat w użyciu, a teren wykorzystywali do ćwiczeń m.in. artylerzyści. Ze zbiorów GStA PK Berlin-Dahlem, XI. HA, FpK, A 70836.

Warto wspomnieć, że nieopodal, bo w rejonie obecnych ulic Kolonia Jordana i Kolonia Ochota, znajdował na górzystym terenie niewielki poligon wojsk inżynieryjnych (Pionier-Übungsplatz). Żołnierze mieli więc przysłowiowy rzut beretem od koszar do poligonu.

Koszary działały zaledwie osiem lat



Fragment planu Gdańska z 1890 r. z koszarami przy obecnej ul. 3 Maja, już służącymi jako kwatera 17. Batalionu taborów (Train-Bataillon Nr. 17), czyli "Train-Kaserne". Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej. Fragment planu Gdańska z 1890 r. z koszarami przy obecnej ul. 3 Maja, już służącymi jako kwatera 17. Batalionu taborów (Train-Bataillon Nr. 17), czyli "Train-Kaserne". Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.

Fragment planu Gdańska z 1890 r. z koszarami przy obecnej ul. 3 Maja, już służącymi jako kwatera 17. Batalionu taborów (Train-Bataillon Nr. 17), czyli "Train-Kaserne". Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.

Koszary pionierów pełniły swoją pierwotną funkcję krótko, tylko przez osiem lat. W 1890 r., w związku z generalną reorganizacją struktur wojskowych w regionie (powstał nowy XVII Korpus Armijny, którego siedzibą stał się Gdańsk) batalion pionierów został przerzucony do Królewca.

Gmach dawnych koszar pionierów po przebudowie, czyli już jako siedziba słynnej Szkoły Wojennej (Kriegsschule), 1906 r. W jej murach uczył się m.in. Erwin Rommel, przyszły "Lis Pustyni" z lat II wojny światowej, czy Lothar von Richthofen, niemiecki pilot myśliwski z lat I wojny światowej. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej. Gmach dawnych koszar pionierów po przebudowie, czyli już jako siedziba słynnej Szkoły Wojennej (Kriegsschule), 1906 r. W jej murach uczył się m.in. Erwin Rommel, przyszły "Lis Pustyni" z lat II wojny światowej, czy Lothar von Richthofen, niemiecki pilot myśliwski z lat I wojny światowej. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.

Gmach dawnych koszar pionierów po przebudowie, czyli już jako siedziba słynnej Szkoły Wojennej (Kriegsschule), 1906 r. W jej murach uczył się m.in. Erwin Rommel, przyszły "Lis Pustyni" z lat II wojny światowej, czy Lothar von Richthofen, niemiecki pilot myśliwski z lat I wojny światowej. Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej.

Początkowo (1890-1893) koszary stały się tymczasowym domem dla nowo sformowanego 17. batalionu taborów. Jednostka wkrótce przeniosła się do Strzyży Górnej (znów to teren wspomnianego już osiedla Garnizon). W tym samym czasie budynek został także przebudowany, nadano mu m.in. bardziej reprezentacyjny wygląd.

Ostatecznie w październiku 1893 r. otwarto w niej Szkołę Wojenną, która funkcjonowała do przełomu XIX i XX w. To już jednak inna i o wiele lepiej znana historia...

Katalog.trojmiasto.pl - Szkoły wyższe w Trójmieście

więcej

O autorze

autor

Jan Daniluk

- doktor historii, adiunkt na Wydziale Historycznym UG, badacz historii Gdańska w XIX i XX w., oraz ziem polskich wcielonych do Rzeszy i Prus Wschodnich w latach 1933-1945

Zobacz także

Historia jednego zdjęcia (11)

Opinie wybrane

  • 2023-08-14 17:02

    (1)

    kilka metrów dalej nasz były premier grał w gałę. Też na 3 maja

    Karol

    1 miesiąc

    • 14 0

    • 2023-08-15 14:29

      Morawiecki czy Kaczyński ? :)

      No chyba, że nie Tusk, prawdziwy premier był tylko jeden.
      Acha zapomniałem o Premierze Jarosławie - może też tam grał.

      1 miesiąc

      • 0 1

  • 2023-08-15 05:28

    po co to westchnienie za pruskimi rzadami w miescie G. ?

    to trzeba zakopać ,zapomnieć

    1 miesiąc

    • 7 13

  • 2023-08-13 15:29

    Będzie śmiesznie jak ten budynek kupią Niemcy. (1)

    Będzie śmiesznie jak ten budynek kupią Niemcy. Wtedy będzie wrzask :(
    Jak po GPECu

    Marcin

    1 miesiąc

    • 43 31

    • 2023-08-13 15:41

      Albo fundusz powierniczy

      Eskiomsów z pustyni.

      Atta

      1 miesiąc

      • 14 3

Wszystkie opinie (58)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej (11)

Tego nie czytałeś

Wydarzenia

Przejazd historycznego pociągu z lat 70-tych Przejazd historycznego pociągu z lat 70-tych

Przejazd historycznego pociągu z lat 70-tych

30 - 260 zł
spotkanie
paź 8
niedziela, g. 12:50 - 14:10
Trójmiasto
30 - 260 zł
Poznaj Gdynię na nowo | Miasto pod ostrzałem Poznaj Gdynię na nowo | Miasto pod ostrzałem

Poznaj Gdynię na nowo | Miasto pod ostrzałem

wykład
paź 12
czwartek, g. 17:00
Gdynia, Konsulat Kultury
Wstęp wolny
Poznaj Gdynię na nowo | Gdyńska ziemia święta Poznaj Gdynię na nowo | Gdyńska ziemia święta

Poznaj Gdynię na nowo | Gdyńska ziemia święta

spacer
paź 15
niedziela, g. 12:00
Gdynia, Konsulat Kultury
Wstęp wolny
więcej (7)

TV Filmy

40-lecie Lechia Gdańsk - Juventus Turyn
więcej (1525)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Jaki król utworzył królewską flotę kaperską w Gdańsku?

 

Najczęściej czytane