• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Daniel Gabriel Fahrenheit: najsłynniejszy w świecie gdańszczanin

Piotr Rowicki
2 maja 2012 (artykuł sprzed 11 lat) 
W Gdańsku pozostało kilka śladów po Fahrenheicie, m.in. pamiątkowe tablice - w tym jedna w kształcie - termometru, na domu, w którym się urodził. W Gdańsku pozostało kilka śladów po Fahrenheicie, m.in. pamiątkowe tablice - w tym jedna w kształcie - termometru, na domu, w którym się urodził.

Kim jest najbardziej znany gdańszczanin na świecie? Można się na ten temat spierać, ale w kilku krajach anglosaskich, w tym w Stanach Zjednoczonych, dzień w dzień wymieniane jest nazwisko tylko jednego: Fahrenheita.



Tyle, że jak Stany długie i szerokie nikt nie ma pojęcia, że Daniel Gabriel Fahrenheit urodził się właśnie w Gdańsku i to właśnie tu zimą z 1708 na 1709 rok dokonał jednego ze swych naukowych odkryć.

Daniel Gabriel pochodził z dość zamożnej rodziny kupieckiej. Daniel Fahrenheit senior poślubił Concordię z domu Schumann, pochodzącą ze znanego rodu gdańskich przedsiębiorców. Sama rodzina Fahrenheitów wywodziła się prawdopodobnie z Hildesheim. Źródła podają, że dziadek fizyka w 1650 r. przybył do Gdańska z Knipawy - jednego z trzech miast wchodzących w skład ówczesnego Królewca.

Daniel Gabriel był najstarszym z piątki dzieci, które dożyły wieku dorosłego. Jego szczęśliwe dzieciństwo zostało brutalnie przerwane, gdy w wielu 15 lat stracił oboje rodziców, którzy zmarli w wyniku zatrucia grzybami. Chłopiec został wysłany do Amsterdamu, żeby kształcić się na kupca. Spędził tam cztery lata, ale handel go nie pociągnął, miał inne pasje i plany na życie. Chciał zająć się nauką, a szczególnie jednym zagadnieniem, z którym ludzkość jak dotąd nie potrafiła sobie poradzić: jak, przy pomocy jakiego urządzenia i w jakiej skali zmierzyć temperaturę.

W roku 1582 Galileusz skonstruował "termoskop". Urządzenie składało się z naczynia z winem, w które wetknięto odwrócone dnem do góry drugie naczynie, tak aby jego długą wąską szyjkę zanurzyć w czerwonej cieczy. Zmiany temperatury obserwowano na podstawie wznoszenia się lub opadania poziomu wina w szyjce mniejszego naczynia. Istotą działania przyrządu była zmiana objętości powietrza w górnej części mniejszego naczynia, które, kurcząc się, zasysało wino ze zbiornika poniżej. Wadą tej konstrukcji było jednak to, że otwarty układ reagował oprócz temperatury również na wahania ciśnienia atmosferycznego.

Wiedział o tym Fahrenheit. I w jego termometrze rtęciowym udało się słabości wynalazku poprzednika usunąć.

Czy wiedziałeś, że termometr rtęciowy wymyślono właśnie w Gdańsku?

Pomysł gdańszczanina nie różnił się zasadniczo od pomysłu Galileusza. Na pierwszy rzut oka był podobny zbiorniczek z cieczą i cieniutka rurka, w której poziom cieczy podnosił się, lub opadał, przez co widać było minimalne nawet zmiany objętości cieczy w zbiorniczku. Urządzenie Fahrenheit było układem zamkniętym i przez to nie reagowało na ciśnienie atmosferyczne.

Nie wiadomo dokładnie jak doszło do tego, że na ciecz naukowiec wybrał rtęć. Doszedł do tego zapewne w wyniku długotrwałych badań i analiz, prościej mówiąc: prób i błędów. Działo się to prawdopodobnie na przełomie wieku XVII i XVIII. Już samy wynalazek byłby wielkim osiągnięciem, gdyby nie to jeden szczegół: brakowało skali dla pokazywanych przez termometr zmian. To stało się kolejnym zadaniem fizyka, które - jak się potem okazało - zajęło mu 15 lat.

Podstawą skali Fahrenheita była skala termometryczna, opracowana w 1701 przez duńskiego astronoma Ole Rømera. Gdańszczanin spotkał się z duńskim astronomem i po rozmowach z nim rozpoczął prace nad własną wersją.

Ostatecznie Fahrenheit ogłosił światu swój wynalazek w roku 1715. Punkt zerowy skali wyznaczony został na podstawie najniższej temperatury odnotowanej zimą z 1708 na 1709 rok w Gdańsku. Z kolei 100 stopni Fahrenheita miało być temperaturą jego ciała. Tu jednak naukowiec popełnił błąd, bo nie wziął pod uwagę swego stanu podgorączkowego. Okazało się, że 100 stopni wyznaczył na 37,8 stopnia w ustalonej później skali Celsjusza.

W uznaniu za wybitne osiągnięcia naukowe 38-letni Fahrenheit został członkiem elitarnego Królewskiego Towarzystwa Nauk w Londynie.

Aby móc poświęcić się nauce, zarobkowo wyrabiał termometry, barometry oraz wysokościomierze.

Epokowe odkrycie Fahrenheita obowiązywałoby do dziś, gdyby w 1742 roku szwedzki astronom, Anders Celsius, nie zaproponował innej skali, opartej na zachowaniu się wody, gdzie 0 stopni to temperatura przechodzenia wody z fazy stałej w ciekłą, a 100 stopni to temperatura jej wrzenia. Celsius pokonał Gdańszczanina i wyparł jego skalę z użycia niemal z całego świata, z wyjątkiem ówczesnych Wysp Brytyjskich. Przez Anglików skala Fahrenheita została przeniesiona do Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii. Udający się tam Europejczycy muszą przejść szybki kurs przeliczania Celsjusza na Fahrenheita.

O autorze

autor

Piotr Rowicki

- z wykształcenia historyk, z pasji prozaik i dramatopisarz. Jego ostatnia książka - Fatum, to zbiór opowiadań kryminalnych, których akcja dzieje się w XVII wiecznym Gdańsku. Dla trojmiasto.pl opisuje życie w Gdańsku w jego złotym wieku.

Opinie (49) 3 zablokowane

  • brawo Gdańsk (6)

    bardzo wielu sławnych ludzi stąd pochodzi

    • 48 9

    • ciekawe co za łoś

      minusuje post.

      • 13 10

    • Tylko ze zaden POlak!! (4)

      wszyscy to albo Niemcy 90% albo Z Holandi albo jeszcze inni!

      • 10 12

      • Urodził się w Gdańsku w Polsce (w Królestwie Polskim, w Rzeczypospolitej), a więc wg. uwczesnych kryteriów: był POLAKIEM ! (3)

        • 6 4

        • (2)

          A muzułmanie urodzeni w Londynie są anglikami

          • 4 3

          • tak i mają obywatelstwo (1)

            dodam że w Anglii można wyznawać rożne religie

            • 1 0

            • A polaki urodzone w wielkiej b. to
              tez brytyjczycy ?

              • 1 1

  • taka mała dygresja

    tablica pamiątkowa a na niej tekst "dom urodzin"... urodziny jako takie ma się rok rocznie więc tam powinno stać raczej "dom narodzin" bądź też "dom rodzinny, w którym urodził się"...

    • 33 6

  • Czy nie powinniśmy w Gdańsku stosować miary temperatury wg skali naszego ziomka? (1)

    Na wszystkich gmachach i w miejscach publicznych powinny być zamontowane termometry ze skalą Fahrenheita obok skali tego szweda. Była by to i promocja i oddania hołdu naszemu poprzednikowi.

    • 86 4

    • BRAWO !!!!

      zarąbisty pomysł !!!!!

      • 4 0

  • (4)

    Typowo polskie nazwisko, zreszta jak wszystkich słynnych gdańszczan.

    • 35 11

    • (3)

      A jak mial na nazwisko pierwszy polski wojt Gdyni?

      • 10 5

      • Radtke to chyba nazwisko kaszubskie? (1)

        Oni tam mają bardzo wiele nazwisk kończących się na "e": Petke, Niedtke, Hevelke ;)

        • 14 1

        • Jasne.

          Miliony Niemców z takim nazwiskami to zapewne zniemczeni Kaszubi :D

          • 11 4

      • bardzo słowiańskie

        Johann Radtke.

        • 11 3

  • Gdańsk rządzi (2)

    Lubię Gdańsk mimo że jestem z Sopotu :)

    • 30 4

    • Nawet nie wiesz, że jesteś z Wolnego Miasta Gdańska! (1)

      Sopot i Gdańsk to jedno

      • 11 3

      • WMG 1 czy 2? Bo jak dwójka to to bardziej Danzig był.

        • 0 1

  • taak (4)

    gdanszczanie to nigdy nie byli i nie beda prawdziwi polacy
    to folksdojcze

    • 10 66

    • gdynianie (1)

      A śledzie nigdy nie byli i nie będą zbyt mądrzy...

      • 15 2

      • Lepiej być niezbyt mądrym śledziem niż potomkiem tych co spiskowali z Rzeszą przed 1939.

        • 0 4

    • Art 216 KK (1)

      § 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

      • 9 4

      • Ja, jako gdańszczanin, czuję sie znieważony. Jeżeli znajdzie się jeszcze kilka

        osób możemy zorganizowac pozew zbiorowy.

        • 11 1

  • bardzo dciekawy artykuł

    dziękuję :)

    • 15 4

  • Myślałem, że chodzi o mnie :)

    • 17 3

  • A ja słyszałem, że zmierzył temperaturę swojej chorej żony,

    żeby wyznaczyć 100 stopni.

    • 14 2

  • Moja żona jest gdańszczanką (8)

    urodzoną w Lublinie. Czy jest zatem gdańszczanką czy lublinianką?
    Ten facet urodził się jedynie w Gdańsku i bardzo wcześnie emigrował, stając się obywatelem innego kraju i innego miasta. Więc raczej nie nazywajmy go na wyrost gdańszczaninem, bo to śmieszy.

    • 13 34

    • Jeżeli urodziła sie w Lublinie, jest Lublinianką to proste... (4)

      • 13 4

      • Dziwne (1)

        jest na stałe zameldowana od dwudziestu lat w Gdańsku i uważa się za gdańszczankę, jest obywatelką tego miasta i tutaj płaci wszelkie daniny na rzecz Budynia.

        • 4 5

        • zatem Gdańszczanką jest z zamiłowania :))))

          a Lublinianką z urodzenia

          • 11 3

      • (1)

        moze paszporty wprowadzisz co mędrku od segregacji ludzi
        mieszka w gdańsku
        płaci podatki
        robi zakupy
        spaceruje nad morzem
        odbiera swoje dzieci ze szkoły
        więc jest GDAŃSZCZANKĄ
        a przede wszystkim POLKĄ

        • 5 2

        • A ja sam decyduję...

          ...kim jestem "przede wszystkim".

          • 2 1

    • URODZONY W GDANSKU CZYLI GDANSZCZANIN A NIE URODZONY W INNYM miescie...smieszy to Twoja logika....

      • 7 2

    • Gdanszczanka

      Fahrenheit urodzil sie i wychowal w Gdansku. Po smierci jego rodzicow, decyzja opiekunow, udal sie do Amsterdamu, aby zdobyc edukacje. Z cala pewnoscia byl Gdanszczaninem. Jestem przekonana, ze tak byl odbierany przez Holendrow czy Anglikow. Czy w dzisiejszych czasach Polacy mieszkajacy za granica staja sie automatycznie Isladczykami, Norwegami, czy Francuzami? Mysle ze nie, zarowno we wlasnym odbiorze, jak i percepcji otoczenia.

      • 2 0

    • ale badania realizowal w Gdansku

      Tak, wyjechał, ale właśnie wróciwszy do Gdańska dwukrotnie dokonał odkryć.

      • 1 0

1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Wejście w historię

wystawa, spotkanie

Promocja i dyskusja nad książką o historii 318. Dywizjonu Myśliwsko - Rozpoznawczego "Gdańskiego"

spotkanie

Sprawdź się

Sprawdź się

Gdzie został pochowany twórca Gdyni Eugeniusz Kwiatkowski?

 

Najczęściej czytane