• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Czym był i gdzie się znajdował Koński Wodopój?

Michał Ślubowski
24 sierpnia 2020 (artykuł sprzed 3 lat) 
Rycina "Okolice Bramy Wyżynnej", której autorem jest Aegidius Dickmann. Karta albumu z widokami Gdańska, rok 1617. Rycina "Okolice Bramy Wyżynnej", której autorem jest Aegidius Dickmann. Karta albumu z widokami Gdańska, rok 1617.

W okolicy dzisiejszego skweru Imienia Polskich HarcerzyMapka jeszcze w XIX wieku znajdował się staw o bardzo starym rodowodzie. Czym był Koński Wodopój?



W jednym z ostatnich artykułów ("Echa rozmów sprzed czterech stuleci") zdziwienie niektórych czytelników wywołała rycina Aegidiusa Dickmanna z 1617 roku, przedstawiająca okolice Bramy Wyżynnej, a konkretnie staw znajdujący się na pierwszym planie.

Przyjrzyjmy się więc mu nieco bliżej.

W legendzie umieszczonej pod ryciną widzimy cztery litery - A (Targ Konny), B (Brama Wyżynna), C (Nowy Most) oraz D (kanał Raduni). Interesujący nas staw znajduje się zaraz obok przestrzeni nazwanej Targiem Konnym.

W tym rejonie krzyżowały się wody fosy miejskiej oraz kanału Raduni. Kiedy w XVI wieku prowadzono prace fortyfikacyjne, powstałe wały ziemne stanowiły przeszkodę dla wód kanału. Aby rozwiązać ten problem, zbudowano specjalny ceglany akwedukt, który przerzucono nad fosą w rejonie współczesnej ulicy Hucisko. Konstrukcji strzegły kamienne wieżyczki, bardzo podobne do tych, które do dzisiaj można podziwiać przy Śluzie Kamiennej - bardzo dobrze je widać na obrazie Jana Kriega z 1616 roku.

Fragmenty rycin Matthaeusa Deischa z około 1765 roku - widok na akwedukt oraz Targ Konny. Fragmenty rycin Matthaeusa Deischa z około 1765 roku - widok na akwedukt oraz Targ Konny.
Już w kolejnym wieku, w 1636 roku, całą konstrukcję wymieniono na nowy, dłuższy akwedukt skrzyniowy zrobiony z drewna. W tym projekcie maczał palce słynny miejski inżynier Adam Wybe (Wiebe), odpowiedzialny m.in. za przebudowę Kunsztu Wodnego czy zbudowanie pierwszej kolejki linowej na świecie, na wielu podporach. Ta drewniana konstrukcja została rozebrana dopiero pod koniec XIX wieku! Przez wieki była dumą i chlubą mieszkańców miasta.

W jej bezpośrednim sąsiedztwie znajdował się Targ Konny, czyli plac przed Bramą Wyżynną, służący zarówno do handlu, jak i do postoju dla wszystkich podróżujących. Zaraz obok wody kanału Raduni przed wpłynięciem do akweduktu tworzyły niewielki staw - czyli właśnie Koński Wodopój, widoczny na rycinie Dickmanna.

Został on zachowany celowo.

  • Fragment plan z 1711 roku. Pod numerem "28" kryje się Targ Konny, nieco wyżej - Koński Wodopój i akwedukt przerzucony nad fosą.
  • Fragment planu głównomiejskiej sieci wodociągowej autorstwa M. Witterwercka, 1717 r.
  • Fragment planu miasta z 1807 roku. Tutaj mamy zaznaczony nie tylko Targ Koński (Pferde Markt), ale również Koński Wodopój (Pferde Tranke). Krebs Markt to Targ Rakowy.
  • Fragment tzw. planu Gersdorffa z 1822 roku. Oprócz wciąż istniejącego Wodopoju widoczne jest założenie Małego Błędnika.
W stawie można było napoić i umyć nie tylko konie, ale również wozy, co zresztą widać doskonale na rycinie z 1617 roku. Niewykluczone, że Koński Wodopój był również zasilany wodami Potoku Siedleckiego. Dodatkowo staw pełnił funkcje retencyjne - w przypadku suchego okresu mógł zasilać kanał, z kolei przy większych opadach zatrzymywał część wody.

Fragmenty rycin Matthaeusa Deischa z około 1765 roku - widok na akwedukt oraz Targ Konny Fragmenty rycin Matthaeusa Deischa z około 1765 roku - widok na akwedukt oraz Targ Konny
Relikty Końskiego Wodopoju trwały na swoim miejscu jeszcze długo po tym, jak przestał on pełnić swoją dawną funkcję - jest widoczny jeszcze na fotografiach z drugiej połowy XIX wieku. Zaniknął zapewne, podobnie jak drewniany akwedukt, pod koniec XIX wieku, podczas prac niwelujących wały obronne oraz miejską fosę. Zamiast akweduktu powstał most, a wody kanału zostały wpuszczone pod bruk w specjalnie przygotowanym do tego korycie.

Albert Januchowitz - widok na Biskupią Górkę, 1838 r. Po prawej stronie Koński Wodopój, widoczne drzewa Małego Błędnika. Albert Januchowitz - widok na Biskupią Górkę, 1838 r. Po prawej stronie Koński Wodopój, widoczne drzewa Małego Błędnika.
Jedyną pozostałością po Końskim Wodopoju stał się ciek wodny, znajdujący się w nowej części skweru nazwanego Małym Błędnikiem. Powstał on na początku XIX wieku, ale został powiększony w trakcie prac prowadzonych przy niwelowaniu fortyfikacji pod koniec tego stulecia - obie części połączył istniejący do dzisiaj mostek.

Fotografia z połowy XIX wieku. Na pierwszym planie akwedukt, zaraz za nim relikty Końskiego Wodopoju. Fotografia z połowy XIX wieku. Na pierwszym planie akwedukt, zaraz za nim relikty Końskiego Wodopoju.
Dzisiaj ten zieleniec znamy pod mianem skweru Imienia Polskich Harcerzy w byłym Wolnym Mieście Gdańsku. Kiedy więc stoimy, mając za plecami budynek Nowego Ratusza, a przed sobą ten zieleniec, przepływająca przed nami woda kanału Raduni może nam przypomnieć o niegdysiejszym Końskim Wodopoju, który znajdował się w tym miejscu.

O autorze

autor

Michał Ślubowski

Popularyzator historii Gdańska, autor bloga Gedanarium i podcastu Historia Gdańska dla każdego oraz współautor podcastu Makabreski, poświęconego mrocznym historiom z przeszłości regionu.

Opinie (18) 2 zablokowane

  • jak zwykle historycznie i merytorycznie - dzięki

    • 67 0

  • Gdańsk ma bogatą historię :) (1)

    • 37 0

    • W zdecydowanej większości tylko na rycinach i fotografiach archiwalnych

      Natomiast okolica była kiedyś piękna. Świetny artykuł, oby więcej. Takiego Gdańska szukam.

      • 10 0

  • świetny artykuł

    dziękuję i udostępniam dalej

    • 49 1

  • (1)

    Świetny artykuł.

    Oby więcej takich publikacji.

    • 47 0

    • Fotografia z połowy XIX wieku najładniejsza !

      • 0 0

  • Ci co opisali "coś swojego" po zdjęciem na samej górze to chyba jakieś ciołki i niemoty ze słoikowni... albo historie znają z opowieści z pubu przy piwie od barmana z mazur...

    • 3 24

  • Dziękuje za tego typu artykuły!

    • 30 0

  • Ale kiedyś było pięknie

    • 41 0

  • Fajnie wiedzieć

    Bardzo ciekawy artykuł, dziękuję.

    • 24 0

  • Kompletnie nic z tego nie kumam (2)

    Czemu w tej ciekawej historii nie porobiliście jakichś wyraźnych odnośników, lub map? Gdzie to wszystko było? Czemu nie ma rzutu z góry na dzisiejszą infrastrukturę?

    • 16 13

    • A ja się odnalazłam i kojarzę miejsce

      • 11 2

    • Stary Gdansk

      Polecam historie Pana Januszajtisa. Są w odcinkach na YT. Razem z mapami itd.

      • 1 0

  • Artykuł ok ale foto z komentarzami o pamięciówce nie potrzebne

    • 5 3

1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Wejście w historię

wystawa, spotkanie

Promocja i dyskusja nad książką o historii 318. Dywizjonu Myśliwsko - Rozpoznawczego "Gdańskiego"

spotkanie

Sprawdź się

Sprawdź się

Jak obecnie nazywa się dzielnica Gdańska, która niegdyś nosiła nazwę "Neufahrwasser"?

 

Najczęściej czytane