• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

XVII-wieczna ucieczka na wieś, czyli jak gdańszczanie zostawali szlachtą

Piotr Rowicki
30 maja 2012 (artykuł sprzed 11 lat) 
Gdańsk pod koniec XVII wieku na panoramie autorstwa Petera Willera z 1687 r. Gdańsk pod koniec XVII wieku na panoramie autorstwa Petera Willera z 1687 r.

Dawny Gdańsk nie były środowiskiem przyjaznym dla człowieka. Wąskie uliczki, zaduch, brak słońca, śmieci, mało roślinności. A wystarczyło parę kroków, żeby dostać się do zielonej arkadii, pełnej pagórków, łąk, gajów, lasów, rzek i strumyków. Owszem, co bogatsi patrycjusze pozwalali sobie na mikroskopijne ogródki niemalże w centrum miasta, ale to była tylko namiastka przyrody. W upalne i parne dni, kto tylko mógł uciekał do prawdziwej zieleni.



Dwór Młyniska powstał na początku XVIII wieku. Jest jedną z pamiątek po eksodusie bogatych gdańszczan na przedmieścia miasta. Dwór Młyniska powstał na początku XVIII wieku. Jest jedną z pamiątek po eksodusie bogatych gdańszczan na przedmieścia miasta.
Tak też zrobił przebywający w Gdańsku sekretarz poselstwa francuskiego Charles Ogier. Przedmieścia wprawiły Francuza w zachwyt. Jadąc w stronę Malborka pisał:

" (...) po drodze bujne i urodzajne pola. Wokół domy wiejskie, rozproszone, chociaż w niewielkich od siebie odległościach, wygodne, porządne, zbudowane z cegły. Rozkoszne ogrody, pieczołowicie uprawione, zamknięte i ogrodzone siecią kanałów. Na łąkach wprost nieprzebrana ilość bydła, a wsie bardzo liczne. Przyjemnie jest tam oglądać bociany jak budują swe gniazda na dachach domów (...)

Nie da się dokładnie ustalić daty początku ucieczki, a właściwie ekspansji gdańszczan na wieś, było to zjawisko trwałe i postępujące.

Powody tej migracji były różne: nie tylko miłość do przyrody i chęć odpoczynku od miejskiego gwaru, ale też chęć zainwestowania w ziemię. Dwór podmiejski był doskonałą lokatą kapitału.

Piekło się więc dwie pieczenie na jednym ogniu. Przyjemność obcowania z naturą połączona była z dobrym biznesem. Równanie wyglądało więc tak: zyski z renty gruntowej plus produkcja zboża i innych płodów plus pożyczanie chłopom na wysoki procent (lichwa) równa się relaks i dostatek.

Majątek na wsi wypadało także posiadać ze względów towarzyskich. Już w XV-wiecznych źródłach jako posiadacze i dzierżawcy różnych dóbr ziemskich na Pomorzu figurują takie tuzy jak: von der Becke, Bischof, Bock, Falke, Feldstete, Niederhoff.

W XVII wieku dochodzi do tego, że gdański patrycjat woli kupować i inwestować w ziemię, niż zajmować się niepewnym i ryzykownym handlem morskim. Faktem jest, że w tym czasie handel zdominowali bardziej przedsiębiorczy mieszkańcy Niderlandów, a flota gdańska z dwustu statków stopniała do pięćdziesięciu.

W XVII wieku na 62 rodziny patrycjuszowskie, połowa miała znaczne inwestycje w majątkach ziemskich.

Co z tego wynikało? Jak się okazało bardzo wiele. Patrycjat nie tylko inwestował w ziemię, nie tylko jeździł na wieś, nie tylko budował tam dworki. Patrycjat zaczął wyglądać, zachowywać się i myśleć jak szlachta.

Nie tylko w kwestii ubiorów, zachowań, czy zmian w mentalności. Patrycjusze gdańscy, tacy jak von Werben, Feldstete, Feber otrzymali nobilitacje z rąk królów i stali się pełnoprawnymi szlachcicami.

Skutki były dalekosiężne. Na przykład takie, że szlachcic mieszkający w swoim majątku, z daleka od Gdańska, ciągle był radnym miejskim. Tym samym decydował o sprawach, które - tak naprawdę - niewiele go już obchodziły.

Przykład szedł z góry na dół. Po najbogatszych patrycjuszach, także średniozamożni mieszczanie, drobni rzemieślnicy postanowili lokować oszczędności poza miastem.

Dopiero gdy kapitał uciekł z miasta, ktoś wreszcie przejrzał na oczy. W 1622 roku sprawa nabywania majątków ziemskich stanęła na porządku obrad rady. Zrodził się ostry konflikt, między tymi, którzy żądali wolności kupowania i tymi, którzy widzieli skutki takiej wolności.

Ponieważ o równości wobec prawa wtedy jeszcze nie słyszano, pojawiła się propozycja, żeby ograniczyć prawo zakupu ziemi tylko niektórym: tym biedniejszym, rzecz jasna. Zagrożona czuła się stara szlachta, która w ekspansji gdańskich patrycjuszy widziała (i słusznie) zagrożenie dla swoich interesów.

Doszło do eskalacji napięcia, zdarzały się wypadki pobicia, morderstwa, rabunków, podpaleń i niszczenia. Na czoło oburzonej szlachty pomorskiej wysunęła się rodzina Działyńskich.

W 1633 roku zdesperowani miejscy rajcy napisali listy do króla, prymasa i kanclerza. Gdańsk wprowadził też bojkot produktów i towarów wytwarzanych przez rodzinę Działyńskich i ich zwolenników.

Zostawmy w spokoju obie strony konfliktu. Najważniejszym efektem całego zamieszania były zmiany w wyglądzie (i to na lepsze) okolic Gdańska. Osuszono bagna, pojawiły się drogi, a przede wszystkim coraz liczniejsze drewniane i murowane dwory, letnie rezydencje i domostwa całoroczne.

Wokół dworów rozrosły się sady owocowe, a że klimat był łagodny, nie brakło w nich drzewek tak egzotycznych jak figowce, powszechna była też uprawa winnych latorośli. W stawach pływały łabędzie, po ogrodach przechadzały się pawie mające świadczyć o statusie i zamożności właściciela.

W upalne, wiosenne i letnie dni niezwykle popularne stały się wypady za miasto, kolasą, z winem i śpiewem, do siebie, albo na zaproszenie znajomych. Można sobie wyobrazić, że po takiej wyprawie nikomu nie chciało się szybko wracać do miasta.

O autorze

autor

Piotr Rowicki

- z wykształcenia historyk, z pasji prozaik i dramatopisarz. Jego ostatnia książka - Fatum, to zbiór opowiadań kryminalnych, których akcja dzieje się w XVII wiecznym Gdańsku. Dla trojmiasto.pl opisuje życie w Gdańsku w jego złotym wieku.

Opinie (34)

  • (4)

    A więc jednak Gdańszczanie nie Kaszubi... jak to się rzekę kijem obraca.

    • 45 9

    • KASZEBE TO KASZEBE a gdańsk to Gdansk (3)

      uczcie się ludzie wreszcie historii!!!

      • 12 1

      • Iguana pewnie aluzje robi do tabliczek ze "stolicą Kaszub"

        • 5 0

      • (1)

        ...a historia jest taka, że w 1945 roku w Gdańsku było około 8.500 Polaków i ponad 120.000 Niemców. A potem była czystka etniczna, i przesiedlenia.

        • 3 3

        • zaraz się rozpłaczę

          a w latach 39-45 to Niemcy nam pewnie czekoladę rozdawali i super kumple byli??? Betonom, na niewiedzę, zalecam wycieczkę do Piaśnicy

          • 3 2

  • (2)

    Niewiele osób wie, że to właśnie od nazwiska Charles'a Ogiera wzięła się nazwa buńczucznego, krewkiego kobieciarza - "ogiera". Francuzki dyplomata tak opisuje swój pobyt na gdańskich Stogach: "Zaiste piękne tu pola, a chłopki jeszcze piękniejsze, jedno co mi się tu rzewnie nie podoba to fakt iż w ziemi leje jak po kartaczach kopane przez łotrzyków szukających bursztynów, a tubylcza ludność skora to pojedynków, szczególnie gdy więcej szabel po ich stronie (...)".

    • 38 1

    • FrancuSki dyplomata. (1)

      FrancuZki - kobiety z Francji.

      • 11 0

      • Proszę mi wybaczyć ten karygodny błąd, szczęśliwie młodzież wychwyciła mój lapsus...

        • 14 0

  • (1)

    Bogaci gdańszczanie, tak jak każdy, kto mógł sobie wtedy na to pozwolić, uciekali na wieś przede wszystkim od smrodu w upalne dni , a głównie przed chorobami, jak tylko jakaś zaczęła się panoszyć.

    • 19 0

    • i już wtedy mieli "ocipienie" klimatu....

      "a że klimat był łagodny, nie brakło w nich drzewek tak egzotycznych jak figowce, powszechna była też uprawa winnych latorośli"

      • 0 0

  • dziś mamy tendencję odwrotną (4)

    buractwo ściąga ze wsi i udaje mieszczan, rozpływając się nad betonem i szkłem, bo kurniki u nich drewniane.

    • 30 29

    • Coś Ty, raczej ci, co się wyrwali z "zaduchu" płacić podatki gminie Żukowo, czują się nobilatami w pierwszym pokoleniu

      Widać na drogach po zachowaniu "szlachcica" w samochodzie "równego wojewodzie"!

      • 6 3

    • Ciekawe skąd twoja szanowna mamusia i tatuś przyjechali? (1)

      • 4 3

      • mama Gdańsk, tata Toruń. czego dowodzisz?

        • 4 1

    • Odwrotną?

      Dziś dzieje się dokładnie to samo co wówczas. Mieszczanie uciekają na wieś, każdy marzy o tym, by mieć gdzieś jakąś działeczkę, by podczas urlopu i w weekendy nie męczyć się w mieście. Szczególnie, że jest to takie nobilitujące.

      • 1 1

  • Do gno... nie do boju!

    • 2 2

  • Charles Ogier. (1)

    Kapitalne nosił nazwisko:-)

    • 12 2

    • mamo, nie kpij z ojca

      • 0 1

  • Gdańszczanie jeździli na wieś... (2)

    ...Czyli do Gdyni :)

    • 19 7

    • po śledzie :)))))

      buahaha

      • 1 0

    • gdańszczanie jeżdzili...

      czyli do Wrzeszcza i Sopotu

      • 0 1

  • nie mieli Spacerowej ?

    widocznie nie było jeszcze wtedy korków na Spacerowej

    ps . 200 lat od jej wybudowania a nadaL NIE MOŻNA dobudowac jeszcze 2-ch pasów ......

    • 7 7

  • Łyżka dziegciu (2)

    Artykulik fajny tyle, że jak zwykle musi się przydarzyć babol - "uprawa winnych latorośli". Latorośl to dziecko, a winna to jest winorośl.

    • 15 13

    • Latoroślo droga czyli dziecino

      "Winorośl właściwa (Vitis vinifera L.), nazywana także winoroślą winną, latoroślą winną "
      przeczytaj jeszcze kilka książek, poznasz może jakieś nowe zwroty i trudne wyrazy ,a wtedy zacznij dopiero poprawiać innych
      albo chociaż sprawdź w wikipedi że taki związek frazeologiczny jest prawidłowy. To zajmuje 2 minuty, a unikasz ośmieszenia

      • 14 1

    • Lyżka...

      to był cytat,a język staropolski dość znacznie różnił się od współczesnego.

      • 0 0

  • To może to jest dobra okazja żeby ponownie zapytać się o dworek w Migowie (4)

    W jaki sposób i na jakich zasadach Kazimierz Dargacz (AEDIFICIUM SP. Z O.O., DABLEX SP. Z O.O., WILLA NADMORSKA SP. Z O.O., MORENA PARK SP. Z O.O., MARCEL SP. Z O.O.) uzyskał zabytek? Dlaczego bezkarnie mógł doprowadzić do ruiny dwór Migowo? Dla przypomnienia trochę wcześniejszej historii dworku: "Piotr Pickering i Emilia Steffens 1-go listopada 1822 kupili posiadłość w Migowie od dziadka Emilii, Dawida Weichbrodta, Ojca Karoliny Weichbrodt (mamy Emilii). Dawid posiadał tę ziemię od 1773 r.". Wystarczyło parę lat w rękach Dargacza i dworek padł.... i pojawiły się plany nowej zabudowy.

    • 37 0

    • Pytać się można ale odpowiedzi nie będzię bo ci co brali udzial w tym przekręcie teraz mowę i pamięć stracili.

      • 14 0

    • Patrioci

      Dargacz i Mielewczyk to patrioci!!!!! Czyli trzeba plądrować co przedpolskie, aby zbudować czysto polskie :(((

      • 9 0

    • dokładnie

      Jako mały dzieciak po parku biegałem, a potem pojawił się płot, drzewa zaczęły jakoś ginąć, dworek (co prawda już wtedy ruina) zrównany z ziemią - mało brakowało żeby kolejne domy wyrosły albo biedronka.

      • 7 0

    • Dworek Zakoniczyn i majątek Zakoniczyn za grosze kupiony .... tak samo

      • 0 0

1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

Sprawdź się

Sprawdź się

W którym roku powstało Towarzystwo Przyrodnicze w Gdańsku?

 

Najczęściej czytane