Jak to było z tą rzezią Gdańska

Michał Lipka

16 lutego 2015 (artykuł sprzed 9 lat)

Opinie (97)

Najnowszy artykuł na ten temat Zamek w Gdańsku. Wciąż fascynuje i wywołuje dyskusje

Malarska wizja walko o Gdańsk w 1308 roku, nazwanych - na wyrost - rzezią Gdańska.

Wydarzenia, które miały miejsce w Gdańsku w nocy z 12 na 13 listopada 1308 r. z jednej strony pokazują, jak tragiczne mogą być polityczne intrygi, a z drugiej - jak wiele "mitów" może narosnąć przez lata.

Rzeź gdańska - przyczyny

Sytuacja polityczna w XIV-wiecznej Europie była niespokojna. Polska targana była wewnętrznymi sporami, w jej bezpośredniej bliskości umacniali swą władzę Krzyżacy, a Brandenburczycy przyglądali się polskim ziemiom z rosnącą zachłannością.

Także Pomorze Gdańskie przeżywało burzliwy okres. Początkowo znajdowało się pod panowaniem księcia Przemysława II, a po jego śmierci władzę objął książę Władysław (potem zwany Łokietkiem). Gdy wydawało się, że sytuacja się uspokoi, na scenie pojawił się czeski król Wacław II, który koronował się na króla Polski. W czasie jego panowania, w 1301 roku Gdańsk został zaatakowany przez księstwo Rugii. Na pomoc władca Polski wezwał swych sojuszników Krzyżaków, którzy poradzili sobie z najeźdźcami, wyzwolili Gdańsk, po czym wrócili na swoje ziemie.

W kilka lat po tych wydarzeniach, gdy na czele państwa polskiego ponownie stanął książę Władysław, międzynarodowa sytuacja polityczna wciąż była niespokojna.

Gdańsk w tym czasie rozwijał się niezwykle prężnie i szybko, czym zwrócił na siebie uwagę brandenburskich margrabiów. Wiedzieli oni o tym, że gdańszczanie niezbyt przychylnie patrzą na swojego władcę, z tego powodu, że Łokietek nadał szczególne przywileje lubeckim kupcom, którzy dzięki temu mogli otworzyć w mieście swój kantor. To jeszcze gdańszczanie by przełknęli, gdyby nie to, że władca zdecydował o jego pełnej eksterytorialności. Wyjęty spod władzy miasta kantor nie tylko nie odprowadzał do kasy miejskiej pieniędzy z podatków, ale też stanowił poważną konkurencję dla lokalnych kupców.

Jak przebiegała rzeź Gdańska?

Władysław Łokietek najpierw razem z Krzyżakami zdobywał Gdańsk, a potem próbował odzyskać miasto. Portret Jana Matejki.

Konflikt mieszczan i ważnego pomorskiego rodu Święców z władcą Polski postanowili wykorzystać Brandenburczycy. Zobowiązali się spłacić liczne długi swych nowych sojuszników, w zamian za co mieszczanie mieli przed nimi otworzyć bramy miasta i oddać się pod nową władzę.

Tak też się stało - na przełomie sierpnia i września 1308 roku wojsko brandenburskie przybyło do Gdańska, gdzie zostało owacyjnie przyjęte przez mieszczan, choć nie przez wszystkich. Część z nich postanowiła jednak pozostać wierna Łokietkowi. Schronili się oni w gdańskim grodzie, czyli budowli obronnej niezależnej od Gdańska, ale znajdującej się w obrębie miasta. Tam, pod dowództwem sędziego pomorskiego Boguszy, bronili się przed atakami najeźdźców.

Sytuacja obrońców stawała się coraz trudniejsza, a Łokietek nie mógł swoim ludziom pomóc, ponieważ uwikłany był w walki na Rusi oraz musiał tłumić niepokoje, jakie wywoływał przeciwko niemu biskup krakowski. Dlatego po przeszło miesiącu, za namową gdańskiego przeora dominikanów ojca Wilhelma, Bogusza poprosił o pomoc Krzyżaków.

Niektórych może to dziwić, ale należy pamiętać, że w tych czasach Zakon był jeszcze sojusznikiem Polski. Boguszy udało się przedostać przez linię oblężenia. Wyruszył do Elbląga, gdzie w tym czasie przebywał krajowy mistrz zakonu Najświętszej Marii Panny Henryk von Plotzke.

Rozpoczęły się negocjacje, gdyż tym razem Krzyżacy chcieli na pomocy zarobić. Ustalono, że Zakon wesprze obrońców militarnie, w zamian za to będzie mógł zająć gród i otrzymywać go z własnych środków przez rok (w kolejnych latach wydatki miał przejąć Gdańsk, a po końcowym rozliczeniu gród miał powrócić pod zwierzchnictwo Łokietka).

Kaszubska kołysanka "A w Raduni krawa woda"

Po spotkaniu Bogusza udał się do Sandomierza, gdzie przebywał Książę Polski i uzyskał akceptację zawartego porozumienia, z jedną, ale dość istotną zmianą - Krzyżacy mieli otrzymać jedynie połowę grodu.

Bogusza bał się, że powiadomieni o zmianie planów Krzyżacy nie zechcą pomóc wyzwolić miasta, dlatego postanowił nikomu o tym nie mówić. W drodze powrotnej spotkał się z komturem chełmińskim Gunterem von Schwarzburgiem, który powiadomiony już o sprawie szybko i sprawnie przygotował swe wojska (ok. 300 rycerzy) do marszu na Gdańsk.

Na widok zbliżających się wojsk Krzyżackich Brandenburczycy opuścili miasto bez walki (choć w niektórych źródłach możemy znaleźć opisy drobnych potyczek i spalenia m. in. klasztoru dominikańskiego), ale sami gdańszczanie nie kwapili się do otwarcia bram. Wobec tego Krzyżacy wraz z rycerzami Boguszy zajęli gród - pierwsi zakwaterowali się w górnej, lepiej ufortyfikowanej jego części, natomiast Polacy objęli dolną, obszerniejszą część.

Rozpoczął się szturm na samo miasto.

W naszej historii niewiele jest wydarzeń, w której Polacy i Krzyżacy walczyliby ramię w ramię.

Ta współpraca szybko się zakończyła, gdy do Gdańska, wraz z nowymi wojskami, przybył Henryk von Plotzke. Bardzo niemile zdziwił się on faktem, że w połowie grodu nadal obecni są Polacy. Dopiero wtedy Bogusza wyjawił zmiany wprowadzone do traktatu przez Łokietka.

Nie przypadły one Krzyżakom do gustu i wśród niedawnych sojuszników doszło do silnego rozłamu (niektóre źródła mówią o tym, że po obu stronach było kilku zabitych i rannych). Pod groźbą śmierci Bogusza oficjalnie potwierdził pierwotne ustalenia, po czym ze swoimi ludźmi opuścił gród.

Krzyżacy mieli teraz praktycznie wolną rękę w zdobywaniu miasta, choć nie było to łatwe, gdyż mieszczanie dawali im zacięty opór. Przewaga była jednak po stronie krzyżackiej i ostatecznie, po kilkunastu szturmach, w nocy z 12 na 13 listopada 1308 roku udało im się wedrzeć do Gdańska.

Rzeź Gdańska 1308 - legenda "rzezi gdańszczan"

I wtedy zaczęło się... No właśnie, tu można postawić pytanie, co tak naprawdę się wtedy wydarzyło.

Z legend wynika, że Motława i Radunia (choć kanał tej drugiej w tym czasie jeszcze nie istniał, Krzyżacy wybudowali go dopiero w latach 1348-1356) były czerwone od krwi.

Czytaj także: Krwawa woda, ale nie w Raduni

Niektóre źródła historycznie podają informacje, że w Gdańsku zginęło 10 tysięcy mieszkańców. Krzyżacy twierdzili potem, że podczas szturmu i walk w mieście zginęło... 16 osób (głównie z rodu Święców).

Chyba najbardziej prawdziwe są jednak zapiski mówiące o tym, że w walkach poległo ok. 60 rycerzy i pewna liczba mieszczan.

Kościół św. Jakuba stał się miejscem pochówku części ofiar walk podczas zdobywania Gdańska w 1308 r.

Jasno tu widać, że legenda "rzezi gdańszczan" jest mocno przesadzona. Niektórzy z poległych obrońców miasta, dzięki postawie oliwskiego opata Rudgiera, pochowani zostali przy kościele św. Jakuba w Oliwie.

Działania Krzyżaków, którzy mimo potwierdzenia pierwotnych zapisów umowy, po roku nie chcieli wpuścić do Gdańska Władysława Łokietka spowodowały, że z wątpliwego i kłopotliwego, ale jednak sojusznika, stali się zaciekłym wrogiem Polski. Tym bardziej, że to na ich rozkaz mieszczanie musieli rozebrać resztki zniszczonego miasta. Odbudowano je dopiero w latach 20. XIV wieku. Zwierzchnictwo Królestwa Polskiego nad Pomorzem stało się faktem dopiero wiele lat później, na mocy kończącego wojnę trzynastoletnią drugiego pokoju toruńskiego w 1466 r.

Dziś o tych wydarzeniach przypomina nam znajdujący się przy Podwalu Staromiejskim pomnik "Tym, co za Polskość Gdańska". Można sobie teraz tylko zadać pytanie, czy powinno być na nim miejsce dla tych, którzy w 1308 r. wypowiedzieli posłuszeństwo polskiemu władcy i oddali swoje miasto w ręce wroga...

Michał Lipkam.lipka@trojmiasto.pl

Opinie (97) 4 zablokowane

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-11-13 15:31

(1)

Moze tak o Piasnicy i Stutthofie p. Lipka! Rewizje historii czynione przez amatorow prowadza do jej powtorki.

oko
5 lat
- 8 6
Twoja opinia

Zmień treść

Moze tak o Piasnicy i Stutthofie p. Lipka! Rewizje historii czynione przez amatorow prowadza do jej powtorki.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-11-13 16:56
  
  Żadna rewizja tylko inne ciekawe spojrzenie
  
  Można z nim dyskutować jak z całkowicie odmiennym poglądem. A nie napinać się
  
  Elrond
  5 lat
  - 4 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Można z nim dyskutować jak z całkowicie odmiennym poglądem. A nie napinać się
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-11-13 15:34

Gdańszczanie wiele razy knuli przeciwko Polsce.

Np ze szwedami.

5 lat
- 6 4
Twoja opinia

Zmień treść

Np ze szwedami.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-11-13 15:35

Wolne Miasto (5)

Gdańsk powinien się odłączyć od Polski!
Powinien zostać Wolnym Miastem jak prZed II WŚ albo przyłączony do Niemiec jako Freie Hansestadt Danzig i zostać 17 Landem...byłby spokój

Roland
5 lat
- 4 16
Twoja opinia

Zmień treść

Gdańsk powinien się odłączyć od Polski! Powinien zostać Wolnym Miastem jak prZed II WŚ albo przyłączony do Niemiec jako Freie Hansestadt Danzig i zostać 17 Landem...byłby spokój
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-11-13 16:04
  
  A idź na drzewo szwabski drucie :)
  
  pringles
  5 lat
  - 11 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A idź na drzewo szwabski drucie :)
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-11-13 19:03
  
  Roland czy Ronaldo
  
  5 lat
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-02-16 13:09
  
  Tania prowokacja!
  
  olik
  2 lata
  - 3 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-11-13 11:06
  
  Zwolnij. Już odłączyłeś się od rzeczywistosci.
  
  1 rok
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-11-13 12:01
  
  Ja cię mogę odłączyć 9gramami
  
  1 rok
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ja cię mogę odłączyć 9gramami
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-11-13 16:07

Takie tam strefy ekonomiczne itp

"Wyjęty spod władzy miasta kantor nie tylko nie odprowadzał do kasy miejskiej pieniędzy z podatków, ale też stanowił poważną konkurencję dla lokalnych kupców"

A obecnie jaki rwetes w mendiach gdy ktoś wspomina o tym samym, że zagraniczni kupcy nie płaca u nas podatków... W trzech słowach można określić co kiedyś by zrobiono. Spalić, zburzyć i zaorać.
Szwabskie druty do budy, swoje powiedzieliście już. Nasz kraj ledwie się dźwiga z brzemiem komuny i nie potrzeba nam obroży cudzych panów. Kiedyś to eldorado się wam skończy.

pringles
5 lat
- 6 6
Twoja opinia

Zmień treść

"Wyjęty spod władzy miasta kantor nie tylko nie odprowadzał do kasy miejskiej pieniędzy z podatków, ale też stanowił poważną konkurencję dla lokalnych kupców" A obecnie jaki rwetes w mendiach gdy ktoś wspomina o tym samym, że zagraniczni kupcy nie płaca u nas podatków... W trzech słowach można określić co kiedyś by zrobiono. Spalić, zburzyć i zaorać. Szwabskie druty do budy, swoje powiedzieliście już. Nasz kraj ledwie się dźwiga z brzemiem komuny i nie potrzeba nam obroży cudzych panów. Kiedyś to eldorado się wam skończy.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-11-13 16:22

po naszemu

Przycwaniakował Bogusza, naobiecywał , jak nie przymierzając współczesny polityk .
A jak Niemce chciały co stało w umowie to z nich Polacy gestapo zrobili...
Proszę o kontynuację ...z dziejów Gdańska.

5 lat
- 7 4
Twoja opinia

Zmień treść

Przycwaniakował Bogusza, naobiecywał , jak nie przymierzając współczesny polityk . A jak Niemce chciały co stało w umowie to z nich Polacy gestapo zrobili... Proszę o kontynuację ...z dziejów Gdańska.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-11-13 16:27

Mgr historii Donald Tusk (3)

mógłby pewnie potwierdzić, że żadnych ofiar wśród mieszkańców nie było. Krzyżacy otoczyli ich troskliwą opieką. Bestialsko zginęło tylko wielu krzyżaków i tylko Niemców i pewnie zginęli z rąk polskich... To 60 czy 70 to już nie rzeź? To troskliwe pozbawienie trosk w życiu doczesnym? Kwestia nie wyjaśniona to dokładna ilość ofiar... a nie sam fakt.

brzęk
5 lat
- 11 11
Twoja opinia

Zmień treść

mógłby pewnie potwierdzić, że żadnych ofiar wśród mieszkańców nie było. Krzyżacy otoczyli ich troskliwą opieką. Bestialsko zginęło tylko wielu krzyżaków i tylko Niemców i pewnie zginęli z rąk polskich... To 60 czy 70 to już nie rzeź? To troskliwe pozbawienie trosk w życiu doczesnym? Kwestia nie wyjaśniona to dokładna ilość ofiar... a nie sam fakt.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-11-13 16:53
  
  Co za pierdoły piszesz
  
  Bzdury głupoty idiotyzmy, nawet nie śmieszne.
  
  Elton
  5 lat
  - 4 6
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bzdury głupoty idiotyzmy, nawet nie śmieszne.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-11-13 17:37
  
  A co Tusk ma do tego
  
  rzeź Gdańska to także wina Tuska, czytałeś coś z archiwów z tamtych czasów, np Kroniki oliwskie czy Kroniki Opata Stanisława , żył w tamtych czasach, historia nie jest prosta i jednoznaczna. Oczywiście 70 czy 1000 ofiar dla ich rodzin to zawsze rzeź i tragedia, ale zapewne wiesz że naczelnik państwa Józef P w młodości brał udział w napadzie rabunkowym, padło kilka strzałów lub kilkaset zginęło kilku ldb kilkunastu strażników , takich samych synów ojców mężów braci i co to była rzeź czy tylko pospolite przestępstwo
  
  wróżka na telefonie
  5 lat
  - 1 6
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  rzeź Gdańska to także wina Tuska, czytałeś coś z archiwów z tamtych czasów, np Kroniki oliwskie czy Kroniki Opata Stanisława , żył w tamtych czasach, historia nie jest prosta i jednoznaczna. Oczywiście 70 czy 1000 ofiar dla ich rodzin to zawsze rzeź i tragedia, ale zapewne wiesz że naczelnik państwa Józef P w młodości brał udział w napadzie rabunkowym, padło kilka strzałów lub kilkaset zginęło kilku ldb kilkunastu strażników , takich samych synów ojców mężów braci i co to była rzeź czy tylko pospolite przestępstwo
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-02-16 13:12
  
  Ale się zafiksowali pisowcy, hehe
  
  Już bez Tuska żaden temat nie przejdzie.
  
  olik
  2 lata
  - 3 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Już bez Tuska żaden temat nie przejdzie.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-11-13 18:34

Przemysł

Przed Łokietkiem Pomorzem Gdańskim rządził Król Przemysł drugi a nie książę Przemysław drugi

Ja
5 lat
- 2 2
Twoja opinia

Zmień treść

Przed Łokietkiem Pomorzem Gdańskim rządził Król Przemysł drugi a nie książę Przemysław drugi
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-11-13 09:10

Wspólnota z Niemcami jak widać zawsze szybko się kończy.

1 rok
- 5 6
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-11-13 09:20

za kilkadzesiat lat beda mowili, ze wymordowanie szesciu milionow obywateli polskich przez niemcow w czasie WWII to legenda

jan
1 rok
- 8 5
Twoja opinia

Zmień treść

za kilkadzesiat lat beda mowili, ze wymordowanie szesciu milionow obywateli polskich przez niemcow w czasie WWII to legenda
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-11-13 09:33

Sytuacja jest dzis podobna Tylko rzadzi inny Łokietek

1 rok
- 6 2
Twoja opinia

Zmień treść

Sytuacja jest dzis podobna Tylko rzadzi inny Łokietek
Regulamin dodawania opinii