Historia Wiadomości

Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Historia jednego zdjęcia: Radość nad Sweliną

Jan Daniluk

15 sierpnia 2023, godz. 12:00

Opinie (62)

Najnowszy artykuł na ten temat W dawnym gdańskim biurowcu. Historia jednego zdjęcia

Tytułowe zdjęcie przedstawiające grupę młodych ludzi wbiegających z rozpędu w wody Sweliny na granicy polsko-gdańskiej, przed 1926 r. Za: P. Isenfels, Gymnastik als Lebensfreude, Stuttgart 1926.

Na pierwszy rzut oka to zwyczajne zdjęcie przedstawiające grupę osób biegnących po plaży. W istocie jednak to wyjątkowe ujęcie ukazujące granicę państwową, zamieszczone pierwotnie w wydawnictwie, które można uznać za podręcznik czy poradnik.

Na początek przyjrzyjmy się uważniej fotografii. Grupa młodych, kilkunastoletnich najwyżej osób biegnie w słoneczny dzień po plaży i dobiega do płytkiego potoku uchodzącego do morza. Widać chłopców, dziewczynki i młode kobiety. Wszyscy są ubrani wygodnie, letnia odzież nie krępuje ruchów. Damskie fryzury, jak i stroje wyraźnie wskazują na okres międzywojenny.

Cała grupa wyhamowuje, stara się zatrzymać. Ale jeden z biegnących, na oko może 10- lub 12-latek, dociera niemal na drugi brzeg potoku. To nie jest trudne, ponieważ strumień jest płytki i wąski. Chłopak w ostatniej chwili jednak zatrzymuje się, jednocześnie odwraca głowę w stronę fotografa, który naciska spust migawki (może go wcześniej zawołał..?).

Dwaj mundurowi - skąd się wzięli?

Chłopak, jak i cała grupa, stara się zatrzymać także, a może przede wszystkim, z powodu dwóch innych postaci uchwyconych w kadrze. Obu umundurowanych. Jeden z mężczyzn podnosi ręce, stara się ich zatrzymać, znajduje się na tym samym brzegu potoku, co biegnący. Druga postać w mundurze podnosi rękę, także daje znać grupie, by się zatrzymała (cofnęła). Stoi po drugiej stronie potoku.

Obaj mundurowi to pogranicznicy. Ten pierwszy - gdański, drugi - polski. Niepozorna rzeczka to bowiem nic innego, jak Swelina, zwana Potokiem Granicznym. Tak wtedy, jak i dziś wyznacza granicę między Sopotem a Gdynią. Przy czym w okresie międzywojennym była to jednocześnie granica państwowa między Wolnym Miastem Gdańskiem a Rzeczpospolitą.

Katalog.trojmiasto.pl - Oni opowiedzą ci o historii Trójmiasta

Danzig-Stadtfuhrungen B. Rink

Przewodnicy turystyczni

Gdańsk
Jolanta Jarosz-Stachura

Przewodnicy turystyczni

Sopot
Przewodnik po Trójmiescie

Przewodnicy turystyczni | Tłumaczenia językowe

Gdańsk
A. Nowakowska przewodnik

Przewodnicy turystyczni

Gdynia
Przewodnik J. Czarski

Przewodnicy turystyczni

Gdańsk

więcej

Sopot miastem granicznym

Przejście graniczne między Wolnym Miastem a Polską najbliżej ujścia Sweliny, 1932 r. Widać dwa posterunki (na pierwszym planie - gdański, na drugim - polski) i dwa kamienie graniczne (jedynie w tym miejscu stały dwa naprzeciwko siebie). Ze zbiorów rodzinnych Christy i Hansa-Gustava von Wiecków, depozyt w Muzeum Sopotu.

Wśród wielu nowych funkcji, które zyskał Sopot w okresie Wolnego Miasta, była także i ta związana z położeniem przy granicy z odrodzoną Rzeczpospolitą. Sama granica została wyznaczona w wyniku prac specjalnej komisji delimitacyjnej, która rozpoczęła prace pod koniec stycznia 1920 r. (kilkanaście dni po wejściu w życie postanowień Traktatu Wersalskiego), a zakończyła na początku grudnia tego samego roku, kilka tygodni po formalnym proklamowaniu Wolnego Miasta Gdańska (nastąpiło to, przypomnijmy, 15 listopada).

Jak wytyczano granicę II RP z Wolnym Miastem Gdańskiem cz. I

Jak wytyczano granicę II RP z Wolnym Miastem Gdańskiem cz. II

Tak władze, jak i mieszkańcy, ale również i turyści musieli początkowo zmierzyć się z nową sytuacją. Ustanowiono nowe posterunki graniczne na przejściu lądowym, ale także na dworcu. Gdańscy celnicy musieli być także obecni w rejonie mola, gdzie wkrótce zaczęły dobijać w sezonie statki pasażerskie wożące turystów z zagranicy, a okresowo (choć krótko, bo tylko przez jeden sezon) startowały wodnoloty obsługujące połączenia ze Szwecją.

Rozkwitł przemyt produktów spożywczych przez nową granicę, bowiem trudno było zmienić tradycyjne, obecne od lat, powiązania, kiedy kaszubscy rolnicy przyjeżdżali do Sopotu sprzedawać żywność. Wreszcie w mieście pojawili się także fałszerze dokumentów.

W tym miejscu - tj. u ujścia Sweliny do Zatoki Gdańskiej

- państwowa granica miała swój początek.

Cała granica lądowa WMG podzielona była na siedem sekcji oznaczonych kolejno literami alfabetu (od A do G), a każda z nich na odcinki, które wyznaczały numerowane kamienie graniczne.

Gdyby fotograf, który wykonał zdjęcie, obrócił się o 180 stopni, zobaczyłby jeden z nich, oznaczony A001. W tym miejscu zresztą - jako jedynym na całej granicy - wyjątkowo stały dwa kamienie. Wierną kopię jednego z nich można oglądać nieopodal, na terenie Gdyni, na dziedzińcu słynnego Liceum Plastycznego w Orłowie.

Kilka lat temu pojawił się pomysł, by umieścić go w miejscu, gdzie niegdyś stał oryginał (razem z tablicą informacyjną). Władze Sopotu odrzuciły ten pomysł. Zasłonięto się (rzekomą) kontrowersją takiego pomysłu.

Fragment planu Sopotu z 1924 r. Widać Swelinę (Menzelbach), która wyznaczała granicę między II RP a Wolnym Miastem Gdańskiem. Uwiecznione na tytułowym zdjęciu ujście potoku do Zatoki Gdańskiej widać na samym dole (a także dwa kamienie). Ze zbiorów Archiwum Państwowego w Gdańsku.

Kolejne dwa kamienie graniczne (A002 i A003) były zlokalizowane dalej, w miejscu, gdzie linia kolejowa oraz szosa (dziś al. Niepodległości) przekraczały granicę. Doskonale je widać na prezentowanym fragmencie planu Sopotu z 1924 r.

Świątynia Kollatha

Na planie widać też położoną niemal po sąsiedzku Świątynię Kollatha

, czyli drewniany pawilon postawiony na pamiątkę sopockiego burmistrza Johannesa Kollatha. Stał na czele sopockiego samorządu w latach 1905-1908. Oryginalna altana zniknęła z krajobrazu w okresie powojennym, została jednak zrekonstruowana i od niecałych dwóch lat znów można ją podziwiać.

Świątynia burmistrza Kollatha już gotowa

Sopot gimnastyką stał

Tytułowa fotografia wykonana została przez Paula Isenfelsa i ukazała się w publikacji jego autorstwa zatytułowanej (w tłumaczeniu z jęz. niemieckiego): "Gimnastyka jako radość życia". Przedstawiała ona uczestników Sopockiej Szkoły Gimnastyki (Gymnastikschule Zoppot). Jej siedzibą był budynek (dziś już niesiniejący; na jego miejscu wzniesiono replikę) w Łazienkach Północnych, nieopodal zresztą ujścia Sweliny. Większość zajęć na świeżym powietrzu adepci gimnastyki pod okiem instruktorów odbywali na placu Mancowym, w lasach sopockich lub właśnie na plaży.

Okładka książki Paula Isenfelsa "Gymnastik als Lebensfreude", 1926. Domena publiczna.

Sopot międzywojenny, pozbawiony praktycznie przemysłu, stawiał przede wszystkim nacisk na rozwój oferty turystycznej, kulturalnej i sportowej. Propagowano więc i sprzyjano prywatnym inicjatywom, które miały na celu szerzenie zdrowego trybu życia, w tym i gimnastyki.

Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Mieszkania i domy w Sopocie. Sprzedaż i wynajem

Unikalny i funkcjonalny apartament w Sopocie 3 599 000 zł

Sopot, Dolny Sopot

6 pokoi 142 m²

A1 - promocja - Apartamenty Sopot Portal Blue z ogródkiem 1 506 825 zł

Sopot, Górny Sopot

4 pokoje 66.97 m²

Firma poszukuje lokalu pod studio masażu

Sopot

3 pokoje 0 m²

Więcej w serwisie Ogłoszenia (712)

O autorze

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-08-15 12:05

(1)

Piękna historia!

Dr Svencjusz
8 miesięcy
- 35 6
Twoja opinia

Zmień treść

Piękna historia!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-08-16 11:25
  
  I czy tak nie moglo zostać
  
  Byla Polska i Gdańsk. Gdańsk do Polski sie nie nadaje.
  
  8 miesięcy
  - 0 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Byla Polska i Gdańsk. Gdańsk do Polski sie nie nadaje.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-08-15 12:11

wow

i to dzisiaj taki artykuł . Chyba pójdę nad Swelinę A może do Piaskowinicy ( chociaż tam nie ma nigdy miejsc )

8 miesięcy
- 24 1
Twoja opinia

Zmień treść

i to dzisiaj taki artykuł . Chyba pójdę nad Swelinę A może do Piaskowinicy ( chociaż tam nie ma nigdy miejsc )
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-08-16 06:47

Może warto? (4)

Szkoda tylko, że wojewódzki konserwator zabytków zapomniał o szlabanie granicznym na al. Zwycięstwa między Gdynią, a Sopotem, który stał niedaleko miejsca gdzie czasem stoi policja z radarem. Może warto upamiętnić to miejsce bo coraz mniej jest widoczne w krzakach? Ktoś potrafił postawić ciekawą tablicę na dawnej granicy 1920-1939 nad Jeziorem Żarnowieckim obok rzeki Piaśnica, a u nas wprawdzie mniejszy strumyk Swelina, ale śladów granicy nie ma,

Historyk
8 miesięcy
- 27 0
Twoja opinia

Zmień treść

Szkoda tylko, że wojewódzki konserwator zabytków zapomniał o szlabanie granicznym na al. Zwycięstwa między Gdynią, a Sopotem, który stał niedaleko miejsca gdzie czasem stoi policja z radarem. Może warto upamiętnić to miejsce bo coraz mniej jest widoczne w krzakach? Ktoś potrafił postawić ciekawą tablicę na dawnej granicy 1920-1939 nad Jeziorem Żarnowieckim obok rzeki Piaśnica, a u nas wprawdzie mniejszy strumyk Swelina, ale śladów granicy nie ma,
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-08-16 15:15
  
  biorąc pod uwagę fakt, iż w przypadku wygranej pis, Gdańsk będzie odrywał się od pisopospolitej
  
  w swoje naturalne granice Freiestad Danzig, to nie jest zły pomysł. Trzeba wrócić do korzeni.
  
  8 miesięcy
  - 0 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  w swoje naturalne granice Freiestad Danzig, to nie jest zły pomysł. Trzeba wrócić do korzeni.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-08-16 11:34
  
  I tak wszystkie stare granice Polski?
  
  Biorąc pod uwagę zmiany granic na przestrzeniu lat, okazałoby się, że same pomniki będą stały...
  
  8 miesięcy
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Biorąc pod uwagę zmiany granic na przestrzeniu lat, okazałoby się, że same pomniki będą stały...
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-08-16 10:19
  
  Nie w smak im że Gdańsk nie był wtedy polski i chcą pominąć ten fakt.
  
  8 miesięcy
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nie w smak im że Gdańsk nie był wtedy polski i chcą pominąć ten fakt.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-08-16 06:59
  
  Tutaj się boją o kontrowersje
  
  A w Gdyni wokół tablic z bzdurami o UB/Gestapo (m.in) na dworcu wszyscy chodzą na paluszkach
  
  8 miesięcy
  - 2 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A w Gdyni wokół tablic z bzdurami o UB/Gestapo (m.in) na dworcu wszyscy chodzą na paluszkach
  Regulamin dodawania opinii