• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Dzieje niezwykłej kapliczki w Oliwie

Michał Ślubowski
4 stycznia 2022 (artykuł sprzed 2 lat) 
  • Pochodząca z XVIII wieku kapliczka znajduje się naprzeciwko pętli tramwajowej w Oliwie.

Przy zatłoczonej al. GrunwaldzkiejMapka w Oliwie znajduje się niezwykła kapliczka. Chociaż wielu ludzi nie zwraca na nią baczniejszej uwagi, jest ona jednym ze starszych obiektów w dzielnicy. Dlaczego stoi w tym miejscu i jaka jest jej historia?



Czy w twojej dzielnicy można natrafić na kapliczkę?

Przed kamienicą przy al. Grunwaldzkiej 517 w Oliwie, naprzeciwko pętli tramwajowej, stoi przydrożna kapliczka. Jest ona dużo starsza niż otaczająca ją zabudowa i droga.

Przetrwała wiele wojen i gwałtowne zmiany, które w XIX i XX wieku przekształciły dawną wieś w prężnie rozwijającą się gminę i kurort.

Kapliczka powstała w II połowie XVIII wieku i jest pamiątka po niezwykłej tradycji. Już od XVII wieku z Gdańska wychodziły pielgrzymki katolików, zmierzających do słynnej Kalwarii Wejherowskiej, ufundowanej przez wojewodę malborskiego Jakuba Wejhera i zarazem założyciela tego miasta.

Umiejscowienie kapliczki na planie Oliwy z XVIII stulecia., Umiejscowienie kapliczki na planie Oliwy z XVIII stulecia.,

Bractwo zatwierdzone przez samego papieża



Ważną datą w historii pielgrzymek jest 20 grudnia 1766 r. Wtedy to papież Klemens XIII zatwierdził powstanie Bractwa Drogi Krzyżowej przy klasztorze reformatów. To właśnie stamtąd wychodziły pielgrzymki, zmierzające przez Oliwę do Wejherowa.

Klasztor znajdował się w okolicach współczesnych ulic Stoczniowców, Lubuskiej, Wronki i HirszfeldaMapka na Chełmie. Niestety, klasztor - podobnie zresztą jak większość obszaru wspomnianej dzielnicy - uległ całkowitemu zniszczeniu podczas oblężenia miasta w 1813 r.

Czytaj również: Szpital św. Łazarza działał 300 lat

Na terenie dawnego konwentu powstały nekropolie, zaś dawna kaplica cmentarna służyła przez jakiś czas po wojnie jako kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego. Dzisiaj na tym terenie znajduje się nowa świątynia.

  • W oliwskiej kapliczce znajdują się dwie figury: Matki Chrystusa oraz św. Jana Nepomucena.
  • W oliwskiej kapliczce znajdują się dwie figury: Matki Chrystusa oraz św. Jana Nepomucena.

Stacja na drodze pielgrzymek



Zachowana do dzisiaj kapliczka była stacją na drodze pielgrzymki. Znajdują się na niej dwie postacie: Maryja we wnęce oraz św. Jan Nepomucen, który miał chronić pola przed powodzią. Właśnie dlatego popularne stało się stawianie tzw. nepomuków przy mostach, placach i skrzyżowaniach dróg.

Nad figurą Maryi znajdowała się niemieckojęzyczna inskrypcja: Gegrüßet seist du Maria (pol. Zdrowaś Maryjo). Z kolei w dolnej partii umieszczono fragment Ewangelii według św. Łukasza:

- Meine Seele preist hoch den Herrn Siehe, von nun werden mich selig preisen Alle Geschlechter. Denn Großes hat an mir getan Der mächtig ist und dessen Name heilig. (pol. Wielbi Pana moja dusza, dotąd wszystkie pokolenia będą mnie nazywać szczęśliwą, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmogący; święte jest Jego imię.)
Czytaj również: Urok sielankowej Oliwy w 1817 r.

Niestety, żadna z inskrypcji nie przetrwała do czasów współczesnych. Oliwską kapliczkę nazywano dawniej również "kolumną maryjną". Zniszczenie klasztoru reformatów na Chełmie nie było kresem tradycji pielgrzymek przechodzących przez Oliwę.

Niemieckojęzyczny napis na kapliczce widoczny na zdjęciu z czasów II wojny światowej. Niestety, inskrypcja nie przetrwała do czasów współczesnych. Niemieckojęzyczny napis na kapliczce widoczny na zdjęciu z czasów II wojny światowej. Niestety, inskrypcja nie przetrwała do czasów współczesnych.

Tradycja oliwskich pielgrzymek przetrwała



W 1850 r. pochodzący z Górnego Śląska Anastazy Sedlag, biskup chełmiński, ustanowił nową siedzibę Bractwa Pielgrzymkowego (dawnego Bractwa Drogi Krzyżowej) właśnie w dawnym kościele klasztornym, czyli w dzisiejszej katedrze oliwskiej.

Czytaj również: Upiór w katedrze oliwskiej

Tutaj przeniesiono również pamiątki po dawniejszej działalności instytucji, takie jak chorągwie i krzyż. Innym ważnym artefaktem związanym z pielgrzymkami, który trafił w tamtym czasie do Oliwy, jest feretron Matki Boskiej Oliwskiej. To przenośny ołtarz z XVIII wieku.

Feretron pielgrzymów niemieckich znajduje się z kolei w kościele cystersów pw. Matki Bożej Królowej Korony Polskiej. Co ciekawe, tradycja oliwskich pielgrzymek jest żywa również w naszych czasach. W maju zeszłego roku do Wejherowa doszli przedstawiciele "353 pielgrzymki oliwskiej".

Czy jest szansa na powrót inskrypcji na kapliczkę? O zdanie zapytałem Tomasza Struga, przewodniczącego zarządu dzielnicy Oliwa. Okazało się, że w planach aktywisty znajduje się organizacja społecznej zbiórki na ten cel. O szczegółach poinformujemy w najbliższym czasie.

O autorze

autor

Michał Ślubowski

Popularyzator historii Gdańska, autor bloga Gedanarium i podcastu Historia Gdańska dla każdego oraz współautor podcastu Makabreski, poświęconego mrocznym historiom z przeszłości regionu.

Opinie (80) 10 zablokowanych

  • każdego dnia przejeżdżam obok tej kapliczki. (4)

    • 41 1

    • Brawo, wspaniale :)

      • 11 0

    • wspaniała pamiatka przeszłosci

      • 11 0

    • a ja przechodze, idac do lidla

      kiedys kolo niej byl wspanialy monopolowy calodobowy, i zbierala sie wokol kapliczki cala smietanka pokutników :)

      • 6 2

    • zaraz tTIR w nią wjedzie i będzie po kapliczce.

      • 1 2

  • Lekcja na dziś (6)

    Takie artykuły to ja szanuję. Dobrze dowiedzieć się czegoś o swoim mieście z rana. Przechodzę tamtędy prawie codziennie. Kapliczkę zauważam, ale nigdy się nie zastanawiałem nad jej losami. Dzięki.

    • 264 1

    • jestem przeciwna wszelkim katolickim symbolom religijnym (5)

      jako osoba młoda, wykształcona, dynamiczna, z dużego miasta nie życzę sobie kapliczek i kościołów!

      • 2 24

      • Chciałem coś napisać, ale w sumie szkoda strzępić język na taką osobę.

        • 18 1

      • Ale konkretnie katolickim czy w ogóle jakimkolwiek religijnym?

        Bo jeśli dyskutować o tym, czy w przestrzeni publicznej powinna funkcjonować jakakolwiek religijność, to moim zdaniem jest o czym. Natomiast wybiórcze rugowanie wybranego wyznania traktuję jako zwykłą dyskryminację.
        Moim zdaniem, jeśli jakieś symbole (np. religijne) są: 1) ważne dla jakiejś grupy ludzi oraz nie są wymierzone przeciw innym; lub 2) stanowią element dziedzictwa kulturowego / historycznego - to należy je uszanować.

        • 20 0

      • akurat co co sobie zyczysz

        g...o nas obchodzi.
        Ogólnie... pompuj.

        • 2 3

      • "młoda, wykształcona, dynamiczna" (1)

        Zapomnialas dodac "ograniczona".

        • 11 1

        • Wykształcenie nie ma nic wspólnego z mądrością oraz inteligencją.

          • 0 0

  • Fajny artykuł (4)

    • 75 0

    • Do. Fajny Artykuł (3)

      Co to znaczy fajny artykuł? Czy już brakuje inteligentnemu człowiekowi słów stosownych, aby ocenić coś,w tym przypadku artykuł?Fajna to jest czapka z futrzanymi "uszami"na srogą zimę.

      Artykuł jest bardzo dobrze zredagowany i przedstawia bardzo przystepnie problem zapomianego zabytku.Artykuł przybliża historię starej kapliczki ,która zaistniała w II połowie XVIII wieku i związana sie sciśle z historią pięknej Oliwy. Dziękuję Autorowi za naukę historii!!
      I pomyśleć,że przejeżdżałam obok Kapliczki tyle dziesięcioleci ,nie zauważając jej.!!!Przypuszczam,,że jest jeszcze wiele takich obiektów "do odkrycia" przez mądrych i wrażliwych ludzi ku pożytkowi społeczeństwa. Wielkie podziękowanie Autorowi.

      • 5 4

      • Fajny artykuł. Jeden wyrazi to dwoma słowami, inny trzema akapitami.

        Po co autor(ka) jednej wypowiedzi ma okazywać wyższość autorowi innej? Dajmy każdemu wyrazić opinię stosownie do jego umiejętności, chęci, ilości czasu, nastroju itd. Ze swej strony cieszę się, że takie ciekawe artykuły pojawiają się na tym portalu i że większość komentujących odbiera je pozytywnie.

        • 7 0

      • Fajnie odpowiedziałaś

        • 3 0

      • Cuż za kwiecista recenzja. Popis przerostu formy nad treścią.

        • 0 0

  • Ciekawy artykuł :)

    • 46 0

  • Kapliczka nie jest miejscem gdzie czci sie inskrypcje (9)

    Ja jak jestem przy tej kapliczce to wcale nie brakuje mi tej inskrypcji w obcym jezyku. Zdrowas Mario potrafie z pamieci.

    • 83 46

    • (5)

      Tu nie chodzi o kult, tylko dbanie o dziedzictwo kulturowe

      • 30 11

      • (4)

        tak zwłaszcza niemieckie. Specjalność Wolnego miasta Gdańsk

        • 17 15

        • Oczywiście. Taka jest historia Gdańska. Faktów nie zmienisz (3)

          • 16 8

          • Gdansk dluzej byl pod panowaniem polskim niz niemieckim, o czym czesc ludzi zdaje sie zapominac (1)

            • 16 9

            • Ale mówiło się tu głównie po niemiecku, będziesz się napisu na kapliczce czepiać? Może niech będzie po mocno i po polsku: Śnięty Jarosławie zbaw bolzgę! Utrwalisz swoją polskość.

              • 7 10

          • Niemcy fakty i prawdę historyczną zmieniają cały czas. O ruskich nawet nie wspomnę. Historia Gdańsk jest też naznaczona flagami niemców nazistowskich. Mają wrócić? To jest Nasze miasto i przez większą część historii nim było.

            • 12 7

    • no tak bo zdrowaśki p. Bóg rozumie wyłącznie w j. polskim, tak jak Jezus i Maryja.... (2)

      • 10 7

      • (1)

        Zgadza się. Maryja była Polką (to oczywiste), a Jezus Ukraińcem (wiadomo to po nazwisku Ipanienko, które pada w kolędzie: "pójdźmy do Jezusa Ipanienki")

        • 9 7

        • Jestem wierząca ale nie obraża to moich uczuć religijnych, nieźle się uśmiałam z tego nazwiska :) Dobrze i śmiesznie Ci to wyszło, dobrego dnia :)

          • 1 1

  • Będzie afera. (7)

    Niemieckojęzyczny napis? Po co w ogóle do tego wracać? Dbać, szanować i pielgrzymować kto chce. Widać też, że bez katolicyzmu nie ma historii.... I przed też nic jakby nie było.

    • 35 9

    • (3)

      Po to wracać, bo to również nasze dziedzictwo. A na to stwierdzenie o katolicyzmie i historii to włos się jeży na głowie...

      • 9 1

      • Historia Europy w wielkiej części zbudowana jest na chrześcijaństwie, (2)

        w tym Polski - na rzymskim katolicyźmie. Można dyskutować nad wartością tego dziedzictwa współcześnie, ale wygumkować go się nie da.

        • 13 2

        • Chodzi mi o fragment "przed też nic jakby nie było" to przecież kosmiczna bzdura

          • 5 4

        • Chrześcijaństwo to jedynie z jeden z filarów historii Europy - niezwykle ważnych, ale nie jedynych. Dużą rolę w historii Europy ma też judaizm oraz islam (Półwysep Iberyjski, Bałkany, krucjaty, wpływy Imperium Osmańskiego, ocalenie dorobku antycznych filozofów przez muzułmańskich uczonych etc)

          • 6 8

    • Zapraszamy

      na grodzisko w Sopocie :)

      • 2 0

    • Bzdura krzyżowa (1)

      Katolicyzm wprowadził na świecie śmierć, biedę i pedofilię. Chińczycy nie mieli kościoła, a mają tysiące lat historii.. ciekawe dlaczego?

      • 3 3

      • Ale ty gupi jesteś,szkoda nawet próbować z takim osobnikiem prowadzić jakąkolwiek dyskusję.

        • 0 0

  • Tanio i obskurnie (2)

    Wygląda to okropnie, zwłaszcza z tym obrzydliwym sklepem tuż za nim. Powinni usunąć ten mały sklep i umieścić tam trochę zielonej przestrzeni,

    • 45 82

    • Zielona przestrzeń w Gdańsku?

      Władze mają alergię na cokolwiek zielonego! No, chyba że zieleń byłaby w nazwie nowego blokowiska czy drogi...

      • 14 5

    • To kup budynek, zburz i postaw park - nic nie stoi na przeszkodzie

      • 8 5

  • Matka boska Zaspiańska jest przepiękna

    Warto zobaczyć

    • 19 0

  • Ten cytat z Ewangelii jest powszechnie znany jako hymn "Magnificat" (2)

    od pierwszego słowa jego łacińskiej wersji - Magnificat anima mea Dominum...
    i nieco poprawione tłumaczenie - powszechnie używana wersja polska:
    Wielbi dusza moja Pana, oto bowiem odtąd błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny, święte jest imię jego.
    Podoba mi się pomysł przywrócenia inskrypcji. Można rozważyć, czy nie dać jej po polsku, a oryginalny tekst niemiecki poniżej, mniejszymi literami, albo gdzieś z boku, najlepiej wraz z objaśnieniem historii.
    Przy okazji - na bocznej ścianie kapliczki w Matemblewie kiedyś była emaliowana tabliczka z napisem "Maria Hilfe! Maria hat geholft, Maria immer hilft" (Mario pomóż, Maria pomogła, Maria zawsze pomaga). Szkoda że już tej tabliczki nie ma.
    Zwracam też uwagę, że na zewnętrznej fasadzie Złotej Bramy jest niemiecki tekst z psalmu 122 Es müsse wohl gehen denen die dich leben, es müsse friede sein inwendig mauern und glück in deinen pallästen" (Niech się powodzi tym, którzy cię miłują, niech pokój będzie wewnątrz murów i szczęście w twoich pałacach). Gdańsk przedstawiał siebie podobnym do niebiańskiego Jeruzalem.

    • 30 1

    • a typ ikonograficzny, (1)

      to "Immaculata" czyli "Niepokalana" - typ młodej, świeżej, dziewczęcej Marii, oczywiście jeszcze bez Dzieciątka Jezus, czyli tej, która wypowiada wspomniany hymn po Zwiastowaniu... Pod stopami wąż...

      • 6 0

      • Nie do końca. Typ Immaculata przedstawia Niepokalane Poczęcie,

        czyli odnosi się do poczęcia Marii (wg tradycji córki Joachima i Anny), a nie poczęcia Jezusa (czyli sceny Zwiastowania). To zdarzenie jest, nie do końca intuicyjnie, przedstawiane przez postać już dorosłej Marii, w "uduchowionej" pozie i z apokaliptycznymi atrybutami (księżyc, gwiazdy, wąż).
        Nawiasem mówiąc, figura z Matamblewa jest również w tym typie i pochodzi z podobnego czasu (II poł. XVIII w.).

        • 4 0

  • Mimo, iż mnie zaraz wykasują (1)

    cały czas uważam, że to bałwochwalsktwo.

    • 6 41

    • Bałwanochwalstwo to twoje żenujące wpisy

      • 2 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Przy której ulicy kilka lat temu widniała tabliczka z dawną nazwą Sopot Bieruta?

 

Najczęściej czytane