Historia Wiadomości

Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Dolinny Młyn, zapomniana atrakcja Sopotu

Tomasz Kot

9 maja 2021 (artykuł sprzed 3 lat)

Opinie (64)

Najnowszy artykuł na ten temat Następcy Haffnera wchodzą cali na biało i zmieniają Sopot

Dolinny Młyn na pocztówce z 1895 r. Sopotu.

Było to jedno z najpopularniejszych miejsc w Sopocie na początku jego kariery jako kąpieliska i jedno z najbardziej rozpoznawalnych. Dziś o dawnym symbolu miasta przypomina leżąca w głębi parku Grodowego willa przy ul. Winieckiego 49.

Przez dziesięciolecia miejsce to znane było mieszkańcom i turystom jako Dolinny Młyn. Miejsce to leży na dawnym szlaku wiodącym z doliny Babi Dół do morskiego brzegu. Dnem doliny obecnie przebiega ulica Malczewskiego

.

U wlotu do doliny swój początek bierze jeden z 11 sopockich potoków - Babidolski. Struga o długości 1,6 km na powierzchni pojawia się po zachodniej stronie torów kolejowych nieopodal ul. Pokorniewskiego

. Mimo wybetonowanego koryta teren wokół strumienia do dziś jest bardzo grząski, nawet w dolnych partiach skarpy.

Pod torami kolejowymi rzeczułka przepływa ceglano-betonowym przepustem, aby z drugiej strony pojawić się we wschodniej części wąwozu, którego strome zbocza osiągają 12 m wysokości. Potem potok znika pod ziemią, by wypłynąć nieopodal Łazienek Północnych.

Ciastka młynarzowej

Na skraju malowniczego parowu w 1827 r. Emanuel Senf wybudował młyn zbożowy napędzany drewnianym kołem o średnicy 4 m. Nieodłącznym elementem krajobrazu był staw młyński, który powstał po spiętrzeniu wód potoku.

Zgodny z duchem epoki romantyczny sztafarz miejsca zaczął przyciągać liczne grono spacerowiczów, rekrutujących się zarówno z kuracjuszy działającego już kąpieliska Jana Jerzego Haffnera, jak i miejscowych.

W ten sposób powstała i utrwaliła się w powszechnej świadomości jedna z pierwszych sopockich atrakcji turystycznych i ówczesny symbol miejscowości. Nic dziwnego, że młynarz postanowił zdyskontować powodzenie, jakim cieszył się młyn, i uruchomił ogródek kawiarniany z punktem widokowym, który został oznaczony na mapie Sopotu z lat 1843-44, podobnie jak pobliski staw i płynący głębokim parowem Potok Babidolski.

Miejsce nazywano Thalmühle, czyli Dolinnym Młynem. Lokal słynął z ciastek wypiekanych przez żonę młynarza. Malownicza okolica Thalmühle przyciągała co roku kolejnych turystów. O jego popularności może świadczyć fakt, że opisała je na kartach swojego pamiętnika Jadwiga Łuszczewska - Deotyma (1834-1908).

Do młynka

Pisarka, będąc w Sopocie w 1858 r., tak opisała tę atrakcję:

"Jedną z najpiękniejszych jest tak zwana przechadzka "Do młynka". To dziwne, że jak do miejsc zaklętych nie ma do niej drogi i trzeba iść na przełaj (...), dochodzi się do urwistej kotliny, gdzie potok wrąc, kipiąc i trzęsąc od gniewu, obraca młyńskie koło. Prostopadłe prawie ściany parowu powtarzają te łoskoty odurzającym echem".
Dziesięć lat później staw młyński został zasypany, a część zabudowań i urządzeń rozebrano. Zabudowania młyniska znalazły się bowiem dokładnie na trasie wytyczanej wówczas linii kolejowej z Gdańska do Szczecina i dalej do Berlina.

Część popadających w ruinę zabudowań stało dość długo, skoro jeszcze w 1890 r. w tomie XI "Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego" znalazła się informacja, że: "romantyczny widok przedstawia się z pagórka Thalmühle, gdzie są jeszcze szczątki młyna".

Wkrótce po tym Dolinny Młyn ponownie ożył.

Kawa z waflami i z widokiem

W 1892 r. nieopodal miejsca, gdzie stał młyn, nad wąwozem Potoku Babidolskiego, wybudowano stojący do dziś piętrowy budynek neobarokowej willi z przeszklonym pawilonem i przybudówkami.

W nowym gmachu uruchomiono restaurację, oczywiście o nazwie Thalmühle. Tyle że turyści dochodzili do niej nie od zachodniej strony miasta, odciętej torami kolejowymi, lecz od wschodu, od strony ulic Wilhelmstrasse (Haffnera) i Nordstrasse (Powstańców Warszawy).

Na parterze mieściła się restauracja i kawiarnia, a na pietrze pokoje do wynajęcia i mieszkania. Miejsce znów stało się popularne wśród kuracjuszy i turystów.

Widok z tarasu restauracji Dolinny Młyn. Zdjęcie z 1910 r.

Stojąca nad samą Skarpą Sopocką przybudówka o konstrukcji ryglowej została wybudowana wcześniej niż budynek restauracji. Prawdopodobnie jest to pozostałość pierwotnych zabudowań gospodarczych młyna, przebudowana w późniejszych latach.

Wiktor Kulerski (1865-1935), działacz narodowy i właściciel pensjonatu Dom Polski, w swoim przewodniku "Po Sopotach i okolicy..." w 1892 r. polecał to miejsce, pisząc:

"Dziś puszczamy się po obiedzie na wycieczkę. Ulicą Północną dochodzimy do ul. Thalmühle, która nas prosto do kawiarni Thalmühle wiedzie. Skąd ta nazwa Thalmühle? - pomyśli może niejeden. Oto stąd: w głębokim jarze, gdzie dziś jeszcze strumyk huczy, stał niegdyś młyn, który dlatego, że stał w jarze, zwano Talmühle. Wszedłszy na górę, zasiadamy do kawy z waflami i zachwycamy się razem cudnym krajobrazem, rozpostartym w dali u stóp naszych".
Sądząc z zachowanych pocztówek, był to jedyny w swoim rodzaju widok na zabudowę ul. Wilhelmstrasse (Haffnera) oraz pływające po zatoce statki. Pierwszym właścicielem lokalu był Ferdynand Elstorpff. Wraz z nim w 1898 r. mieszkali w willi gospodyni Elizabeth Topp i nieznany nam z imienia dozorca Swieczkowski.

Widok z tarasu restauracji Dolinny Młyn. Zdjęcie z 1918 r.

Na początku XX w. restauracja otrzymała adres Thalmühlerweg 8/10. Wówczas prowadził ją już Bernhard Trzeciack. Mieszkał tu również woźnica i dostawca towarów Arthur Gaffke.

W dwudziestoleciu międzywojennym w czasach Wolnego Miasta Gdańska zmieniono adres budynku na Thalmühlerweg 12. Kolejnym właścicielem budynku był Hans Brandstätter i prowadząca restaurację Charlotta Lange.

Po 1930 r. budynek nabyła Miejska Kasa Oszczędnościowa w Sopocie, natomiast restaurację prowadzili państwo Macholl.

Willa w głębi parku

W 1937 r. restauracja i kawiarnia zostały zamknięte. Być może drzewa przesłoniły widok na morze albo leżąca na uboczu restauracja przestała być atrakcyjna jako miejsce wycieczek.

W gmachu zainstalowała się wytwórnia pieców kaflowych Waltera Gehrmanna. W czasie II wojny światowej oprócz wytwórni pieców swoją siedzibę miała tutaj zmotoryzowana grupa SA Weischel (NSKK - Motorsturm 1/M6).

Po 1945 r. budynek stał się domem mieszkalnym i otrzymał nowy adres ul. Winieckiego 49.

Tomasz Kott.kot@trojmiasto.pl

Opinie (64) 4 zablokowane

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 12:59

Super artykul!!!!! Cos nowego na tym portalu (2)

Az milo poczytac i popatrzec rzeczywiscie jakby sie tam bylo..... Super

3 lata
- 35 2
Twoja opinia

Zmień treść

Az milo poczytac i popatrzec rzeczywiscie jakby sie tam bylo..... Super
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-09 13:04
  
  Jakos za niemcow i dawniej (1)
  
  Wszystko to wygladalo, mialo jakis czar, jakis styl, wyglad. Architektura ladna, gdzie dzisiejsze specjalysty nie potrafia zaprojektowac niczego jak jeden z Oliwy z Grottgera. Tylko wszystko musi byc nowoczesne i proste, tak tlumacza swoje braki w wyobrazni plus ciecie kosztow by jak najtaniej. Dlatego Gd wyglada strasznie.....
  
  3 lata
  - 25 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Wszystko to wygladalo, mialo jakis czar, jakis styl, wyglad. Architektura ladna, gdzie dzisiejsze specjalysty nie potrafia zaprojektowac niczego jak jeden z Oliwy z Grottgera. Tylko wszystko musi byc nowoczesne i proste, tak tlumacza swoje braki w wyobrazni plus ciecie kosztow by jak najtaniej. Dlatego Gd wyglada strasznie.....
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-05-09 17:41
    
    Bajki z retuszowanych widokówek. Tak, staly Pruskie domy podrasowane na szwajcarsko holendersko francusko itd w rzadku i budowano drogi ze hej ale wzgorza były gole i drzewa staly tylko wzdluz ulic. Wtedy budowano prosto na bazie trzech materiałów wzdluz dróg i potoków, stąd mniej zaśmiecony obraz.
    
    3 lata
    
    2 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Bajki z retuszowanych widokówek. Tak, staly Pruskie domy podrasowane na szwajcarsko holendersko francusko itd w rzadku i budowano drogi ze hej ale wzgorza były gole i drzewa staly tylko wzdluz ulic. Wtedy budowano prosto na bazie trzech materiałów wzdluz dróg i potoków, stąd mniej zaśmiecony obraz.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 16:22

przed piewrszą wojną światową świat był przepiękny

3 lata
- 11 4
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 14:40

Piękny był kiedyś Sopot (2)

...rozumiem teraz dlaczego przed wojną był cenionym kurortem w całej Europie. Dzisiaj to tylko beton, asfalt, wymiociny, szczyny i psie kupy.

L
3 lata
- 33 4
Twoja opinia

Zmień treść

...rozumiem teraz dlaczego przed wojną był cenionym kurortem w całej Europie. Dzisiaj to tylko beton, asfalt, wymiociny, szczyny i psie kupy.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-09 15:35
  
  Lubię klimat dzisiejszego kurortu
  
  Zresztą i tak nic nie pamiętam po melanżu
  
  3 lata
  - 1 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Zresztą i tak nic nie pamiętam po melanżu
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-09 15:35
  
  Tu było za zimno żeby ten kurort cieszył się powodzeniem w całej Europie.
  
  W całej Europie powodzeniem cieszą się od zawsze Francja i Włochy. Tam ludzie jeżdżą i jeździli, i będą. U nas to tylko krótkie zwiedzanie, wypad weekendowy i to by było na tyle. A jeszcze usługi medyczne.
  
  3 lata
  - 5 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  W całej Europie powodzeniem cieszą się od zawsze Francja i Włochy. Tam ludzie jeżdżą i jeździli, i będą. U nas to tylko krótkie zwiedzanie, wypad weekendowy i to by było na tyle. A jeszcze usługi medyczne.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 14:48

Kiedy w sopocie powstanie w kancu szpital?i dlaczego grodzisko na hafnera nie jest jeszcze szpitalem albo hotelem?

Czy w niedziele niehandlową moge sprzedac kolege na policje???
3 lata
- 3 18
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 13:28

Troszkę zmieszana historia młyna z miejscem "nieopodal" czyli całkiem innym obiektem

Te "nieopodal" to tak mniej więcej 150 metrów bo tam jest wąwóz i potok Babidolski, i nad nim był młyn. a kawiarnia jest na środku parku Gradowego nad skarpą ale nie wąwozu potoku. No ale ogólnie fajna historyjka. Dawno tam nie byłem, muszę się kiedyś wybrać.

3 lata
- 15 2
Twoja opinia

Zmień treść

Te "nieopodal" to tak mniej więcej 150 metrów bo tam jest wąwóz i potok Babidolski, i nad nim był młyn. a kawiarnia jest na środku parku Gradowego nad skarpą ale nie wąwozu potoku. No ale ogólnie fajna historyjka. Dawno tam nie byłem, muszę się kiedyś wybrać.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 13:21

takie artykuły lubię (1)

Aga
3 lata
- 28 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-09 13:25
  
  kiedyś to miało swój urok
  
  przestrzeń, zieleń, widok na morze. Dziś Sopot zabudowany na maxa, bez planu, bez spójności.
  
  3 lata
  - 18 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  przestrzeń, zieleń, widok na morze. Dziś Sopot zabudowany na maxa, bez planu, bez spójności.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 12:27

Fajnie było

Fajne miejsca i faktycznie kiedyś architekt to był architekt a ogródki gastronomiczne były faktycznie w lesie lub blisko lasu wśród zieleni. Teraz nazywa się ogródek gastronomiczny przy ulicy wśród spalin 3 stoliki i parę krzeseł odlot. Kiedyś można było wypocząć były fajne miejsca teraz przyrost formy nad treścią wszędzie zabetonowane kloce.

3 lata
- 63 3
Twoja opinia

Zmień treść

Fajne miejsca i faktycznie kiedyś architekt to był architekt a ogródki gastronomiczne były faktycznie w lesie lub blisko lasu wśród zieleni. Teraz nazywa się ogródek gastronomiczny przy ulicy wśród spalin 3 stoliki i parę krzeseł odlot. Kiedyś można było wypocząć były fajne miejsca teraz przyrost formy nad treścią wszędzie zabetonowane kloce.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-09 12:23

Brawo

Pieknie opsane tak jakby sie tam bylo, ciekawe , co z STAWami z kaczkami 1km dalej plywaja co to bylo,

Turysta
3 lata
- 27 2
Twoja opinia

Zmień treść

Pieknie opsane tak jakby sie tam bylo, ciekawe , co z STAWami z kaczkami 1km dalej plywaja co to bylo,
Regulamin dodawania opinii