- 1 Zamiast Rębiechowa lotnisko na morzu (227 opinii)
- 2 Dzielnica z ciekawą historią i starą wystawą (22 opinie)
- 3 Wieczny kłopot z dzielnicami: "na" czy "w" (488 opinii)
- 4 Nowe ściany starej kawiarni na Aniołkach (70 opinii)
- 5 Ważki jak szarańcza i ślepy Maksym z ZSRR (8 opinii)
- 6 15 lat temu otwarto powiększoną galerię Klif (140 opinii)
Blizny wojenne, czyli ślady roku 1945 we Wrzeszczu
Znikają podczas mniejszych i większych inwestycji: dociepleń, modernizacji, przebudów. Im dalej od zakończenia II wojny światowej, tym ich mniej. Niby szpecą i powinny zniknąć, ale są pamiątką po okresie, w którym niemiecki Danzig stawał się polskim Gdańskiem. Blizny wojenne, ślady roku 1945.
- Pozostawione oznaczenia schronów przeciwlotniczych
- Przemurowania uszkodzonych budynków
- Plomby, zabezpieczone ruiny, częściowe odbudowy
- Powstały nieplanowane place w mieście
- Widoczne ślady po pociskach i egzekucjach
Podobnie stało się z centrum jego największej dzielnicy - Wrzeszcza. Wymusiło to odbudowę czy raczej przebudowę obu tych części miasta, przez co dziś Główne Miasto i al. Grunwaldzka należą do najbardziej oczywistych śladów drugiej wojny światowej w naszym mieście.
Ale w przestrzeni miasta roi się także od miejsc, w których II wojna światowa pozostawiła nieco mniej oczywiste ślady. Z roku na rok jest ich coraz mniej i coraz trudniej je wypatrzyć. Część z nich wręcz wtopiła się w krajobraz i dziś niewielu mieszkańców wie, o czym właściwie świadczą.
Pozostawione oznaczenia schronów przeciwlotniczych
Praktycznie przez cały okres II wojny światowej w Gdańsku powstawały prowizoryczne schrony, tzw. piwnice przeciwlotnicze, urządzane w budynkach, których podziemia pozwalały na takie funkcje. Służyły mieszkańcom danej kamienicy czy bloku w przypadku alianckich nalotów na Gdańsk. Do piwnic przeciwlotniczych kierowały charakterystyczne białe strzałki.
Do dziś znajdziemy je w wielu miejscach, we Wrzeszczu - m.in. na tyłach budynku mieszkalnego przy al. Legionów 17 oraz przy ul. Poprzecznej 2-4.
Przemurowania uszkodzonych budynków
Ostrzał artyleryjski i naloty bombowe prowadzone przez Armię Czerwoną podczas oblężenia Gdańska w drugiej połowie marca 1945 roku - ale także walki uliczne i dokonywane już po zdobyciu miasta celowe podpalenia - doprowadziły do znacznych zniszczeń budynków mieszkalnych.
Dlaczego nie odbudowano kamienic przy Targu Węglowym?
Ciężkie pociski wystrzeliwała też strona niemiecka - jej okręty zacumowane w porcie bombardowały zajęte przez Armię Czerwoną lotnisko we Wrzeszczu (dziś teren dzielnicy Zaspa), ale nie zawsze trafiały. Stąd wiele zniszczeń w tym rejonie, np. budynku na rogu ulic Tadeusza Kościuszki i Bolesława Chrobrego. Po zakończeniu działań wojennych zwalony fragment kamienicy odbudowano, o czym dziś świadczy inny kolor użytych tam cegieł.
Plomby, zabezpieczone ruiny, częściowe odbudowy
Nie wszystkie jednak uszkodzone obiekty odbudowano. Niektóre z uwagi na skalę zniszczeń w całości rozbierano, bądź tymczasowo zabezpieczono.
To pierwsze rozwiązanie zastosowano m.in. w przypadku kamienicy przy ul. Marii Konopnickiej 10. Jej ruiny rozebrano w 1948 roku, a w ich miejsce postawiono istniejący do niedawna budynek rozdzielni elektrycznej. Ten z kolei - co jest rzeczą rzadką w centrum Wrzeszcza - kilka lat temu zastąpił nowy budynek mieszkalno-usługowy.
Tzw. plomby w zabudowie powstały także np. w zburzonych narożnikach ul. Jana Matejki, przy jej skrzyżowaniu z ul. Do Studzienki.
Tymczasowe zabezpieczenia zniszczonych budynków z kolei pomyślane były na krótki czas, ale niekiedy prowizorka pierwszych powojennych miesięcy trwa do dziś. Najbardziej charakterystycznym tego typu obiektem we Wrzeszczu jest fragment kamienicy przy ul. Wajdeloty 5, w którym od lat działa sklep ze starociami "Emalia".
W innych miejscach z kolei natrafić możemy na budynki odbudowane fragmentarycznie, np. obniżone o ostatnią kondygnację bądź pozbawione charakterystycznych elementów architektonicznych. Przykładem takiej "skróconej o głowę" kamienicy jest chociażby ta przy al. Grunwaldzkiej 131, w okolicy tzw. wysepki.
Powstały nieplanowane place w mieście
Niektóre zniszczone budynki wkrótce po wojnie rozebrano, ale nie postawiono na ich miejscu nic innego. Do dziś służą mieszkańcom za niezaplanowane przez pierwotnych urbanistów tereny zielone.
Przykładem jest chociażby zagospodarowany w ostatnich latach skwerek przy ul. Wajdeloty vis a vis Dworu Kuźniczki oraz czekający na podobne prace placyk przy skrzyżowaniu ulic Ludwika Waryńskiego i Białej. Na tym ostatnim przez wiele powojennych lat stały szklarnie zakładu ogrodniczego.
Widoczne ślady po pociskach i egzekucjach
Posuwająca się ku historycznemu śródmieściu Gdańska od strony Sopotu Armia Czerwona znaczyła swój pochód srogimi ostrzałami. Najwięcej oczywiście strzelano w punktach oporu - z broni maszynowej, ręcznej, jak równieżnz broni pokładowej wozów bojowych. Na ślady takie natrafiamy np. na wieży dawnego obserwatorium przy al. Legionów, na kamienicy przy ul. Saperów 12, czy na wspomnianym już bloku przy al. Legionów 17.
Historia jednobudynkowego getta w Gdańsku
Należy także pamiętać, że w tygodniach po zdobyciu Gdańska zwycięska Armia Czerwona lubiła sobie postrzelać także "na wiwat". W tamtym okresie czasem strzelali do siebie także kroczący za frontem uzbrojeni szabrownicy. Niekiedy zaś ślady po kulach zostawiła salwa doraźnego plutonu egzekucyjnego - jak stało się to w przypadku ściany hali przylegającej do wieży ciśnień w kampusie Politechniki Gdańskiej.
Tak powstawały szkoły w powojennym Gdańsku
O autorze
Jarosław Wasielewski
badacz i popularyzator historii Gdańska, autor bloga poświęconego w całości przeszłości i teraźniejszości Wrzeszcza.
Opinie (140) ponad 10 zablokowanych
-
2023-03-07 11:08
Opinia wyróżniona
Powinien powstać cały przewodnik po tego typu miejscach (5)
- 238 8
-
2023-03-07 19:14
Ślady po pociskach na płotach wzdłuż ul.Matejki
- 1 0
-
2023-03-07 13:00
Wszystko powinno być za darmo.
- 6 3
-
2023-03-07 12:05
Przecież go właśnie komentujesz!
- 6 1
-
2023-03-07 11:21
(1)
Zrob
- 14 10
-
2023-03-07 11:55
On by wolał żeby ktoś zrobił
Za darmo- 10 5
-
2023-03-07 11:33
Opinia wyróżniona
(1)
Tysiąc razy szedłem tym wiaduktem i nawet nie miałem pojęcia!
- 140 2
-
2023-03-07 13:37
Ja nawet mieszkałem obok i nie miałem pojęcia o tym.
- 9 1
-
2023-03-07 11:46
Opinia wyróżniona
Strzałki na elewacjach (5)
Precyzując kwestię strzałek przy oknach piwnic: pionowe pokazywały, które okna prowadzą do schronów i były wskazówką dla ekip ratunkowych na wypadek zawalenia się stropów budynku. Drogę do wejścia do schronów pokazywały strzałki poziome, często wewnątrz budynków malowane fosforyzującą farbą, ze skrótem LSR (skrót od Luftschutzraum). Taka długa
Precyzując kwestię strzałek przy oknach piwnic: pionowe pokazywały, które okna prowadzą do schronów i były wskazówką dla ekip ratunkowych na wypadek zawalenia się stropów budynku. Drogę do wejścia do schronów pokazywały strzałki poziome, często wewnątrz budynków malowane fosforyzującą farbą, ze skrótem LSR (skrót od Luftschutzraum). Taka długa pozioma strzałka (w towarzystwie dwóch pionowych) wskazująca wejście do schronu na ścianie zewnętrznej budynku zachowała się jeszcze np. na budynku przy ulicy Toruńskiej 18.
- 119 1
-
2023-03-09 13:00
Oznaczenia i same schrony
Idealnie widoczne takie oznaczenia oraz same schrony zachowały się doskonale na ul. Siennickiej
- 1 0
-
2023-03-07 14:48
LSR to zawsze w polskiej literaturze i publikacjach, przez dziesięciolecia, były "schrony przeciwlotnicze" (2)
Też w tłumaczeniach książek niemieckich. Nagle w tym artykule dziwny pomysł "piwnice przeciwlotnicze". Nie, to były schrony przeciwlotnicze w piwnicach. W Berlinie od połowy 1944 ponoć przez część mieszkańców tłumaczone jako: Lern Schnell Russisch.
- 6 1
-
2023-03-07 14:55
(1)
Nieprawda, kolo schronu to to nie stalo. To byly po schronienia w piwnicy. Schrony LSR to inna liga. Doczytaj.
- 3 0
-
2023-03-07 17:25
Klasyka polactwa
Jeden mądrzejszy od drugiego, nawet o byle g... gotowi się pozabijac
- 10 0
-
2023-03-07 12:03
Mieszkałem na Jaśkowej Dolinie- tam w piwnicach były jeszcze w latach dziewięćdziesiątych poziome, fosforyzujące pasy na ścianach.
- 10 1
Wszystkie opinie
-
2023-03-07 11:17
A o schronie na Olejarnie 3 zapomnieliście ? (4)
Tam każda ze ścian nosi ślady po pociskach i odłamkach.
- 4 6
-
2023-03-20 14:53
Olejarna
To nie Wrzeszcz
- 0 0
-
2023-03-07 11:23
Przecież stoi jak byk "we Wrzeszczu" - czego nie kumasz? Z polskiego 3 z minusem miałeś?
- 8 2
-
2023-03-07 11:20
Przeczytaj tytuł artykułu..
- 6 2
-
2023-03-07 11:20
Olejarna jest we Wrzeszczu?
- 9 1
-
2023-03-07 11:48
ostatnie zdjecie (2)
przykre, kogos pozbawiono zycia w taki sposob a zapamietano tylko jako: slady po egzekucji na scianie.
- 9 2
-
2023-03-08 10:04
(1)
Ale zapamiętano. Choć masz nieco racji - może szkoda, że w tym miejscu nie ma jakiejś małej tabliczki informującej o genezie tych śladów.
- 0 0
-
2023-03-09 17:16
Seria z pepeszy do niemieckojęzycznych, prawdopodobnie.
- 1 0
-
2023-03-07 17:42
..."niemiecki Danzig stawał się polskim Gdańskiem". No już sie nie kryjecie z proniemiecką narracją... (8)
Panie badaczu historii czy wiadomo Panu, Gdańsk czy jak Pan woli Danzig , zanim stał się niemiecki był pod panowaniem polskim? I jego najświetniejszy okres przypada na panowanie polskich królów. Jeszcze żyją ludzie którzy znają prawdziwą historię swojego miasta...
- 10 7
-
2023-03-09 17:14
Przed panowaniem polskim należał do Zakonu Krzyżackiego w latach 1308-1466.
Poza tym odsyłam do artykuły na Wikipedii: Burmistrzowie i prezydenci Gdańska
Do 1945 same niemieckie imiona i nazwiska. Nawet pod tym polskim panowaniem.- 0 0
-
2023-03-08 10:13
Chyba nie trudno się domyślić, ze autor miał na myśli Gdańsk z czasów II wojny światowej. Należał wtedy do Niemiec. Więc gdzie tu jest "proniemiecka narracja"? Równie dobrze można napisać, że "w 1945 niemieckie Gotenhafen stało się znów polską Gdynią". I co - nieprawda?
- 0 0
-
2023-03-07 18:29
(3)
Lojalność wobec polskiego króla to jedno, a że miasto zamieszkiwała ludność niemieckojęzyczna, należąca do niemieckiego kręgu kulturowego to drugie. Ile razy trzeba wam to powtarzać?
- 2 0
-
2023-03-07 18:36
miastem rzadził taka ludność (2)
oprócz tego Polacy, Holendrzy czy Szkoci. Ale ci nie mieli większego przebicia w patrycjacie.
- 0 0
-
2023-03-07 21:58
(1)
ciekawe ,ze przed Ruskimi a potem Polakami uciekli stąd wszyscy,nie tylko Niemcy ,ale Szkoci,Mennonici,Danzigerzy.Wyjeżdżali jeszcze w latach 80-tych...
- 1 0
-
2023-03-07 23:25
Mennonici wyjechali akurat do Rosji
możesz to sprawdzić, jeszcze za Bismarcka.
- 0 1
-
2023-03-07 18:24
przestań bredzić WMG wybrało Hitlera (1)
i było z Hitlerem do końca.
- 1 2
-
2023-03-07 18:42
Ta jak teraz platformę
Czy zatem wszyscy gdańszczanie są źli ?
- 4 2
-
2023-03-07 11:46
Opinia wyróżniona
Strzałki na elewacjach (5)
Precyzując kwestię strzałek przy oknach piwnic: pionowe pokazywały, które okna prowadzą do schronów i były wskazówką dla ekip ratunkowych na wypadek zawalenia się stropów budynku. Drogę do wejścia do schronów pokazywały strzałki poziome, często wewnątrz budynków malowane fosforyzującą farbą, ze skrótem LSR (skrót od Luftschutzraum). Taka długa pozioma strzałka (w towarzystwie dwóch pionowych) wskazująca wejście do schronu na ścianie zewnętrznej budynku zachowała się jeszcze np. na budynku przy ulicy Toruńskiej 18.
- 119 1
-
2023-03-09 13:00
Oznaczenia i same schrony
Idealnie widoczne takie oznaczenia oraz same schrony zachowały się doskonale na ul. Siennickiej
- 1 0
-
2023-03-07 14:48
LSR to zawsze w polskiej literaturze i publikacjach, przez dziesięciolecia, były "schrony przeciwlotnicze" (2)
Też w tłumaczeniach książek niemieckich. Nagle w tym artykule dziwny pomysł "piwnice przeciwlotnicze". Nie, to były schrony przeciwlotnicze w piwnicach. W Berlinie od połowy 1944 ponoć przez część mieszkańców tłumaczone jako: Lern Schnell Russisch.
- 6 1
-
2023-03-07 14:55
(1)
Nieprawda, kolo schronu to to nie stalo. To byly po schronienia w piwnicy. Schrony LSR to inna liga. Doczytaj.
- 3 0
-
2023-03-07 17:25
Klasyka polactwa
Jeden mądrzejszy od drugiego, nawet o byle g... gotowi się pozabijac
- 10 0
-
2023-03-07 12:03
Mieszkałem na Jaśkowej Dolinie- tam w piwnicach były jeszcze w latach dziewięćdziesiątych poziome, fosforyzujące pasy na ścianach.
- 10 1
-
2023-03-09 12:05
W całym miescie pełno jest sladów po drugiej wojnie ,
zamiast sie kłucić o to ktore wojsko zrobiło którą dziure zastanówcie się jak opanować nasza władzę ktora swoimi słowami i działaniami pcha nas do nowej wojny a do Rosji mamy tylko kilkadziesią kilometrów i rakiety przez Zatokę Gdańską szybko mogą dolecieć...
- 1 0
-
2023-03-09 08:44
Liceum VI
Jeszcze niedawno takim "ostrzelanym", i to solidnie, budynkiem był gmach VI liceum przy ulicy Głębokiej. Po jego ociepleniu, modernizacji i liftingu dawne ślady po kulach zniknęły bezpowrotnie pod warstwą nowego tynku...
- 0 0
-
2023-03-08 09:45
(1)
Niby wszystko ok, fajny artykuł ale Gdańsk nie był niemiecki, co najwyżej był Wolnym Miastem pod okupacją niemiecką.
- 1 3
-
2023-03-08 16:04
Tyle razy tłumaczono to już na tych łamach, ale czytałeś bez zrozumienia?
- 0 0
-
2023-03-07 16:32
Brawo Armio Czerwona. Polska popiera wasze działania (3)
Ratunek i pomoc przyszła ze Wschodu, a konkretnie z Moskwy.
Pamiętam jak żołnierze w uszatkach wyzwalali ten kraj spod okupacji niemieckiej.- 2 8
-
2023-03-08 15:57
A mój tata pamięta jak ci wschodni wyzwoliciele okradali Polaków i gwałcili Polki ruski trollu.
- 0 0
-
2023-03-07 21:55
(1)
moich dziadków wyzwolili z całego niemal wyposażenia mieszkania,kosztowności a nawet żarcia ze spiżarni.
- 3 1
-
2023-03-07 23:26
i dobrze, zabiliście im 30 mln ludzi
- 0 3
-
2023-03-08 10:29
Dzisiaj te slady sa swiadectwem, ktory budynek byl remontowany a ktory nie.
- 3 0
-
2023-03-07 14:06
wermach mial dwa listy od Armii wojska Polskiego i Czrwonej Armii aby oddali miasto i oszczedzili ludnosc cywilna. (4)
na nic to sie zdalo. Gauliter Foster wolal uciekac noca na swoim prywatnym jachcie parowym zostawiajac reszte zolnierzy do walki do ostatniej krwi jak nakazal zwariowany ich lider a mogl oszczedzic LUDZI i miasto ten nasz niemiecki nazista.
- 6 0
-
2023-03-07 16:32
Wypisz wymaluj Mariupol, Bachmut (1)
I tez Kijów wzial cywili jako żywe tarcze
- 1 0
-
2023-03-08 10:10
Nawet tu rosyjskie trolle albo "pożyteczni id*ci" muszą się uaktywniać?
- 0 1
-
2023-03-08 10:09
"Nasz niemiecki nazista"? Chyba Twój - bo nasz na pewno nie.
- 0 0
-
2023-03-07 15:42
Tak, tak. Zwłaszcza krasnoarmiejcy oszczędzili miasto i ludność cywilną, gwałcąc, mordując i podpalając już po przejściu frontu.
- 1 1
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.