• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

XIX-wieczny przepust wodny na działce przy Wałowej

Michał Stąporek
28 maja 2020 (artykuł sprzed 3 lat) 
  • Podczas prac związanych z wymianą zanieczyszczonego gruntu, przy ul. Wałowej odkryto pozostałości przepustu wodnego z drugiej połowy XIX wieku oraz fundamenty dawnej bramy.
  • Pozostałości dawnego przepustu wodnego zachowane w dobrym stanie na działce przy ul. Wałowej 35.
  • Pozostałości dawnego przepustu wodnego zachowane w dobrym stanie na działce przy ul. Wałowej 35.

XIX-wieczny przepust wodny i fundamenty bramy odkryto podczas prac archeologicznych prowadzonych na działce przy ul. WałowejMapka w Gdańsku.



Odsłonięte relikty pochodzą prawdopodobnie z końca XIX w. i zdaniem archeologów są związane z zabudowaniami dawnej stoczni cesarskiej. Podczas prac odkryto dobrze zachowany przepust wodny i fundamenty dawnej bramy.

Budynki, które zniknęły ze stoczniowego krajobrazu



Odkrycie zgłoszono wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków. Zalecił on naniesienie wyników badań archeologicznych w formie podkładów mapowych na planach historycznych Gdańska. Nakazał też kontynuowanie konsultacji w przypadku dalszego zagospodarowania terenu.

Od bastionów, przez tereny wojskowe i miejską gazownię



Przeznaczenie terenu, na którym dokonano odkrycia, zmieniało się intensywnie wraz z rozbudowującym się Gdańskiem pod koniec XIX i na początku XX wieku.

Gdy odszukamy interesujące nas miejsce na planie Gdańska z 1885 roku, widać przebiegający przez nie ciek wodny. Wypływa on z pobliskiego kanału Raduni i prawdopodobnie, poprzez odkryty właśnie przepust wodny, prowadzi do znajdujących się tuż obok dawnych fortyfikacji miejskich. W tym okresie w tej części miasta znajdowały się oblane wodą bastiony broniące Gdańska od północy.

Fragment planu Gdańska z 1885 r. Widoczne są linie umocnień wewnętrznego ciągu - fortyfikacje okalające od strony północnej Stare Miasto: Bastion Jakob (Bastion Św. Jakub), Bastion Fuchs (Bastion Lis) oraz Bastion Luchs (Bastion Ryś). Na podstawie charakterystycznego zakola kanału Raduni można ustalić lokalizację dzisiejszego ternu przy Wałowej 35. Na planie widać ciek wodny, na którym działał odkopany przez archeologów przepust. Widać jednak, że tereny stoczniowe znajdowały się wówczas nieco dalej, za opływem, który chronił bastiony od północy. Za: Meyers Lexikon 1885. Fragment planu Gdańska z 1885 r. Widoczne są linie umocnień wewnętrznego ciągu - fortyfikacje okalające od strony północnej Stare Miasto: Bastion Jakob (Bastion Św. Jakub), Bastion Fuchs (Bastion Lis) oraz Bastion Luchs (Bastion Ryś). Na podstawie charakterystycznego zakola kanału Raduni można ustalić lokalizację dzisiejszego ternu przy Wałowej 35. Na planie widać ciek wodny, na którym działał odkopany przez archeologów przepust. Widać jednak, że tereny stoczniowe znajdowały się wówczas nieco dalej, za opływem, który chronił bastiony od północy. Za: Meyers Lexikon 1885.
Po wspięciu się na wznoszące się w tym miejscu bastiony Fuchs (lis) i Luchs (ryś) przed naszymi oczami roztoczyłyby się tereny stoczniowe. W tym czasie działała tu bowiem Stocznia Cesarska.

Historia stoczni w Gdańsku: od Klawittera, przez Schichaua i Lenina



Po rozebraniu bastionów, do czego doszło m.in. pod naciskiem Cesarskiej Marynarki Wojennej, która nalegała na rozbudowę stoczni w Gdańsku, na "odzyskanych" terenach wytyczono miejskie ulice oraz zaplanowano różnego rodzaju inwestycje.

Przy powstałych tu ciągach Jakobswall (ich przebieg oddaje dziś częściowo ul. Gazownicza) oraz Wallgasse (ul. Wałowa) rozlokowały się rozmaite instytucje wojskowe. Większość z nich funkcjonowała do zakończenia I wojny światowej. Po demilitaryzacji Gdańska straciły one rację bytu.

Fragment planu Gdańska z 1897 roku. Działka przy dzisiejszej ul. Wałowej 35 (zaznaczona niebieskim kółkiem) była już wykorzystywane przez wojsko. Stocznia znajdowała się po drugiej stronie opływu zlikwidowanych już bastionów. Fragment planu Gdańska z 1897 roku. Działka przy dzisiejszej ul. Wałowej 35 (zaznaczona niebieskim kółkiem) była już wykorzystywane przez wojsko. Stocznia znajdowała się po drugiej stronie opływu zlikwidowanych już bastionów.

Historia budynków z ul. Wałowej



Znacznie wcześniej, bo 9 XII 1902 r., Rada Miasta zdecydowała o budowie nowej miejskiej gazowni w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej, nieopodal ujścia Motławy do Wisły.

Budowę rozpoczęto w marcu 1903 roku, a gazownię uruchomiono 14 XI 1904 r. Początkowo posiadała ona jeden zbiornik gazu o pojemności 10 tys. m sześc. Widać go na planach Gdańska z lat 1910 i 1924.

  • Fragment planu Gdańska z 1910 r. W tym czasie w okolicy terenu przy dzisiejszej Wałowej 35 istniał już jeden zbiornik na gaz. Źródło: Führer durch Danzig (...) aus Anlass der Kaiserparade, Danzig 1910
  • Fragment planu Gdańska z 1924 r.
W roku 1926 przy Hohe Seigen (ul. Rybaki GórneMapka) zbudowano drugi, znacznie większy zbiornik o pojemności 70 tys. m sześc. Dwa lata później do sieci przyłączono mieszkańców Oliwy (po likwidacji lokalnej gazowni), Stogów, w 1929 Brzeźna. Wówczas liczba gdańszczan korzystających z miejskiego gazu wzrosła do 43 165.

Fragment planu Gdańska z 1933 r. Działka przy dzisiejszej Wałowej 35 jest widoczna po prawej stronie, z charakterystycznym, okrągłym zarysem zbiornika na gaz. Został on rozebrany w roku 2018. Fragment planu Gdańska z 1933 r. Działka przy dzisiejszej Wałowej 35 jest widoczna po prawej stronie, z charakterystycznym, okrągłym zarysem zbiornika na gaz. Został on rozebrany w roku 2018.

Dwa zbiorniki za gaz leżące na terenie miejskiej gazowni przy ul. Wałowej. Zdjęcie z 1930 r. Dwa zbiorniki za gaz leżące na terenie miejskiej gazowni przy ul. Wałowej. Zdjęcie z 1930 r.
Zbiornik na gaz przetrwał w tym samym miejscu do 2018 r., kiedy go rozebrano. O jego rozbiórce pisaliśmy w osobnym artykule.

Wyburzanie 'okrąglaka' na Wałowej (2018 r.)


Wówczas prace na działce przy ul. Wałowej 35 prowadziła firma z grupy deweloperskiej Ekolan. Dziś jednak teren ma innego właściciela. Mimo kilku prób, nie udało nam się poznać jego planów związanych z zagospodarowaniem tego terenu.

Opinie (73) 7 zablokowanych

Wszystkie opinie

  • Mega-nalezy zachowac i wyeksponowac. (11)

    • 100 24

    • (9)

      dobrze się czujesz? chcesz żeby gdańsk był skansenem? jak ruiny miast rzymskich?

      • 16 16

      • (8)

        Ty to byś tam pewnie kolejną galerię handlową widział/a...

        • 20 12

        • (7)

          wszystko będzie lepsze od ruin. ludzie wam już kompletnie odbiło

          • 14 14

          • (6)

            Idź być głupim na tą wieś z której wypełzłeś.

            • 5 11

            • Rozumiem, że każdy szalet miejski z XIXw też powinien być zachowany i wyeksponowany? (4)

              • 11 3

              • A dlaczego nie?

                • 0 0

              • (1)

                Dlaczego nie? w Anglii w muzeach sa nocniki i przenosne ubikacje, ktorych uzywali mozni,

                • 1 2

              • Miasto to nie muzeum czy skansen.

                • 1 2

              • od dawna mówię, że należy przywrócić pierwotny historyczny charakter ul Długiej w Gdańsku

                pomyje + błoto i końskie łajno na całej długości

                • 3 2

            • no nie wiem, to właśnie we wsi zostawia się takie rzeczy, w mieście się buduję więc coś ci się pomyliło.

              • 2 2

    • Przepust wodny? Naprawdę?

      Ty wiesz chociaż jak to wygląda?

      • 5 2

  • A ścianę niedaleko rozebrano bez zgody konserwatora

    Pamiętacie ściane z czerwonej cegły podparta belkami przy przystanku autobusowym przy Wałowej naprzeciwko Wieżowca, która miała zostać według zaleceń konserwatora zabytków?Już jej nie ma,odbudowano mikry fragment z dwoma oknami,reszte pewnie zrobia z klinkieru,którym oblepią betonowe ściany.Gdzie jest prawo,Wojewódzki Konserwator Zabytków???To ma być rewitalizacja fasady z XIX wieku

    • 5 0

  • odbudować bastiony, co Niemcy zasypali

    • 3 0

  • Kiedyś obok w gazowni był fajny bufet...

    Jest chyba do dzisiaj, ale dyrektor zmienił dzierżawcę i dania są już inne...

    I jeszcze coś, jak można stawiać " Polski Lwów " jako tożsamy z " Niemiecki Gdańsk"?

    • 0 0

  • Opinia wyróżniona

    Dawne instalacje.. (2)

    ...w Gdańsku jest do dziś wiele rzeczy powstałych kiedyś, dawno temu. Instalacje wodociągowe np. na Starym Mieście są wykonane z rur drewnianych , oczywiście jest ich niewiele ale są do dziś sprawne. Instalacje kanalizacyjne także istnieją a posiadają konstrukcję bardzo mądrze zaprojektowaną i bardzo dobrze wykonaną. Problemem jest dzisiaj brak miejskiej firmy zajmującej się instalacjami wodociągowymi, sanitarnymi. Nikt nie dba o nie dziś a efekty są np. zalewanie ulic w pobliżu urzędu miasta tego nigdy nawet po wojnie nie było a to z prostej przyczyny bo pracownicy dawnych wodociągów miasta Gdańska kontrolowali instalacje a kanały ściekowe regularnie były czyszczone. A co do deweloperów to wiadomo że firmy te mają w nosie interes mieszkańców bo dla nich ważna jest kasa.

    • 51 9

    • (1)

      ale bzdury, a te drewniane instalacje do dziś sprawne to już bajeczka dla d**ili

      • 2 3

      • instalacje wodociągowe

        nie są to żadne bzdury bo np. takie instalacje znajdują się na ul. Na Piaskach w Gdańsku
        obok kanał Raduni. określenie drewniane - jest to obudowa rurociągów. wszystkie instalacje jakie były wykonane dawniej i istnieją do dziś i są funkcjonującymi. po prostu spróbuj poznać historię miasta , a jeżeli chodzi o instalację wodociągowe to osobiście widziałem je podczas prac na tej ulicy. I jeszcze w Gdańsku jest wiele innych ciekawych rzeczy o, których niewiele osób wie .

        • 5 0

  • Brama Stoczniowa

    Artykuł opisuje historię tego terenu, ale o tytułowych odkrytych reliktach mało, wcale, albo błędnie. To Brama Stoczniowa (Werft Tor) z 1877 roku oraz przepust pod groblą prowadzącą do niej (a nie na cieku Raduni - kółko na mapie z 1885 r. powinno być wyżej). Brama zbudowana specjalnie w kurtynie pomiędzy bastionami Lis i Ryś (Fuchs i Luchs) dla lepszego skomunikowania Stoczni Cesarskiej z miastem.

    • 4 0

  • (15)

    Przypomnę tym co nie wiedzą
    Gdańsk jest miastem które ma ponad tysiąc lat.
    Zasadniczo więc tam gdzie wbije się łopatę na terenie miejskim Gdańska jest coś co może być wartościowe dla historii miasta.
    Mam nadzieję, że pani prezydent Gdańska A. Dulkiewicz, również zdaje sobie z tego sprawę.
    Na Ukrainie również są miasta, które mają ponad tysiąc letnią historię.

    • 60 22

    • a skąd ta ukraina akurat? Co to za wtrącenie bez sensu? Mówisz o Lwowie? Przepiękne polskie miasto. (9)

      Ukraina to nazwa geograficzna - "u kraju" czyli pogranicze. A samo państwo istnieje 30 lat.

      • 12 6

      • Akurat Ukraina pochodzi od słowa ukarać. (4)

        To była ruska kolonia karna dla największych mętów, coś jak Australia dla UK.

        • 3 11

        • (3)

          odstaw bajki i weź się w końcu za książki dla dorosłych

          • 10 1

          • Masz w domu ołtarzyk Stepana Bandery? (2)

            • 2 6

            • masz w domu odpowiednie leki?

              • 0 2

            • a ty Dzierżyńskiego?

              • 4 2

      • o Polsce też mówili że to bękart traktatu wersalskiego. kompletnie nie rozumiem skąd ta pogarda wobec ukrainy. znaczy wiem, śmierdzi onucą.

        • 4 1

      • Mówiąc Lwów polskie miasto nie miej pretensji (2)

        gdy ktoś powie Gdańsk niemieckie miasto.

        • 10 4

        • On pewnie z tych, (1)

          co to widzą Polskę od Łaby po Dniepr i od Bałtyku po Morze Czarne...

          • 8 3

          • W Odessie są ładnie wyeksponowane ruiny greckie - Bulwar

            Nadmorski - patrzy się przez szybę. Było ono zamieszkane już w czasach antycznych. Istniała niewielka osada grecka Istron.

            • 3 0

    • Nie rozumiem o co chodzi w tej wypowiedzi.

      Bełkot jakiś.

      • 1 0

    • (2)

      Tysiąc lat , dobre!!!Jakby napisać, że blisko 600 letnia historia to byłoby bliżej prawdy. Żadne polskie miasto nie ma metryki tysiącletniej.

      • 3 22

      • (1)

        Rok 997 mówi to coś panu panie ferdku?

        • 13 2

        • Jego wieś dostała prawa miejskie w 1997r więc może nie wiedzieć.

          • 10 0

    • no i co w związku z tym?

      • 16 6

  • to nie jest instalacja, tylko kanał linii metra z czasów krzyżackich

    • 1 1

  • A na Wyspie Spichrzów nic nie znaleźli (5)

    Dziwne, jakoś słabo szukali chyba...

    • 102 14

    • Bzdura. Właśnie kopią pod kolejny etap. (2)

      Wywożą stare pale drewniane i mają na to zgodę konserwatora.a mury zostaną zachowane. Więc nie bij piany.

      • 13 2

      • Właśnie, trochę inaczej to wygląda. (1)

        Jak znajdzie się coś na "normalnej" budowie, to wkracza konserwator, pełna procedura, badania ze wstrzymaniem prac, opis, decyzje itp. A jak takie coś znajdzie się na budowie silnego inwestora (Forum, Nowak), to cicho, szybko i info już po fakcie i decyzji o przeniesieniu, lub zasypaniu. Nie mówię, że ktoś łamie prawo ;) , ale różnica widoczna gołym okiem.

        • 13 0

        • Za Nowaka byl inny konserwator. Obecnie granaria nie ma tak lekko z obecnym konserwatorem. Prace czekały na pozowlenie. Wiec nie

          • 0 2

    • a gruzem umacniali dno motławy ... (1)

      • 2 0

      • kamieniami , nurek pracował pod wodą. Byl na to projekt i pozowolenie. Sruby napedowe białej floty robią duże spustoszenie dna m

        • 1 0

  • (1)

    szukam iszukam i nie moge znalezc rzekomy zbiornik to Walowa +18 dawny gazomontaz takie mam wpisy w papierach no ale dzisiaj wszystko moze byc e inne tylko co z papierami wiem pewnie na bylym stadionie kupione wystawione jak kto woli bo to Firma warszawska

    • 3 3

    • Zbiornik gazu

      Przy skrzyżowaniu Wałowej z Rybakami Dolnymi. Po zakończeniu wojny przez wiele lat istniał w tym miejscu po kilku latach zmniejszono go by później zniszczyć całkowicie w 2018 Szkoda bo można było go przystosować np do różnych sklepów tak jak np uczyniono to w Barcelonie gdzie np obiekt wykorzystywany kiedyś dla widowisk walk z bykami dziś jest tam kilkanaście różnych sklepików a nie
      niszczyć bo jakiś deweloper chciał coś tam zrobic.

      • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Którą z tych dzielnic przyłączono do Gdańska najwcześniej:

 

Najczęściej czytane