Historia trzech hełmów na wieży Twierdzy Wisłoujście

Rafał Borowski

20 października 2019 (artykuł sprzed 4 lat)

Opinie (63)

Najnowszy artykuł na ten temat Tysiące osób odwiedziło Twierdzę Wisłoujście... i to nie przez festiwal

Przesuń aby
porównać

Wieża Twierdzy Wisłoujście była nakryta stożkowym hełmem, który został zniszczony pod koniec II wojny światowej. Co ciekawe, nie był to ani jedyny w historii, ani tym bardziej najbardziej urodziwy hełm, który wieńczył wspomnianą wieżę. Na chwilę obecną nie ma szans na rychły powrót jej nakrycia, ale nie można wykluczyć tego w dalszej przyszłości.

Który hełm powinna odzyskać wieża Twierdzy Wisłoujście?

pierwszy, renesansowy drugi, barokowy trzeci, w formie stożka inny, bardziej współczesny żaden, szkoda na to pieniędzy

Górująca nad Twierdzą Wisłoujście murowana wieża została wzniesiona w 1482 roku. Przez kilka stuleci pełniła podwójną funkcję. Po pierwsze, stanowiła punkt obserwacyjny dla załogi fortecy. Po wtóre, do połowy XVIII wieku była również nieocenioną pomocą dla załóg statków, zmierzających do gdańskiego portu, czyli po prostu latarnią.

Na przestrzeni dziejów wieża aż trzykrotnie była przykrywana hełmem, czyli ozdobnym zwieńczeniem o konstrukcji drewnianej, krytej blachą lub dachówką. Co ciekawe, każdy z hełmów został zniszczony w zupełnie innych okolicznościach.

Jedno z niewielu zachowanych zdjęć, na których utrwalono barokowy hełm wieży Twierdzy Wisłoujście. Po jego zniszczeniu przez pożar 1889 roku został on zastąpiony prostym hełmem w formie krytego dachówką stożka.

Trzykrotne zniszczenie hełmu

- Pierwszy hełm powstał w 1593 roku i reprezentował styl renesansowy. Na szczycie wieży znajdowało się niegdyś zasilane smołą palenisko, które pełniło rolę światła nawigacyjnego. To właśnie ono było przyczyną zaprószenia ognia, który strawił hełm w pożarze z 1709 roku. Nowy hełm wieży został zbudowany w 1721 roku, tym razem w formie barokowej. Również on został zniszczony przez pożar, wywołany przez uderzenie pioruna w 1889 roku. Trzeci i ostatni hełm powstał w latach 1891-1892. Miał prostą formę stożka krytego dachówką z łupka - wylicza dr Andrzej Gierszewski, rzecznik prasowy Muzeum Gdańska.
Jak już wcześniej wspomniano, stożkowy hełm został zniszczony w marcu 1945 roku. Podczas radzieckiego szturmu na broniony przez Niemców Gdańsk cała Twierdza Wisłoujście została wówczas poważnie uszkodzona, jednak największa zniszczenia dotknęły właśnie wieżę, która praktycznie przestała istnieć. Murowana konstrukcja - a wraz z nią hełm - zawaliła się i ocalał jedynie jej północno-wschodniej fragment.

Dominanta Twierdzy Wisłoujście została odbudowana w II połowie lat 50. Jednak w przeciwieństwie do innych zabytkowych wież Gdańska, np. Ratusza Głównomiejskiego czy Kościoła św. Katarzyny, które również zostały zniszczone pod koniec II wojny światowej, w tym przypadku nie zdecydowano się na odtworzenie dachu hełmowego.

Nie wcześniej niż za sześć lat

Czy jest szansa, że górująca nad Twierdzą Wisłoujście wieża odzyska kiedyś zadaszenie? Muzeum Gdańska, które administruje unikatowym zabytkiem, nie wyklucza takiej możliwości, jednak jej rozważenie to melodia przyszłości. W związku z tym, bezcelowe są spekulacje, który z hełmów powinien wrócić na wieżę u ujścia Martwej Wisły.

- W perspektywie najbliższych sześciu lat Muzeum Gdańska nie planuje przywrócenia hełmu wieży Twierdzy Wisłoujście. Taka inwestycja - wisienka na torcie - ustępuje podstawowym potrzebom zabytkowej fortyfikacji, np. rewitalizacji bastionów i pracom zabezpieczającym, czy rewitalizacji kamieniczek tworzących wieniec - tłumaczy Gierszewski.

Wieża mogłaby znowu się zawalić

Ruiny wieży Twierdzy Wisłoujście na zdjęciu z połowy lat 50.

Warto podkreślić, że koszt inwestycji byłby niezwykle trudny do oszacowania. Wbrew pozorom, nie składałoby się na niego jedynie odtworzenie i zamontowanie hełmu. Znaczną część kwoty pochłonęłyby także szczegółowe pomiary stanu technicznego samej wieży i jej bezpośredniego otoczenia, a także ich ewentualnego wzmocnienia.

- Po pierwsze nie wiemy, czy odbudowana po II wojnie światowej konstrukcja wieży wytrzyma ciężar nowego hełmu. Po drugie nie wiemy, jak dodatkowe obciążenia wpłyną na grunt wokół wieńca i czy po jakimś czasie wieża się nie zacznie przechylać. Po trzecie odbudowa wieży nie przyczyni się do wzrostu użyteczności publicznej obiektu, np. poszerzenia oferty zwiedzania. Do 2021 na Szańcu Wschodnim, w ramach dofinansowanego ze środków UE projektu Archaeobalt, ma powstać całoroczne centrum archeologiczne. Dzięki rozszerzonej rzeczywistości, która znajdzie się w zrewitalizowanych koszarach napoleońskich pokażemy jeden z kilku hełmów, o których wiemy ze źródeł kartograficznych - kwituje nasz rozmówca.

Rafał Borowskir.borowski@trojmiasto.pl

Miejsca

Twierdza Wisłoujście Gdańsk, Stara Twierdza 1

Opinie (63) 3 zablokowane

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-20 18:38

Gdańsku! (1)

Odbuduj największy na świecie teleskop Heweliusza zawieszony na wieży w atrakcyjnym miejscu!
będą tłumy!

witterbrott
4 lata
- 15 2
Twoja opinia

Zmień treść

Odbuduj największy na świecie teleskop Heweliusza zawieszony na wieży w atrakcyjnym miejscu! będą tłumy!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-10-20 20:47
  
  I najwiekszy w Gdansku browar JanaHeweliusza.
  
  Bedzie atrakcja Wrzeszcza. Moze nagrody z Hiszpanii nie bedzie, ale bedzie wiecej GDanska w GDańsku.
  
  4 lata
  - 3 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bedzie atrakcja Wrzeszcza. Moze nagrody z Hiszpanii nie bedzie, ale bedzie wiecej GDanska w GDańsku.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-20 20:38

Stożek najlepszy

4 lata
- 0 5
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-20 18:24

tylko z dachowkami ewentualnie słabo asuje, metalowa absolutnie nie pasuje

a tak poza tym to wygląda teraz lepiej bo jest jak baszta a nie jak nie wiadomo co

4 lata
- 3 8
Twoja opinia

Zmień treść

a tak poza tym to wygląda teraz lepiej bo jest jak baszta a nie jak nie wiadomo co
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-20 18:04

Nakryć szklanym dachem. postawić kilka lunet,

na podłodze lub na okalającej wewnętrznej ławie wyrysować kierunki z nazwami ważnych obiektów. Za niewielkie pieniądze zrobi się ciekawiej

4 lata
- 8 16
Twoja opinia

Zmień treść

na podłodze lub na okalającej wewnętrznej ławie wyrysować kierunki z nazwami ważnych obiektów. Za niewielkie pieniądze zrobi się ciekawiej
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-20 16:22

Może wpierw za te pieniądze połatajcie dziury w jezdniach i ustawcie fotoradary przy obwodnicy

a rzeczy niepotrzebne niech poczekają na odpowiedni moment

4 lata
- 13 34
Twoja opinia

Zmień treść

a rzeczy niepotrzebne niech poczekają na odpowiedni moment
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-20 16:02

Chyba nie warto!

Wg mnie chyba nie warto inwestować akurat w to pieniędzy-zwłaszcza ze wszystko wskazuje na to ze byłyby to nie małe pieniądze,a użyteczności wieży poza efektem wizualnym i tak nie zwiekszy(jak napisano) Mi nie przeszkadza jej obecny wygląd i chyba większość jest do niego już przyzwyczajona!

Zzz
4 lata
- 21 25
Twoja opinia

Zmień treść

Wg mnie chyba nie warto inwestować akurat w to pieniędzy-zwłaszcza ze wszystko wskazuje na to ze byłyby to nie małe pieniądze,a użyteczności wieży poza efektem wizualnym i tak nie zwiekszy(jak napisano) Mi nie przeszkadza jej obecny wygląd i chyba większość jest do niego już przyzwyczajona!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-20 15:25

Moim skromnym zdaniem: (2)

Zwieńczenie wieży hełmem będzie bardzo kosztowne. Jak wynika z artykułu nie wiadomo jak wieża zniesie obciążenie . Mnie podoba się w takiej formie jak jest teraz. Przypomina basztę średniowiecznego zamku. A jak już odbudowywać to na pewno nie w formie krytego dachówką stożka. W tej formie wieża przestanie tak naprawdę pełnić rolę punktu widokowego.

Jano z Wrzeszcza
4 lata
- 37 16
Twoja opinia

Zmień treść

Zwieńczenie wieży hełmem będzie bardzo kosztowne. Jak wynika z artykułu nie wiadomo jak wieża zniesie obciążenie . Mnie podoba się w takiej formie jak jest teraz. Przypomina basztę średniowiecznego zamku. A jak już odbudowywać to na pewno nie w formie krytego dachówką stożka. W tej formie wieża przestanie tak naprawdę pełnić rolę punktu widokowego.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-10-20 15:42
  
  Wieża w tej formie jaka jest wygląda całkiem dobrze.
  
  Pieniądze lepiej wydać na dalszą rewitalizację twierdzy. Jest wiele do zrobienia. Między pierwszą, a drugą fosą (której prawie nie ma) znajdują się zaniedbane bastiony. To zadanie dla administratora twierdzy. Miasto powinno zabrać się za remont drogi dojazdowej, która jest w opłakanym stanie.
  Nad południowym Bałtykiem są tylko dwie twierdze morskie. Twierdza Wisłoujście i Twierdza Bałtijsk.
  Pierwszą zwiedziłem osobiście, drugą obejrzałem na Google mapy.....
  
  Jano z Wrzeszcza
  4 lata
  - 15 6
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Pieniądze lepiej wydać na dalszą rewitalizację twierdzy. Jest wiele do zrobienia. Między pierwszą, a drugą fosą (której prawie nie ma) znajdują się zaniedbane bastiony. To zadanie dla administratora twierdzy. Miasto powinno zabrać się za remont drogi dojazdowej, która jest w opłakanym stanie. Nad południowym Bałtykiem są tylko dwie twierdze morskie. Twierdza Wisłoujście i Twierdza Bałtijsk. Pierwszą zwiedziłem osobiście, drugą obejrzałem na Google mapy.....
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-10-20 15:27
  
  Druga rzecz, że bez instalacji odgromniczej przypadek pioruna powtórzy sie szybciej niz myslimy
  
  A do tego trzeba obliczen i pieniedzy na dodatkowa instalacje.
  
  4 lata
  - 4 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A do tego trzeba obliczen i pieniedzy na dodatkowa instalacje.
  Regulamin dodawania opinii