Historia trzech hełmów na wieży Twierdzy Wisłoujście

Rafał Borowski

20 października 2019 (artykuł sprzed 4 lat)

Opinie (63)

Najnowszy artykuł na ten temat Tysiące osób odwiedziło Twierdzę Wisłoujście... i to nie przez festiwal

Przesuń aby
porównać

Wieża Twierdzy Wisłoujście była nakryta stożkowym hełmem, który został zniszczony pod koniec II wojny światowej. Co ciekawe, nie był to ani jedyny w historii, ani tym bardziej najbardziej urodziwy hełm, który wieńczył wspomnianą wieżę. Na chwilę obecną nie ma szans na rychły powrót jej nakrycia, ale nie można wykluczyć tego w dalszej przyszłości.

Który hełm powinna odzyskać wieża Twierdzy Wisłoujście?

pierwszy, renesansowy drugi, barokowy trzeci, w formie stożka inny, bardziej współczesny żaden, szkoda na to pieniędzy

Górująca nad Twierdzą Wisłoujście murowana wieża została wzniesiona w 1482 roku. Przez kilka stuleci pełniła podwójną funkcję. Po pierwsze, stanowiła punkt obserwacyjny dla załogi fortecy. Po wtóre, do połowy XVIII wieku była również nieocenioną pomocą dla załóg statków, zmierzających do gdańskiego portu, czyli po prostu latarnią.

Na przestrzeni dziejów wieża aż trzykrotnie była przykrywana hełmem, czyli ozdobnym zwieńczeniem o konstrukcji drewnianej, krytej blachą lub dachówką. Co ciekawe, każdy z hełmów został zniszczony w zupełnie innych okolicznościach.

Jedno z niewielu zachowanych zdjęć, na których utrwalono barokowy hełm wieży Twierdzy Wisłoujście. Po jego zniszczeniu przez pożar 1889 roku został on zastąpiony prostym hełmem w formie krytego dachówką stożka.

Trzykrotne zniszczenie hełmu

- Pierwszy hełm powstał w 1593 roku i reprezentował styl renesansowy. Na szczycie wieży znajdowało się niegdyś zasilane smołą palenisko, które pełniło rolę światła nawigacyjnego. To właśnie ono było przyczyną zaprószenia ognia, który strawił hełm w pożarze z 1709 roku. Nowy hełm wieży został zbudowany w 1721 roku, tym razem w formie barokowej. Również on został zniszczony przez pożar, wywołany przez uderzenie pioruna w 1889 roku. Trzeci i ostatni hełm powstał w latach 1891-1892. Miał prostą formę stożka krytego dachówką z łupka - wylicza dr Andrzej Gierszewski, rzecznik prasowy Muzeum Gdańska.
Jak już wcześniej wspomniano, stożkowy hełm został zniszczony w marcu 1945 roku. Podczas radzieckiego szturmu na broniony przez Niemców Gdańsk cała Twierdza Wisłoujście została wówczas poważnie uszkodzona, jednak największa zniszczenia dotknęły właśnie wieżę, która praktycznie przestała istnieć. Murowana konstrukcja - a wraz z nią hełm - zawaliła się i ocalał jedynie jej północno-wschodniej fragment.

Dominanta Twierdzy Wisłoujście została odbudowana w II połowie lat 50. Jednak w przeciwieństwie do innych zabytkowych wież Gdańska, np. Ratusza Głównomiejskiego czy Kościoła św. Katarzyny, które również zostały zniszczone pod koniec II wojny światowej, w tym przypadku nie zdecydowano się na odtworzenie dachu hełmowego.

Nie wcześniej niż za sześć lat

Czy jest szansa, że górująca nad Twierdzą Wisłoujście wieża odzyska kiedyś zadaszenie? Muzeum Gdańska, które administruje unikatowym zabytkiem, nie wyklucza takiej możliwości, jednak jej rozważenie to melodia przyszłości. W związku z tym, bezcelowe są spekulacje, który z hełmów powinien wrócić na wieżę u ujścia Martwej Wisły.

- W perspektywie najbliższych sześciu lat Muzeum Gdańska nie planuje przywrócenia hełmu wieży Twierdzy Wisłoujście. Taka inwestycja - wisienka na torcie - ustępuje podstawowym potrzebom zabytkowej fortyfikacji, np. rewitalizacji bastionów i pracom zabezpieczającym, czy rewitalizacji kamieniczek tworzących wieniec - tłumaczy Gierszewski.

Wieża mogłaby znowu się zawalić

Ruiny wieży Twierdzy Wisłoujście na zdjęciu z połowy lat 50.

Warto podkreślić, że koszt inwestycji byłby niezwykle trudny do oszacowania. Wbrew pozorom, nie składałoby się na niego jedynie odtworzenie i zamontowanie hełmu. Znaczną część kwoty pochłonęłyby także szczegółowe pomiary stanu technicznego samej wieży i jej bezpośredniego otoczenia, a także ich ewentualnego wzmocnienia.

- Po pierwsze nie wiemy, czy odbudowana po II wojnie światowej konstrukcja wieży wytrzyma ciężar nowego hełmu. Po drugie nie wiemy, jak dodatkowe obciążenia wpłyną na grunt wokół wieńca i czy po jakimś czasie wieża się nie zacznie przechylać. Po trzecie odbudowa wieży nie przyczyni się do wzrostu użyteczności publicznej obiektu, np. poszerzenia oferty zwiedzania. Do 2021 na Szańcu Wschodnim, w ramach dofinansowanego ze środków UE projektu Archaeobalt, ma powstać całoroczne centrum archeologiczne. Dzięki rozszerzonej rzeczywistości, która znajdzie się w zrewitalizowanych koszarach napoleońskich pokażemy jeden z kilku hełmów, o których wiemy ze źródeł kartograficznych - kwituje nasz rozmówca.

Rafał Borowskir.borowski@trojmiasto.pl

Miejsca

Twierdza Wisłoujście Gdańsk, Stara Twierdza 1

Opinie (63) 3 zablokowane

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-21 07:12

Byle

Nie niemiecki. Nie wolno robić nic niemieckiego tylko piastowskie

4 lata
- 8 2
Twoja opinia

Zmień treść

Nie niemiecki. Nie wolno robić nic niemieckiego tylko piastowskie
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-21 08:05

gotyk

Wieża i reszta twierdzy gotycka. Po co hełm zakłócający ten styl. Na foto wyglądają pretensjonalnie.

aa
4 lata
- 5 5
Twoja opinia

Zmień treść

Wieża i reszta twierdzy gotycka. Po co hełm zakłócający ten styl. Na foto wyglądają pretensjonalnie.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-21 08:46

Ten chełm, to jest Miś na miarę naszych możliwości !

On odzwierciedla nasze możliwości i my tego Misia odbudujemy, nieważne po jakich kosztach ! Stać nas !

#n
4 lata
- 2 7
Twoja opinia

Zmień treść

On odzwierciedla nasze możliwości i my tego Misia odbudujemy, nieważne po jakich kosztach ! Stać nas !
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-21 14:05

Na hełm nie ma pieniędzy bo miasto woli kupić rydwan !!! To jest potrzebna inwestycja dla mieszkańców a nie zabytki !!!

Czmamba
4 lata
- 3 1
Twoja opinia

Zmień treść

Na hełm nie ma pieniędzy bo miasto woli kupić rydwan !!! To jest potrzebna inwestycja dla mieszkańców a nie zabytki !!!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-21 16:55

Zburzyć dziada i postawić na deweloperkie

Beneficjent500+
4 lata
- 0 2
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-10-21 19:43

Ale na ostatniej rycinie to kogoś poniosła fantazja - równiny żuławskie przedstawił w formie wzgórz...

qazsza
4 lata
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

Ale na ostatniej rycinie to kogoś poniosła fantazja - równiny żuławskie przedstawił w formie wzgórz...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-11-04 13:00

Wisłoujście

Zamiast pisowskiego muzeum odnowić wieżę ..

babunia i dziaduś
4 lata
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Zamiast pisowskiego muzeum odnowić wieżę ..
Regulamin dodawania opinii