• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Porównaj Trójmiasto dzisiejsze i przedwojenne

Marcin Stąporek
20 marca 2013 (artykuł sprzed 11 lat) 

Mapa Trójmiasta zobacz na mapie Gdańska prezentowana w ramach Portalu Trojmiasto.pl ułatwia czytelnikom lokalizację wielu miejsc opisywanych w artykułach lub prezentowanych w katalogu firm. Mamy świadomość, że nie dorównuje ona pod względem funkcjonalności takim światowym potentatom, jak Google Earth i Google Maps. Staramy się zatem przygotować na niej coś wyjątkowego: od kilku dni dostępna jest mapa Trójmiasta z okresu przed II wojną światową.



Wyszukiwanie różnic pomiędzy Trójmiastem, w którym mieszkamy a tym, które znamy tylko ze starych zdjęć, rycin i planów może być fascynującym zajęciem. Porównywanie zabudowy przedwojennej oraz przebiegu ulic z tymi dzisiejszymi możecie zacząć już teraz, korzystając z map sporządzanych w latach 1932-1942 (aktualizacja: niektóre z nich prezentują nazistowskie nazewnictwo, jak np. fragmenty przedstawiające Gdynię, którą przed wojną Niemcy nazywali Gdingen, a po jej zajęciu - Gotenhafen).

Sopot

Z trzech miast Trójmiasta stosunkowo najmniej zmian można dostrzec na obszarze Sopotu. Nie powinno to dziwić, bo myśląc o Sopocie, mamy najczęściej w myślach stare, często zabytkowe budynki i oczywiście - nie mniej zabytkowe - słynne molo. Rozwój zabudowy miejskiej w okresie powojennym dokonał się przede wszystkim na terenach Kamiennego Potoku i Brodwina zobacz na mapie Sopotu oraz w kierunku Oliwy, z zabudową dawnego Świemirowa u podnóża wysoczyzny.

Gdynia

Na obszarze Gdyni w okresie powstawania mapy zabudowa była znacznie bardziej rozproszona niż obecnie. Poza stosunkowo jeszcze niewielkim śródmieściem, zwartą miejską zabudowę miał już w tym czasie Mały Kack z Orłowem, wyraźnie oddzielony od śródmieścia niezbyt intensywnie użytkowanymi terenami Redłowa oraz znacznie mniejsze niż dziś Witomino. Wielki Kack był jeszcze niewielką wsią, podobnie wyglądały Chylonia, Cisowa, Obłuże czy Oksywie.

Baseny portowo-stoczniowe na południe od Obłuża zobacz na mapie Gdyni nie były jeszcze ukształtowane w dzisiejszym, wcinającym się w ląd daleko w kierunku zachodnim kształcie. Na kępie oksywskiej brak lotniska w Babich Dołach zobacz na mapie Trojmiasta, istniał natomiast jeszcze folwark Stefanowo (niem. Amalienfelde) i wąwóz o nazwie "Babidole oder Hexengrund", od którego lotnisko wzięło swoją nazwę.

Gdańsk

Bardzo istotne zmiany można natomiast dostrzec na terenie Gdańska, najbardziej z trzech miast zniszczonego pod koniec II wojny światowej.

W historycznym śródmieściu Gdańska zobacz na mapie Gdańska skupiona była gęsta, znacznie intensywniejsza niż obecnie zabudowa. Główne Miasto stanowiło jedną całość ze Starym Miastem, Starym Przedmieściem, a w znacznym stopniu również z Wyspą Spichrzów, Długimi Ogrodami i Dolnym Miastem. Podwale Przedmiejskie było zwykłą, dość szeroką ulicą, która jednak nie dochodziła do Motławy, kończąc się na Targu Maślanym. Główną arterią komunikacyjną w kierunku Stogów i Mierzei Wiślanej była wciąż jeszcze ulica Długa z Długim Targiem i przedłużeniem przez mosty Zielony i Stągiewny w kierunku Długich Ogrodów.

Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej. Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej.
Kolej Kaszubska Koleją Metropolitalną

Być może dla wielu czytelników portalu najciekawsza będzie istniejąca do 1945 r. i wyraźnie zaznaczona na mapie linia kolejowa tzw. "kolei kaszubskiej" zobacz na mapie Gdańska. Wychodziła ona ze stacji we Wrzeszczu w kierunku Oliwy, ale już na wysokości lotniska odbijała w lewo, by przez Strzyżę, Brętowo, Migowo i Kiełpinek prowadzić do Kokoszek, a dalej do Starej Piły, gdzie łączyła się z linią Pruszcz Gdański - Kartuzy. Dzięki projektowi Pomorskiej Kolei Metropolitalnej za kilka lat znów będziemy mogli pojechać pociągiem po części tej trasy. Widoki z wagonów będą jednak zupełnie inne niż 75 lat temu: poza krótkim odcinkiem ze Strzyży do Brętowa, większość terenów wzdłuż tej linii jest już, lub niebawem będzie intensywnie zabudowana.

Górny taras i dolny taras

W czasach tworzenia mapy, zabudowa "górnego tarasu" dopiero raczkowała: wytyczono już wprawdzie ulice na Suchaninie (m.in. Beethovena, Schuberta, Wagnera, Powstańców Warszawskich), jednak dalej rozciągały się tereny wiejskie, a na nich rozrzucone osady Dreilinden (Trzy Lipy), Müggenwinkel, czy nieco większa wieś Pietzkendorf przy Piecewskiej (w centrum dzisiejszej dzielnicy Piecki-Migowo, zwanej potocznie "Moreną").

Potężnie przekształcony został w ciągu minionych 75 lat obszar gdańskiego "dolnego tarasu". W okresie tworzenia mapy zabudowany był już w większości tzw. dolny Wrzeszcz oraz przylegająca do linii kolejowej część małego Przymorza, m.in. wzdłuż ul. Bora Komorowskiego. Tam, gdzie dziś rozciągają się blokowiska Żabianki, Przymorza czy Zaspy, istniały pojedyncze gospodarstwa zwane "dworami" zobacz na mapie Gdańska, m.in. Czarny, Czerwony i Biały Dwór na obrzeżach Przymorza i Zaspy, czy Mühlenhof (dzisiejszy Młyniec) w okolicy ul. Pilotów. Z obiektów tych do dziś przetrwał Eckhof, czyli "Rozstajny Dwór" przy ul. Bolesława Chrobrego, od którego wzięła nazwę Spółdzielnia Mieszkaniowa "Rozstaje".

Wojsko już wtedy cenzurowało mapy?

Dziwić może brak na historycznej mapie pasów startowych lotniska na Zaspie, uwidoczniono jedynie budynki lotniska w rejonie dzisiejszej ulicy Hynka, w pobliżu przystanku SKM Gdańsk Zaspa zobacz na mapie Gdańska. Może na ich umieszczenie nie zgodziło się wojsko, a może nie przywiązywano do nich aż takiej wagi, bowiem lotnisko było stale rozbudowywane i powiększane.

Także na dzisiejszej Zaspie, nieco bliżej Zatoki Gdańskiej (na terenie, gdzie dziś jest szkoła i bloki mieszkalne przy ul. Burzyńskiego, Żwirki i Wigury, Drzewieckiego, Ciołkowskiego) leżała duża strzelnica. Odegrała ona ponurą rolę w historii, gdyż to za wałem kulochwytu rozstrzelano wziętych do niewoli obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku i tu do 1991 r. znajdował się ich masowy grób. Obecnie spoczywają oni niedaleko od tego miejsca, na starym cmentarzu przy ul. Bolesława Chrobrego (zaznaczonym już na historycznej mapie).

Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki). Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki).
Chełm i Gdańsk Południe to kilkanaście wsi

Podobnie jak "dolny taras" zmieniły się tereny dzielnic Chełm i Gdańsk-Południe. W okresie powstawania mapy istniało już osiedle szeregowych budynków na tzw. Starym Chełmie. W miejscu dzisiejszej Galerii Chełm (niedaleko pętli tramwajowej "Chełm Witosa" istniała złożona z dwóch gospodarstw osada Altdorf (Stara Wieś). Dalej od centrum były już tylko rozproszone wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki), Nenkau (Jasień), Kelpin (Kiełpino), Kokoschken (Kokoszki).

Zwróćmy jeszcze uwagę ku terenom nadmorskim. Stare kąpieliska w Jelitkowie, Brzeźnie czy na Westerplatte posiadały własne pomosty, nie tak okazałe, jak sopockie molo, ale zaznaczane na mapie. Ich pierwotną funkcją było umożliwienie postoju parostatkom dowożącym plażowiczów. Pomost brzeźnieński leżał bliżej Nowego Portu niż dzisiejsze molo tego kąpieliska.

Portu brak, są stanowiska artyleryjskie

Oczywiście przed 75 laty nie było jeszcze Portu Północnego zobacz na mapie Trojmiasta, a co za tym idzie - plaża, która zaczynała się na Westerplatte, ciągnęła się szerokim pasem przez Stogi aż do Górek Zachodnich. Uważni czytelnicy mogą na historycznej mapie w pasie nadbrzeżnym odszukać stanowiska artylerii brzegowej z czasów poprzedzających wybuch I wojny światowej, a także osłaniającą ujście Kanału Portowego "baterię wiejską" w rejonie obecnej ulicy Zelwerowicza zobacz na mapie Trojmiasta na obrzeżach Brzeźna.

Uważni czytelnicy mogą dostrzec, że mapa została skomponowana z arkuszy różniących się nieco czasem powstania. Najstarsze fragmenty sporządzono przed wybuchem II wojny światowej i można je zidentyfikować np. po pojawiających się, obok niemieckich nazw miejscowych, ich polskich odpowiednikach (Kokoschken - Kokoszki). Najpóźniejsze powstały zaś po 25 czerwca 1942 r., kiedy to rozporządzeniem Gauleitera Förstera "poprawiono" wiele nazw miejscowych na Pomorzu, pozbawiając je nazbyt polskiego brzmienia. Z tego powodu Kowale czy Zaskoczyn noszą na mapie nazwy "Schmiede" i "Zangen", choć przed 1942 r. miejscowości te nazywały się "Kowalk" i "Zankenzin".

A jakie zmiany w porównaniu z okresem przedwojennym Was najbardziej zaskoczyły?

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (239) 3 zablokowane

  • nazwę trójmiasto pisze się z małej litery (1)

    jw

    • 3 3

    • 3M!

      milczeć, siad, waruj...

      pierdzistołków urzędów miejskich i innych kanciarzy czerpiących korzyści z obecnego podziału, uprasza się o niezabieranie głosu.

      • 0 0

  • odpowiadam na pytanie (1)

    z zaskoczeniem stwierdzam, że Gdańsk przed wojną również unikał rozwoju w kierunku wyspy stogi. Martwa Wisła to właściwie granica miasta. tylko dwa nieduże osiedla, zalążki Przeróbki i Stogów. i tak już pozostało do dzisiaj. dlaczego ???

    • 2 0

    • może nieduże osiedla ale dziś Sopot nie widzi tylu turystów z Europy ile widziały Stogi przed wojną

      Sopot ma staw z atrakcjami? basen z podgrzewaną wodą morska? a to było na Stogach

      • 0 0

  • To były piękne dni.... (1)

    • 0 12

    • ruskie przyszły i tak pięknie już nie było...a za nimi bieda z za Buga.

      • 0 4

  • wlasny dom

    • 0 0

  • Liczy sie tylko Gdańsk, Sopot jako imprezownia, Gdynia? po co to komu ?

    • 2 7

  • Oooo... mamy przedwojenne Stadt GOTENHAFEN???...No proszę, proszę... (12)

    Widać, że Lobby Pruskie (a w zasadzie, to już otwarcie hitlerowskie), typu Rzygaczen Akademie Danzig Westpreußen und Kamraten, ma się dobrze, działa prężnie i skutecznie"modyfikuje" historię zgodnie z wytycznymi Eriki S...................

    • 12 16

    • (11)

      racja, powinni w paintcie wymazać nazwę Gotenhafen i wkleić Gdynia. w ogóle proponuję żebyś wziął puszkę farby, wałek i przeleciał się po wszystkich trójmiejskich zabytkach i zamalował te wszystkie straszliwe i brutalne niemieckie napisy. w końcu to takie hitlerowskie...

      • 8 6

      • Proponuję

        zamazać wszędzie "Westerplatte". :->

        • 6 5

      • "Gotenhafen" to niemiecka nazistowska nazwa i była używana przez okupantów Pomorza podczas II wojny światowej. (6)

        Przed II wojną światową (a niby o tym okresie mowa) używano, powszechnie i administracyjnie, polskiej nazwy "Gdynia", a niemcy, to co najwyżej, zniemczali ją nieoficjalnie na "Gdingen" (tak jak kiedyś zniemczyli nazwę "Gdańsk" na "Danzig", bo mieli, i nadal mają, drętwe języki).
        PO-zdrówcie Erikę! :-)

        • 5 3

        • (5)

          pozdrów doktora, niech się człowiek w końcu przyłoży do roboty.

          • 4 6

          • Helmut... Dziękujemy ci za merytoryczną i celną uwagę! (4)

            W nagrodę wyślemy ci pocztą Żelazny Krzyż, dwie skarpetki (oryginalne, nieprane!...) weterana SS-waffen spod Stalingradu i dwa znaczki pocztowe z Adolfem!

            • 4 4

            • (3)

              znaj łaskę pana i zatrzymaj to sobie, ciepłe skarpetki pewnie ci przydadzą na te mrozy.

              • 1 4

              • Danke! :-) (2)

                Mamy jeszcze trzy pary skarpetek PO weteranach SS-waffen spod Stalingradu, więc jedną możemy przeznaczyć na nagrodę dla Helmuta.

                • 3 2

              • (1)

                dużo takich artefaktów z wykopanych trupów zdjąłeś?

                • 0 3

              • Tak, mamy tego sporo, w tym slipy oficerskie SS-wafen z nadrukiem "Gotenhafen".

                Też spod Stalingradu, oryginalne i nieprane.
                Rarytas!

                • 2 0

      • (2)

        Nie. Powinni wstawić przedwojenną mapę Gdyni, a nie z czasów II wojny.

        • 4 1

        • A masz taką mapę? (1)

          Jeśli masz, udostępnij ją portalowi, na pewno się ucieszą. Ktoś tu pisał w innym komentarzu, że takie polskie mapy są bardzo trudno dostępne, że on sam przez 10 lat nie zdobył dobrej.

          • 2 3

          • a ten ktoś przez te 10 lat odwalił KAWAŁ! roboty! chwała mu za to! to bardzo ciekawy dokument, i tyle. nie ma co siać paniki! ludziska, opamiętajcie się...

            • 0 1

  • A co z aktualizacją podstawowej mapy? (1)

    Biada temu, kto na podstawie mapy z portalu chce dotrzeć samochodem z okolic ETC na Niedźwiednik. O Nowej Słowackiego twórcy mapy jeszcze nie wiedzą. A ta mapa miała być bardzo aktualna w odróżnieniu od np. Google Maps, gdzie ta ulica już jest, chociaż nie na zdjęciach.

    Odpowiedź redakcji:

    Dzień dobry. Dziękujemy za uwagę, ale ul. Nowa Kościuszki i Nowa Słowackiego zostały naniesione na nasze mapę wiele miesięcy temu.

    • 9 3

    • a zagladałeś na tą mapę w tym roku

      czy jeszcze w zeszłym

      • 1 2

  • Chełm i dziś się zmienia

    Mam 33 lata i mieszkam na Chełmie od 7 lat. Przez te 7 lat nie tylko na Chełmie ale i całym Górnym Tarasie. Gdy się tu wprowadziłem nie było tu jeszcze tramwaju a w miejscu dziesiejszego Tesco rosła trawa. Były dopiero przymiarki do budowy linii tramwajowej na Chełm a o Łostowicach nikt jeszcze nawet nie myślał a autobusy jakie tu docierały to były zdezelowanwe stare Ikarusy. Role dziesiejszej Alei Havla pełniła ulica Łódzka , bardzo wąska i bez ścieżki rowerowej. Dziś mamy już tramwaj przez cały Chełm aż na Łostowice. Ścieżki rowerowe były kompletnie poszatkowane. Pierwsza z nich kończyła się przy wieżowcach , a druga zaczynała się przy Dragana. Teraz jest już ciągłość przez Cały Chełm i Al. Havla aż do Pętli Łostowice. Ma ona być z resztą przedłużona aż na Moje Marzenie , które do tej pory nie miało drogi rowerowej. Przebudowana gruntownie została Łostowicka , zyskała one dwa pasay ruchu i oczywiście ścieżkę rowerową. Co do stanowisk Artyleryjskich to ich pozostałości istnieją do dziś . Wytyczono nawet szlak turystyczny Nadmorskich Fortyfikacji

    • 6 2

  • a dzisiaj drogi do wsi Zakoniczyn, Szadółki jak przed wojną. Budyń Bob Budowniczy, no comment. Bruk odsłania się po zimie, wiecie kto po nim stąpał .... to przedowojenny zabytek

    • 3 0

  • W przedwojennej Gdyni językiem urzędowym był polski (3)

    Nie sądzę aby ktokolwiek z przedwojennych gdynian używał niemieckiej nazwy wąwozu ""Babidole oder Hexengrund" zamiast polskiej, tak jak to uczynił Pan Redaktor w swym artykule.

    • 11 0

    • Autor nie jest redaktorem, (2)

      i pisał o tym, co widać na mapie, a wszystkie fragmenty z użyciem słowa "przedwojenna" pochodzą od redakcji portalu

      • 2 2

      • (1)

        To jaka jest ta mapa Gdyni ? Skąd ona się wzięła ?

        • 1 0

        • Fragmenty z Gdynią i Kępą Oksywską to bez wątpliwości mapy topograficzne z okresu okupacji, czyli nie wcześniej niż październik 1939. A skąd się wzięła? pewnie ze zbiorów jakiegoś kolekcjonera map...

          • 1 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

Sprawdź się

Sprawdź się

Jak nazywało się słynne piwo produkowane w Gdańsku opisane w Historia naturalis Regni Poloniae?

 

Najczęściej czytane