Nadmotławska Wielkanoc oczami Charles'a Ogiera

Michał Ślubowski

10 kwietnia 2023 (artykuł sprzed 1 roku)

Opinie (36)

Najnowszy artykuł na ten temat Nie tylko jedwabne pończochy. Czego nie mogły nosić kobiety w XVII w.?

Rejon kościoła św. Mikołaja na planie sztokholmskim (ok. 1600 r.) oraz na modelu 3D Gdańska z 2022 r.

W 1635 roku do Polski przybyło francuskie poselstwo, na czele którego stał Claude de Mesmes, który brał udział w negocjacjach między Rzeczpospolitą a Szwecją. Sekretarzem francuskiego posła był Charles Ogier, który pozostawił po sobie dziennik, będący bezcennym źródłem do badania dziejów XVII-wiecznego Gdańska.

Kilka miesięcy spędzonych nad Motławą Ogier wykorzystał na poznanie miasta, jego zakamarków, zwyczajów i najważniejszych osobistości. Perspektywa Francuza jest niezwykle ciekawa, bowiem był on katolikiem, podczas gdy większość mieszkańców wybrała protestantyzm.

Miejscowości, które odwiedził Charles Ogier podczas swojej podróży do Polski w latach 1635-1636.

W 1636 roku Wielkanoc wypadała w marcu. To święto ruchome, więc data co roku jest inna, i chociaż dzisiaj możemy ją sprawdzić w ciągu kilku sekund w internecie, w przeszłości sprawa była dużo bardziej skomplikowana.

Jak ustalano datę Wielkanocy w Gdańsku

W Gdańsku przyrządem, który miał pomóc mieszkańcom w ustaleniu właściwej daty Wielkanocy, był zegar astronomiczny w kościele mariackim. Został skonstruowany w drugiej połowie XV wieku przez mistrza Hansa Duringera z Torunia. Niestety, zegar przestał działać w połowie XVI wieku, a jego konserwacja została przeprowadzona dopiero w ostatnich dziesięcioleciach.

Odnowiony zegar astronomiczny mistrza Duringera w Bazylice Mariackiej po prawej, zaś po lewej zegar przed rozpoczęciem prac konserwatorskich.

Jeden z angielskich kupców w 1734 roku opisał mechanizm następująco:

Za obrazem znajduje się sferyczne dzieło, przypominające tarczę zegara, ozdobione planetami i obfitością innych modeli. Mówi się że to machina stworzona przez najbardziej zmyślnego rzemieślnika, poszukującego formuły wiecznego ruchu - jego badania szły tak dobrze, że jego adwersarze zazdroszcząc mu przyszłej sławy, w tajemnicy najęli zbirów aby ci pochwycili go i wydłubali mu oczy, co też się stało, a jego największe dzieło zostało nieukończone.

Wielki Tydzień Charles'a Ogiera

W 1636 roku Niedziela Palmowa wypadła 16 marca. Charles Ogier, wraz z resztą francuskiego poselstwa, uczestniczył "we wszystkich pobożnych obrzędach, przy których godzi się być chrześcijaninowi".

18 marca "podobnie jak w inne dni Wielkiego Tygodnia gorliwie uczęszczaliśmy do dominikanów. Najdostojniejszy nasz poseł podarował im koronę z pereł i diamentów, aby uhonorować nią posąg Najświętszej Panny. Przyjęto ten dar z niezmierną wdzięcznością, wyrażając to publicznie ku radości zgromadzonego katolickiego ludu".

Gdański dominikanin na rysunku Daniela Chodowieckiego, 1773 r. Źródło: Polona.pl

Kościół św. Mikołaja był ważną świątynią nie tylko dla gdańskich katolików, ale i gości, przybywających do Gdańska z Rzeczpospolitej. Tutaj, u dominikanów, zatrzymywali się biskupi włocławscy, a dominikańscy kaznodzieje prowadzili dysputy z protestanckimi teologami. Kościół św. Mikołaja odwiedzali również pojawiający się nad Motławą królowie polscy, a wnętrze świątyni piękniało dzięki nowemu wyposażeniu.

Kościół św. Mikołaja w Gdańsku około roku 1687. Źródło: Pomorska Biblioteka Cyfrowa

20 marca, w Wielki Czwartek, "przypadał dzień Męki Pańskiej, więc słuchaliśmy, podobnie jak wczoraj, kazań i uczestniczyliśmy w pozostałych obrzędach. Przyglądała im się duża liczba luteranów, kalwinów i innych ludzi. (...) Po południu poseł zapragnął, aby- zgodnie z katolickim zwyczajem - odbyć Drogę Krzyżową. Wybraliśmy się więc do kościoła jezuitów we Szkotach, gdzie widzieliśmy dość ozdobny, jak na tę miejscowość i stan tamtejszych ludzi, Grób Pański i pobożny lud, który przyszedł na tę uroczystość z pobliskich wsi, głównie Polacy, gdyż Niemcy bardziej przylgnęli do herezji. Towarzyszyła temu na dość dobrym poziomie muzyka".

Skąd się wzięli Szkoci w Gdańsku?

Bogate Szkoty (w XVII wieku jeszcze nie "Stare") znajdowały się pod opieką biskupa włocławskiego, były więc wyłączone z miejskiej jurysdykcji. Dla władz Gdańska było to źródłem wielu bolączek: nie dość, że w Szkotach pracowali rzemieślnicy niezrzeszeni w cechach, którzy dostarczali taniego towaru, to jeszcze usadowili się tam... jezuici, których protestanci traktowali z otwartą wrogością. Dlatego wiele razy próbowali wykupić osadę z rąk biskupa, jednak zawsze natrafiali na odmowę.

Wielka Sobota oraz Wielka Niedziela

W Wielką Sobotę, 22 marca, Francuzi odwiedzili pozostałe katolickie świątynie w Gdańsku, czyli kościoły karmelitów i brygidek. Co ciekawe, religijnym praktykom przyglądali się zarówno katolicy, jak i protestanci. W nocy Ogier brał udział w dalszych uroczystościach:

"O północy najdostojniejszy poseł znów nas powiódł do kościoła, gdzie zebrał się tłum zarówno heretyków, jak i katolików. Zabrano z grobu Ciało Pańskie, intonując Psalm (...). Następnie odbyła się procesja, która trzykrotnie obeszła klasztor. Przyłączyli się do niej heretycy, śpiewając z naszymi ludźmi, to znaczy Polakami. W tym czasie grzmiały bębny, grały trąby wraz z organami, a cały kościół jarzył się niezliczoną ilością świateł (...) Nie przypominam sobie, żebym gdziekolwiek indziej tak pobożnie spędził noc".

Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Chcesz zwiedzać obce kraje? Ucz się języków!

Angielski online dla dorosłych - poziom B1 62 zł

Angielski dla początkujących 90 zł

English Summer Club (Półkolonii) 1 299 zł

Więcej w serwisie Ogłoszenia (79)

23 marca "zajaśniał najświętszy i najpomyślniejszy dzień Wielkanocy, w związku z czym z wielką pobożnością wysłuchaliśmy kazania po niemiecku, później sumy i przystąpiliśmy do Stołu Pańskiego. Po południu powróciliśmy na nieszpory, gdzie pod koniec lud śpiewał polskie pieśni (...)".

Zwyczaje wielkanocne gdańskich katolików zrobiły na Charlesie Ogierze dużo wrażenie. Jego przekaz pięknie pokazał wiele koloryt dawnego Gdańska.

Wszystkim czytelnikom portalu chciałbym złożyć najserdeczniejsze życzenia z okazji świąt Wielkiej Nocy. Mogę śmiało podpisać się pod życzeniami, które dziennikarz podpisany jako Zet-Em opublikował 20 kwietnia 1930 roku na łamach "Gazety Gdańskiej":

"Pozwólcie, drodzy czytelnicy, waszemu dobremu przyjacielowi, stanąć sobie skromnie i nieśmiało w kąciku przy waszym stole, zastawionym obfitością smakołyków i łykając ślinkę, złożyć wam moje życzenia. Wszystkim i każdemu z osobna życzę oczywiście wszystkich najlepszych rzeczy, jakie kiedykolwiek ten padół oglądał pod słońcem i oglądać będzie (...). A wszystkim ludziom bardzo smutnym, bardzo biednym, bardzo samym, życzę, aby przez święta niebo było błękitne, a słońce uśmiechało się do nich ciepło i łagodnie".

O autorze

Opinie (36) ponad 10 zablokowanych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 11:06

Opinia wyróżniona

Pięknie

Dziękuję za ten artykuł

Olena
1 rok
- 23 1
Twoja opinia

Zmień treść

Dziękuję za ten artykuł
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 09:03

Opinia wyróżniona

(1)

Wspaniała historia na poniedziałkowy świąteczny poranek.Katolik przyjeżdża do protestantów i się dziwi zwyczajom.Ileż to wtedy kultur i religii było w Europie.Dzisiaj Francja odeszła od katolicyzmu,obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm.U nas z kolei po protestantach ślad nie został...podobnie po Żydach.A co będzie za kolejne 500 lat?

Dr Svencjusz
1 rok
- 33 20
Twoja opinia

Zmień treść

Wspaniała historia na poniedziałkowy świąteczny poranek.Katolik przyjeżdża do protestantów i się dziwi zwyczajom.Ileż to wtedy kultur i religii było w Europie.Dzisiaj Francja odeszła od katolicyzmu,obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm.U nas z kolei po protestantach ślad nie został...podobnie po Żydach.A co będzie za kolejne 500 lat?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 18:39
  
  "Dzisiaj Francja odeszła od katolicyzmu" - zazdroszczę.
  
  "obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm" - bzdura, podobna do tej, że każdy ksiądz to pedofil.
  
  1 rok
  - 1 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  "obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm" - bzdura, podobna do tej, że każdy ksiądz to pedofil.
  Regulamin dodawania opinii

Wszystkie opinie

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 09:03

Tak było kiedyś (11)

Teraz jesteśmy nowocześni i nie obchodzimy takich świąt

1 rok
- 16 57
Twoja opinia

Zmień treść

Teraz jesteśmy nowocześni i nie obchodzimy takich świąt
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:07
  
  (3)
  
  Takie czasy,kościół sam robi wszystko aby do siebie zniechęcić,stąd jedynie 28% z teoretycznych 95% ochrzczonych jeszcze chodzi.
  
  Dr Svencjusz
  1 rok
  - 8 20
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Takie czasy,kościół sam robi wszystko aby do siebie zniechęcić,stąd jedynie 28% z teoretycznych 95% ochrzczonych jeszcze chodzi.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-04-10 11:25
    
    Chodzę do kościoła na spotkanie z Bogiem a nie klerem
    
    1 rok
    
    6 5
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-04-10 12:02
    
    Bzdura kompletna to ze w tVnie brednie opowiadaja to nic nowego propaganda zawsze tak ma pamietaj jak identyczna był propaganda (1)
    
    na był propaganda za PRLu identyczna do TVnowskiej
    
    1 rok
    
    4 8
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    na był propaganda za PRLu identyczna do TVnowskiej
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-04-11 13:10
      
      PRLowska propaganda jest nadal
      
      przeżywa swój Renesans pod rządami picu
      
      1 rok
      
      1 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      przeżywa swój Renesans pod rządami picu
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:11
  
  (1)
  
  Mi to w razie jakiejkolwiek katastrofy dzisiejszych ludzi wogole nie szkoda bezwartościowe szkodniki tylko się liczy status zero wartości. Mercedes eco najlepiej w leasingu ledwo na życie starczy ale się pokazać chory kraj
  
  1 rok
  - 15 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Mi to w razie jakiejkolwiek katastrofy dzisiejszych ludzi wogole nie szkoda bezwartościowe szkodniki tylko się liczy status zero wartości. Mercedes eco najlepiej w leasingu ledwo na życie starczy ale się pokazać chory kraj
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-04-10 09:52
    
    Przy okazji tych świąt nasuwa się historia o rybie.
    
    Ryba psuje się od głowy, mój drogi.
    
    1 rok
    
    5 5
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Ryba psuje się od głowy, mój drogi.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:50
  
  Po prostu kościół nie ma już monopolu na światła i trąby. (2)
  
  Strategia onieśmielania maluczkich już tak nie działa.
  
  1 rok
  - 6 17
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Strategia onieśmielania maluczkich już tak nie działa.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-04-10 11:26
    
    Normalnie jest we Francji i Szwecji (1)
    
    1 rok
    
    4 5
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-04-10 18:16
      
      Byłeś widziałeś?
      
      Nie byłeś i piszesz brednie. Prędzej człowiek zostanie zaczepiony, okradziony lub pobity w Polsce niż w "muzułmańskiej" dzielnicy Paryża. Wiem bo bywam w różnych krajach i takiej gościnności oraz serdeczności z jaką spotkasz się w muzułmańskich, podobno biednych krajach nie spotkasz nigdzie indziej.
      
      1 rok
      
      2 6
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Nie byłeś i piszesz brednie. Prędzej człowiek zostanie zaczepiony, okradziony lub pobity w Polsce niż w "muzułmańskiej" dzielnicy Paryża. Wiem bo bywam w różnych krajach i takiej gościnności oraz serdeczności z jaką spotkasz się w muzułmańskich, podobno biednych krajach nie spotkasz nigdzie indziej.
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 11:44
  
  A jakie obchodzisz?
  
  Halloween?
  No to good luck:)
  
  1 rok
  - 6 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Halloween? No to good luck:)
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 12:31
  
  Poczytaj...
  
  Objawiebia w Quito z XVII wieku
  
  POLAK
  1 rok
  - 0 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Objawiebia w Quito z XVII wieku
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 09:03

Opinia wyróżniona

(1)

Wspaniała historia na poniedziałkowy świąteczny poranek.Katolik przyjeżdża do protestantów i się dziwi zwyczajom.Ileż to wtedy kultur i religii było w Europie.Dzisiaj Francja odeszła od katolicyzmu,obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm.U nas z kolei po protestantach ślad nie został...podobnie po Żydach.A co będzie za kolejne 500 lat?

Dr Svencjusz
1 rok
- 33 20
Twoja opinia

Zmień treść

Wspaniała historia na poniedziałkowy świąteczny poranek.Katolik przyjeżdża do protestantów i się dziwi zwyczajom.Ileż to wtedy kultur i religii było w Europie.Dzisiaj Francja odeszła od katolicyzmu,obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm.U nas z kolei po protestantach ślad nie został...podobnie po Żydach.A co będzie za kolejne 500 lat?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 18:39
  
  "Dzisiaj Francja odeszła od katolicyzmu" - zazdroszczę.
  
  "obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm" - bzdura, podobna do tej, że każdy ksiądz to pedofil.
  
  1 rok
  - 1 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  "obecnie króluje w tej kolebce muzułmanizm" - bzdura, podobna do tej, że każdy ksiądz to pedofil.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 09:03

Już sam tyluł jest mylący. (3)

Polska wielkanoc w 17 wiecznym Gdańsku. Kulturowo Gdansk nie miał.nic wspólnego z resztą Polski. Polska Wielkanoc to można było obserwować w reszcie kraju.

1 rok
- 20 16
Twoja opinia

Zmień treść

Polska wielkanoc w 17 wiecznym Gdańsku. Kulturowo Gdansk nie miał.nic wspólnego z resztą Polski. Polska Wielkanoc to można było obserwować w reszcie kraju.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:17
  
  Oczywiście ty wiesz lepiej z kim co wspólnego miał Gdańsk (1)
  
  Lepiej niż autor, który spędził na badaniu dziejów miasta wiele lat i jest historykiem.
  
  1 rok
  - 5 12
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Lepiej niż autor, który spędził na badaniu dziejów miasta wiele lat i jest historykiem.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-04-10 09:24
    
    Ze Gdansk kulturowo nie miał dosłownie nic wspolnego
    
    Z reszta Polski to rzecz oczywista.. inna kuchnia, inne ubiory, język, obyczaje, religia. Wszystko
    
    1 rok
    
    11 5
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Z reszta Polski to rzecz oczywista.. inna kuchnia, inne ubiory, język, obyczaje, religia. Wszystko
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 18:40
  
  czytanie ze zrozumieniem
  
  czytałeś artykuł? Jasno wspomniane są polskie pieśni ludowe i zwyczaje.
  
  1 rok
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  czytałeś artykuł? Jasno wspomniane są polskie pieśni ludowe i zwyczaje.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 09:20

To było niemieckie miasto i niemiecka Wielkanoc (6)

Jestem dumny z niemieckiej historii Gdańska.

1 rok
- 7 39
Twoja opinia

Zmień treść

Jestem dumny z niemieckiej historii Gdańska.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:29
  
  A twoi przodkowie chłopy na pańszczyźnie
  
  Z kogo więc ty jesteś dumny? Z ludzi z którymi nie masz nic wspólnego?
  
  1 rok
  - 11 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Z kogo więc ty jesteś dumny? Z ludzi z którymi nie masz nic wspólnego?
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:31
  
  A z czegu tu byc dumnym? Obciach
  
  Poza tym.nie niemieckie tylko wielokulturowe
  
  1 rok
  - 12 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Poza tym.nie niemieckie tylko wielokulturowe
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:31
  
  Ja jestem dumna z polskiego Gdańska!
  
  1 rok
  - 15 8
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:33
  
  Jestes
  
  durny nie dumny. Gdansk był zawsze polski! szwabki potrafiły tylko napadać i mordować ludność cywilną.
  
  Zyx
  1 rok
  - 15 8
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  durny nie dumny. Gdansk był zawsze polski! szwabki potrafiły tylko napadać i mordować ludność cywilną.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 09:52
  
  Jak mozna byc dumny z czegos, na co sie nie ma wplywu?
  
  Niezła bzdura
  
  1 rok
  - 13 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Niezła bzdura
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 11:46
  
  Oj... kompleksiki wychodzą wszystkimi otworami.... :)
  
  1 rok
  - 5 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 11:06

Opinia wyróżniona

Pięknie

Dziękuję za ten artykuł

Olena
1 rok
- 23 1
Twoja opinia

Zmień treść

Dziękuję za ten artykuł
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 11:16

Nie dosc ze Francuz to jeszcze Ogier. (5)

1 rok
- 8 2
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 17:36
  
  Każdy Francuz to ogier ale do walki na wojnie ma dwie lewe rece. (4)
  
  1 rok
  - 4 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-04-10 18:21
    
    Wiesz, że Francja w WWII broniła się dłużej od Polski? (3)
    
    Co powiesz więc o Polakach?
    
    1 rok
    
    2 6
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Co powiesz więc o Polakach?
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-04-10 21:24
      
      Ja juz raz tobie odpowiedziałem ze Francja przed wojna była jednym z trzech mocarstw w Europie.
      
      Francja, Anglia i Niemcy. Chociaż Niemcy doszli do tego nielegalnie poprzez dyskretne łamanie postanowien Wersalskich. Ale Francuzi nie mieli chęci do wojny ani w ogóle do walki. Nie mniej należeli do trojki najsilniejszych militarnie państw europejskich. Mieli bardzo silna flote i mogli przeciwstawić sie Niemcom. Ale wiesz co potem bylo... Natomiast Polska nie prezentowała technicznie zadnej sily za wyjątkiem ducha walki z wrogiem. Dlatego walczyliśmy tyle ile nam potencjału starczyło a Francuzi na tyle ile mieli odwagi.
      
      1 rok
      
      3 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Francja, Anglia i Niemcy. Chociaż Niemcy doszli do tego nielegalnie poprzez dyskretne łamanie postanowien Wersalskich. Ale Francuzi nie mieli chęci do wojny ani w ogóle do walki. Nie mniej należeli do trojki najsilniejszych militarnie państw europejskich. Mieli bardzo silna flote i mogli przeciwstawić sie Niemcom. Ale wiesz co potem bylo... Natomiast Polska nie prezentowała technicznie zadnej sily za wyjątkiem ducha walki z wrogiem. Dlatego walczyliśmy tyle ile nam potencjału starczyło a Francuzi na tyle ile mieli odwagi.
      Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2023-04-11 07:03
      
      Francja przed WW miała świetna armię (1)
      
      I fatalnych dowódców. Zapominamy, że mieli obok wojnę domową w Hiszpanii i błędnie odczytywali bieg historii. Gdyby Hitler napadł na Francję to Polska ruszyłaby na pomoc Francji. Dlatego Niemcy napadły na Polskę...
      
      1 rok
      
      1 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      I fatalnych dowódców. Zapominamy, że mieli obok wojnę domową w Hiszpanii i błędnie odczytywali bieg historii. Gdyby Hitler napadł na Francję to Polska ruszyłaby na pomoc Francji. Dlatego Niemcy napadły na Polskę...
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2023-04-11 11:02
        
        No nie jestem pewien z pomoca dla Francji. Bo co ruski by zrobili?
        
        Stalin bal sie ze Hitler zajmie cala Polske a on nie mial by z układu z Niemcami nic i wyszedł by na głupka.
        
        1 rok
        
        1 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Stalin bal sie ze Hitler zajmie cala Polske a on nie mial by z układu z Niemcami nic i wyszedł by na głupka.
        Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 12:05

Duza liczba postów nowoczesnych lewaków wcale nie swiadczy otym ze tak jest w całej Polsce tylko ze jest ich wielu w (1)

w trójmiescie Gdańsk zawsze był kolebką POkowców silnie zwiazanych z komunistami i putinowcami

1 rok
- 12 7
Twoja opinia

Zmień treść

w trójmiescie Gdańsk zawsze był kolebką POkowców silnie zwiazanych z komunistami i putinowcami
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-04-10 18:22
  
  Przecież tu jest wysyp prawackich komentarzy.
  
  Wiemy jednak, że to głównie wPiSy dobrze opłacanych trolli.
  
  1 rok
  - 0 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Wiemy jednak, że to głównie wPiSy dobrze opłacanych trolli.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-10 18:44

Bardzo ciekawy artykuł

1 rok
- 8 0
Twoja opinia

Zmień treść

Bardzo ciekawy artykuł
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-04-11 10:47

Interesujący artykuł.
Prosimy o dalsze.

1 rok
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

Interesujący artykuł. Prosimy o dalsze.
Regulamin dodawania opinii