Policyjne osiedle międzywojennego Gdańska

Jan Daniluk

28 września 2015 (artykuł sprzed 8 lat)

Opinie (29)

Najnowszy artykuł na ten temat Huzarzy, papugi i wielka bijatyka. Niezwykła historia Domu św. Józefa

Jeden z domów ("bliźniaków") dawnego Schuposiedlung, przy ul. Ludwika Zamenhofa.

W pierwszej dekadzie istnienia Wolnego Miasta Gdańska (1920-1939), zbudowano wiele nowych osiedli mieszkaniowych. Całe zespoły nowych domów powstały na terenie współczesnego Dolnego Wrzeszcza, na Siedlcach oraz na granicy Strzyży Górnej i VII Dworu. W tym ostatnim rejonie powstało osiedle szczególne, bowiem przeznaczone przede wszystkim dla gdańskich policjantów i przez nich sfinansowane.

Kiedy w lutym 1920 r. ostatnie oddziały wojska pruskiego opuściły Gdańsk, pozostawione przez nie koszary zaczęły pełnić różne funkcje. Po przejściowym okresie, kiedy stacjonowali w nich żołnierze Ententy, były one najczęściej wykorzystywane jako mieszkania oraz siedziby urzędów i prywatnych przedsiębiorstw.

Największy w Gdańsku kompleks koszarowy w Strzyży Górnej zobacz na mapie Gdańska

był wykorzystywany przez państwową policję Wolnego Miasta Gdańska, czyli Schutzpolizei (powstała formalnie w 1921 r. z przekształcenia Sicherheitswehr). Jedną z konsekwencji uczynienia z byłych koszar słynnej Brygady Przybocznej Huzarów i 17. Batalionu Taborów głównej bazy Schutzpolizei było powstanie w bezpośrednim sąsiedztwie nowego osiedla mieszkaniowego, zwanego powszechnie policyjnym (Schuposiedlung).

Jak powstawało osiedle

Stowarzyszenie Funkcjonariuszy Policji Ochronnej (Vereinigung der Schutzpolizeibeamten) już w latach 1921-1922 doprowadziło do kupienia terenu pod przyszłą inwestycję. Z powodu jednak szalejącej inflacji plany wymagały pewnej korekty i dopiero wiosną 1924 r. ruszyły prace budowlane.

Równocześnie ruszył specjalny program oszczędnościowy dla partycypujących w projekcie policjantów. Każdy był zobligowany do przesyłania na fundusz z góry ustalonej sumy, uzależnionej od stopnia policyjnego. Założono ponadto (w dosłownym tłumaczeniu) Urzędniczą Spółdzielnię Małego Osadnictwa, która miała inwestycję zrealizować.

Widok na zabudowę szeregową ul. Mieczysława Karłowicza w kierunku wzgórz oliwskich (ze skrzyżowania z ul. Ludwika Zamenhofa).

Pierwsze 20 domów w linii Hohenfriedbergerweg, czyli współczesnej ul. Karola Szymanowskiego zobacz na mapie Gdańska

udało się doprowadzić do stanu surowego jeszcze pod koniec 1924 r.

W 1925 r. oddano do użytku nie tylko kolejne 26 domów w zabudowie szeregowej i sześć w bliźniaczej, ale też sfinansowano niezbędne prace ziemne i wytyczono dwie nowe ulice: Roßbachweg (dziś fragment ul. Ludwika Zamenhofa zobacz na mapie Gdańska

) i Kesseldorfweg (ul. Władysława Żeleńskiego zobacz na mapie Gdańska

Domy szeregowe przy ul. Władysława Żeleńskiego.

Rok później ukończono kolejne 12 domów w zabudowie szeregowej i tym samym zakończono pierwszy etap całego projektu Schuposiedlung. Po zaciągnięciu pożyczki kontynuowano inwestycję. Jeszcze w 1926 r. ukończono 16 domów szeregowych, w 1927 r. - kolejne 26, a w 1928 r. - 15, a także trzy "bliźniaki".

Kolejna faza budowy osiedla znalazła finał w 1929 r. wraz oddaniem do użytku 10 ostatnich domów w zabudowie szeregowej. Łącznie całe osiedle z końcem dekady liczyło 133 domów (211 mieszkań) i było zamieszkiwane przez 256 gdańskich rodzin.

Jak mieszkali policjanci

Schuposiedlung zaprojektował architekt Erwin Lentz. Do budynków mieszkalnych, podobnie jak do większości innych założeń urbanistycznych powstałych w Gdańsku w okresie międzywojennym, przylegały ogrody, pomiędzy którymi poprowadzono wąskie, prostopadłe do Huberstusburger Allee (ul. Bernarda Chrzanowskiego zobacz na mapie Gdańska

) i Roßbachweg, przejścia.

Mniej więcej w tym samym czasie (tj. w 1923 r. lub 1924 r.) wytyczono i zaczęto rozbudowywać zresztą także znajdują się po drugiej stronie Roßbachweg, rozgałęzioną w kształt przypominający literę "Y" Torgauer Weg (ul. Mieczysława Karłowicza zobacz na mapie Gdańska

), a także Zorndorfer Weg (ul. Stefana Kisielewskiego zobacz na mapie Gdańska

). Przy nich powstały jednak przede wszystkim "bliźniaki". Projektantem tego nowego założenia był architekt Karl Jacksch.

Jedne z pierwszych domów powstałych w ramach Schuposiedlung - przy ul. Karola Szymanowskiego.

Na marginesie warto zauważyć, że właśnie w związku z powstawaniem nowych budynków, jeszcze w połowie lat 20. rozpoczęto starania, by erygować w tym rejonie nową parafię ewangelicką, co ostatecznie udało się dokonać w 1929 r. (jednak dopiero w 1938 r. oddano do użytku świątynię z prawdziwego zdarzenia).

"Resortowa" dzielnica

W latach 30. policjanci i ich rodziny stanowili zdecydowaną większość mieszkańców na Hohenfriedbergweg, Kesseldorfweg oraz Roßbachweg. Strzyża Górna stała się tym samym najbardziej "resortową" dzielnicą międzywojennego Gdańska, gdzie nie tylko pracowali i żyli policjanci, ale także zameldowani byli celnicy, strażnicy więzienni, zawodowi strażacy czy inni urzędnicy administracji Wolnego Miasta Gdańska.

Na marginesie warto zresztą zauważyć, że wszystkie nowowytyczone ulice okolic opisywanego zespołu koszarowego zyskały w latach 20. - rzecz jasna, nieprzypadkowo - nazwy bezpośrednio nawiązujące do historii słynnych "Czarnych Huzarów".

Dziś dawne Schuposiedlung, mimo niekiedy daleko idących skutków współczesnych nam remontów budynków, można jeszcze stosunkowo łatwo rozpoznać po charakterystycznych "schodkowych" zwieńczeniach domów powstałych dawniej dla gdańskich policjantów.

O autorze

Opinie (29) 1 zablokowana

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-09-28 19:39

artykuł fajny

nie wiedziałem :)

Ale Panie Janie...
"Na marginesie warto zauważyć,"
"Na marginesie warto zresztą zauważyć,"
doktorant UG? Panie Janie , Panie Janie, niech pan się obudzi... bim bam bom

kofi
8 lat
- 17 9
Twoja opinia

Zmień treść

nie wiedziałem :) Ale Panie Janie... "Na marginesie warto zauważyć," "Na marginesie warto zresztą zauważyć," doktorant UG? Panie Janie , Panie Janie, niech pan się obudzi... bim bam bom
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-09-28 17:02

garnizonowe pruskie miasto Gdansk (2)

Osiedla albo dla wojska albo policji albo robotnicze kolonie...
Oj nie bylo to klimatyczne miasto wtedy.
Wlasciwie normalne miasto ze sklepami, mieszkaniami dla sredniej klasy, drogami itp. powstaje dopiero teraz...mamy niepowtarzalna szanse je tworzyc

city
8 lat
- 19 21
Twoja opinia

Zmień treść

Osiedla albo dla wojska albo policji albo robotnicze kolonie... Oj nie bylo to klimatyczne miasto wtedy. Wlasciwie normalne miasto ze sklepami, mieszkaniami dla sredniej klasy, drogami itp. powstaje dopiero teraz...mamy niepowtarzalna szanse je tworzyc
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-09-28 19:33
  
  stary patrzysz przez pryzmat XX wieku...
  
  A miasto ma 1000 lat
  
  kyuss
  8 lat
  - 5 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A miasto ma 1000 lat
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-09-28 17:18
  
  Przestań gdakac, budowano to co na dany czas było na fali, teraz jest konsumpcjonizm i rosną nam galerie na każdym rogu. Po tym już będzie koniec cywilizacji,ziemia nie wydoli
  
  Trycja
  8 lat
  - 19 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Przestań gdakac, budowano to co na dany czas było na fali, teraz jest konsumpcjonizm i rosną nam galerie na każdym rogu. Po tym już będzie koniec cywilizacji,ziemia nie wydoli
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-09-28 18:03

Reymonta to też UBecja. Pamiętam czarną wołgę jeszcze w latach 80.

8 lat
- 16 7
Twoja opinia

Zmień treść

Reymonta to też UBecja. Pamiętam czarną wołgę jeszcze w latach 80.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-09-28 17:40

MO

Gestapo

8 lat
- 15 16
Twoja opinia

Zmień treść

Gestapo
Regulamin dodawania opinii