• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Miniśledztwo ws. starej grafiki Gdańska

Krzysztof Kucharski
18 stycznia 2021 (artykuł sprzed 3 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Kronika oblężenia Gdańska 1734. Część 3
Grafika prezentującą panoramę Gdańska od strony zachodniej. Opisano ją jako pochodzącą z XVII wieku. Grafika prezentującą panoramę Gdańska od strony zachodniej. Opisano ją jako pochodzącą z XVII wieku.

Należący do Biblioteki Narodowej portal polona.pl, prezentujący archiwalne dokumenty, grafiki i zdjęcia, zamieścił niedawno nową grafikę związaną z historią Gdańska. Rysunek prezentujący fragment miejskich fortyfikacji, opisano jako pochodzący z XVII stulecia. Niemal na pewno jest to jednak błąd.



Świeżo opublikowana panorama miasta zawiera ciekawy plan jego zachodnich fortyfikacji, od Bramy Oliwskiej po Bramę Nowych Ogrodów/Majorów/Siedlecką.

Już po pierwszej analizie można się jednak zorientować, że grafika musi być późniejsza, niż wynikałoby to z opisu.

Przekonuje nas o tym jeden obiekt fortyfikacyjny, tzw. Okulary Steinbocka, które powstały na początku wieku XVIII. Tzw. Steinbocksbrill, czyli Okulary Steinbocka, był to wał z drogą oraz fosą. Gedanopedia podaje, że swoją nazwę zawdzięcza szwedzkiemu generałowi Magnusowi Stenbockowi, generalnemu komisarzowi wojennego w Polsce w czasie wielkiej wojny północnej (w Gdańsku 1703 r.).

Dziś w tym miejscu znajduje się północny wjazd na Grodzisko.

Porównanie dwóch ilustracji fortyfikacji



Na początek rysunek z Polony odwróciliśmy (ilustracja numer 1) i porównaliśmy z grafiką Mateusza Deischa z lat 60. XVIII wieku (ilustracja numer 2).

Ilustracja numer 1: grafika prezentująca gdańskie fortyfikacje, opublikowana w portalu polona.pl. Dla porównania z grafiką Mateusza Deischa, rysunek został obrócony. Ilustracja numer 1: grafika prezentująca gdańskie fortyfikacje, opublikowana w portalu polona.pl. Dla porównania z grafiką Mateusza Deischa, rysunek został obrócony.
Na ilustracji pierwszej strzałka i boczne linie ukazują mniej więcej kierunek, w którym spoglądał Mateusz Deisch, wykonując swoją grafikę. Cyfry czerwone z "jedynki" odpowiadają białym na "dwójce".

Ilustracja nr 2. Grafika autorstwa Mateusza Deischa z lat 60. XVIII wieku. Naniesione na niej oznaczenia odpowiadają tym, które widać na grafice udostępnionej przez polona.pl Ilustracja nr 2. Grafika autorstwa Mateusza Deischa z lat 60. XVIII wieku. Naniesione na niej oznaczenia odpowiadają tym, które widać na grafice udostępnionej przez polona.pl
Numer 1 - wartownia lub blokhaus na Bastionie Jerozolimskim, podobny budynek znajdował się na siostrzanym Bastionie Strzeleckim dzieła rogowego Góry Gradowej.

Numer 2 - budynek wartowni przy moście, na planie widzimy go od tyłu, bez okien, które u Deischa są przedstawione z przodu, przed wartownią rota, czyli szóstka gdańskich żołnierzy (numer 6), widoczny jest na obydwu przedstawieniach charakterystyczny płotek.

Numer 3 - najbardziej tajemniczy obiekt, być może cmentarzyk żydowski (według dr. Jana Daniluka).

Numer 4 - strzelnice artyleryjskie Bastionu Jerozolimskiego.

Numer 5 - most nad fosą.

Numer 7 - kurtyna dzieła rogowego Góry Gradowej.

Numer 8 - palisada fosy.

Numer 9 - Okulary Steinbocka.

Szczególną uwagę zwraca istotna różnica. Na planie bastiony dzieła rogowego od majdanu odgradza palisada, której nie ma już na grafice Mateusza Deischa.

Może to nas naprowadzać na wstępną datację grafiki, która mogła powstać w niespokojnych czasach wielkiej wojny północnej (1700-1721) lub podczas oblężenia Gdańska w 1734 r.

O autorze

autor

Krzysztof Kucharski

animator kultury i edukator w Muzeum Gdańska, rekonstruktor, prezes stowarzyszenia Garnizon Gdańsk

Opinie (19)

Wszystkie opinie

  • Podziwiam ludzi (1)

    którzy potrafią zauważyć takie szczegóły. Fajne to!

    • 35 1

    • Portali historycznych dotyczących Gdańska jest całkiem sporo. Wystarczy trochę po nich podłubać, zdobyć kilka mapa z różnych okresów typu - Plan Sztokholmski, Plan Buhse itd, porównywać nawet mapki na tym portalu albo na innych jak Google czy mapie interaktywnej gdansk.pl trochę czasu na to poświęcić i wiele miejsc będzie o wiele łatwiejszych do zgadnięcia.

      • 1 3

  • Czyżby

    Szkic szpiega?

    • 6 2

  • Opinia wyróżniona

    Bardzo ciekawa grafika (2)

    Pokazuje ze były 2 linie umocnień, pierwsza w linii Bramy Wyżynnej (chyba starsza) a następna przy Górze Gradowej.
    A to rozlewisko pomiędzy walami to byla pozostałość fosy? Czy rozlewisko Kanału Raduni?
    Doskonale widać też, że nazwa Nowe Ogrody byla adekwatna, wzdłuż obecnej Kartuskiej i w kierunku Biskupiej Górki rozciągały się ogrody z jakimiś zabudowaniami...

    • 4 5

    • To nie rozlewisko

      Tylko po prostu fosa;)

      • 6 0

    • Tak fortyfikacje wokol miasta sa starsze.

      Ausenwercke, czyli dzieła zewnętrzne powstały w XVII wieku. Pierwsza została umocniona Biskupia i dopiero w 1655 Gradowa.

      • 6 0

  • Opinia wyróżniona

    Fortyfikacje Gdańska (1)

    To jest unikat godny unesco, bardziej niż Stocznia.
    Gdyby bardziej się przyłożyć do opisania tych bastionów oraz ich wyeksponowania to moglyby godnie konkurować z fortyfikacjami w Europie jak np. Rabat i Medina na Malcie

    • 17 1

    • To prawda

      Unikat

      • 7 1

  • Wszystko jasne (2)

    Ilustracja 1 zapożyczona z wczesnego Google Maps, a ilustracja 2 zapożyczona z wczesnego Google Street View. Ot cała tajemnica :-)

    • 7 3

    • Wersja (1)

      1700, zoptymalizowana w 1750? ;)

      • 5 0

      • Cirka epałt

        • 5 1

  • przypadek?

    nie sądzę...

    • 6 0

  • Fajny artykuł.

    • 7 0

  • (1)

    Fortyfikacje na dole wyglądają niemalże orginalnie lecz góra była spreparowana conajmniej w XX wieku.

    • 2 6

    • Argument

      na poparcie tej hipotezy?

      • 4 0

  • Fajny artykuł wytykający indolencję państwowych (1)

    placówek i ich pracowników często odwalających po prostu swoje d*p...godziny.
    Brawa dla pasjonata.

    • 9 6

    • bez przesady

      Archiwista w Bibiliotece Narodowej nie ma tyle czasu co regionalni historycy na takie analizy. On po prostu bierze druk, który leży w zbiorach od 300 lat, z tym sasmym opisem, co zawsze i go dygitalizuje. Ale teraz możesz wziąć ten artykuł, wysłać do Polony i na pewno poprawią ;)

      • 6 0

  • I to jest artykuł ! Brawo :)

    • 6 0

1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7 (1 opinia)

(1 opinia)
20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Jaki symbol przedstawiały najstarsze godła książąt wschodniopomorskich?

 

Najczęściej czytane