Miniśledztwo ws. starej grafiki Gdańska

Krzysztof Kucharski

18 stycznia 2021 (artykuł sprzed 3 lat)

Opinie (19)

Najnowszy artykuł na ten temat Kronika oblężenia Gdańska w 1734 r.

Grafika prezentującą panoramę Gdańska od strony zachodniej. Opisano ją jako pochodzącą z XVII wieku.

Należący do Biblioteki Narodowej portal polona.pl, prezentujący archiwalne dokumenty, grafiki i zdjęcia, zamieścił niedawno nową grafikę związaną z historią Gdańska. Rysunek prezentujący fragment miejskich fortyfikacji, opisano jako pochodzący z XVII stulecia. Niemal na pewno jest to jednak błąd.

Świeżo opublikowana panorama miasta zawiera ciekawy plan jego zachodnich fortyfikacji, od Bramy Oliwskiej po Bramę Nowych Ogrodów/Majorów/Siedlecką.

Już po pierwszej analizie można się jednak zorientować, że grafika musi być późniejsza, niż wynikałoby to z opisu.

Przekonuje nas o tym jeden obiekt fortyfikacyjny, tzw. Okulary Steinbocka, które powstały na początku wieku XVIII. Tzw. Steinbocksbrill, czyli Okulary Steinbocka, był to wał z drogą oraz fosą. Gedanopedia podaje, że swoją nazwę zawdzięcza szwedzkiemu generałowi Magnusowi Stenbockowi, generalnemu komisarzowi wojennego w Polsce w czasie wielkiej wojny północnej (w Gdańsku 1703 r.).

Dziś w tym miejscu znajduje się północny wjazd na Grodzisko.

Porównanie dwóch ilustracji fortyfikacji

Na początek rysunek z Polony odwróciliśmy (ilustracja numer 1) i porównaliśmy z grafiką Mateusza Deischa z lat 60. XVIII wieku (ilustracja numer 2).

Ilustracja numer 1: grafika prezentująca gdańskie fortyfikacje, opublikowana w portalu polona.pl. Dla porównania z grafiką Mateusza Deischa, rysunek został obrócony.

Na ilustracji pierwszej strzałka i boczne linie ukazują mniej więcej kierunek, w którym spoglądał Mateusz Deisch, wykonując swoją grafikę. Cyfry czerwone z "jedynki" odpowiadają białym na "dwójce".

Ilustracja nr 2. Grafika autorstwa Mateusza Deischa z lat 60. XVIII wieku. Naniesione na niej oznaczenia odpowiadają tym, które widać na grafice udostępnionej przez polona.pl

Numer 1 - wartownia lub blokhaus na Bastionie Jerozolimskim, podobny budynek znajdował się na siostrzanym Bastionie Strzeleckim dzieła rogowego Góry Gradowej.

Numer 2 - budynek wartowni przy moście, na planie widzimy go od tyłu, bez okien, które u Deischa są przedstawione z przodu, przed wartownią rota, czyli szóstka gdańskich żołnierzy (numer 6), widoczny jest na obydwu przedstawieniach charakterystyczny płotek.

Numer 3 - najbardziej tajemniczy obiekt, być może cmentarzyk żydowski (według dr. Jana Daniluka).

Numer 4 - strzelnice artyleryjskie Bastionu Jerozolimskiego.

Numer 5 - most nad fosą.

Numer 7 - kurtyna dzieła rogowego Góry Gradowej.

Numer 8 - palisada fosy.

Numer 9 - Okulary Steinbocka.

Szczególną uwagę zwraca istotna różnica. Na planie bastiony dzieła rogowego od majdanu odgradza palisada, której nie ma już na grafice Mateusza Deischa.

Może to nas naprowadzać na wstępną datację grafiki, która mogła powstać w niespokojnych czasach wielkiej wojny północnej (1700-1721) lub podczas oblężenia Gdańska w 1734 r.

O autorze

Opinie (19)

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-01-20 10:56

Jak już to Ktoś wspomniał, domowi detektywi mogą skupić się bardzo dokładnie na jednym lub kilku wątkach, stąd potem wychodzą takie "kwiatki".
Zatem trochę "bicia piany" jest ale jest jeszcze inna rzecz a mianowicie, reakcja takich portali archiwalnych na sygnały by poprawiono opis, datowanie itd i tu jest sporo, bardzo sporo do zrobienia.
Na stronie np PAP są zdjęcia z Dni Morza w Gdańsku na Targu Siennym opisane jako Szczecin - Białe Błota. Monitowałem 4-ro krotnie, od ponad 10 lat i jak dotąd żadnej reakcji, dalej jest to Szczecin.
Kolejna rzecz to lokalne Muzeum Gdańska i jego zasoby fotograficzne, tu sporo niezgodności jest. Np zdjęcie Długiego Targu przypisane RT Kuhnowi a więc datowane na ok 1895 r. tyle że widać szprosy okienne jakie stosowano od końca lat 20-tych a ponadto samochodowy znak drogowy "zakaz postoju" obowiązujący od 1927 r. Muzeum było informowane, wie o tym bo potwierdzało m.in. na FB ... ale jak było, tak jest dalej.
Opisy zdjęć p. Lelewicza to "lekka przeginka" jesli o datowanie chodzi, itd, itp, etc.

3 lata
- 5 0
Twoja opinia

Zmień treść

Jak już to Ktoś wspomniał, domowi detektywi mogą skupić się bardzo dokładnie na jednym lub kilku wątkach, stąd potem wychodzą takie "kwiatki". Zatem trochę "bicia piany" jest ale jest jeszcze inna rzecz a mianowicie, reakcja takich portali archiwalnych na sygnały by poprawiono opis, datowanie itd i tu jest sporo, bardzo sporo do zrobienia. Na stronie np PAP są zdjęcia z Dni Morza w Gdańsku na Targu Siennym opisane jako Szczecin - Białe Błota. Monitowałem 4-ro krotnie, od ponad 10 lat i jak dotąd żadnej reakcji, dalej jest to Szczecin. Kolejna rzecz to lokalne Muzeum Gdańska i jego zasoby fotograficzne, tu sporo niezgodności jest. Np zdjęcie Długiego Targu przypisane RT Kuhnowi a więc datowane na ok 1895 r. tyle że widać szprosy okienne jakie stosowano od końca lat 20-tych a ponadto samochodowy znak drogowy "zakaz postoju" obowiązujący od 1927 r. Muzeum było informowane, wie o tym bo potwierdzało m.in. na FB ... ale jak było, tak jest dalej. Opisy zdjęć p. Lelewicza to "lekka przeginka" jesli o datowanie chodzi, itd, itp, etc.
Regulamin dodawania opinii