Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Historia Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Jak i dlaczego zniknęło osiedle na Wisłoujściu

Jan Daniluk
17 kwietnia 2022 (artykuł sprzed 2 lat) 
Opinie (95)
Najnowszy artykuł na ten temat Huzarzy, papugi i wielka bijatyka. Niezwykła historia Domu św. Józefa
Nowy basen portowy (dziś: Górniczy), przeznaczony do przeładunku towarów masowych. Po prawej stronie, przy Martwej Wiśle, widoczna zabudowa osiedla Wisłoujście, a poniżej regularna zabudowa Nowego Helu, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010. Nowy basen portowy (dziś: Górniczy), przeznaczony do przeładunku towarów masowych. Po prawej stronie, przy Martwej Wiśle, widoczna zabudowa osiedla Wisłoujście, a poniżej regularna zabudowa Nowego Helu, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010.

Nowy basen portowy (dziś: Górniczy), przeznaczony do przeładunku towarów masowych. Po prawej stronie, przy Martwej Wiśle, widoczna zabudowa osiedla Wisłoujście, a poniżej regularna zabudowa Nowego Helu, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010.

Po dawnej wsi, a od 1914 r. gdańskim osiedlu Wisłoujście, które istniało przez wiele dziesięcioleci, dziś nie pozostał praktycznie żaden ślad. Choć zostało zlikwidowane na początku lat 70. XX w., to początek końca Wisłoujścia można upatrywać już w okresie międzywojennym.



Tuż po II wojnie światowej Wisłoujście liczyło jeszcze około 1500 mieszkańców. Działała tu mała (czteroklasowa) szkoła podstawowa, dom kultury, sklepy. Choć już w latach 60. XX w. los osiedla został przesądzony (zapowiedziano jego likwidację w związku z planami budowy Siarkopolu), to zdążono jeszcze Wisłoujście skanalizować, rozbudować dom kultury, otworzyć pełną szkołę i ośrodek zdrowia.

Zdjęcie lotnicze północnej części osiedla Wisłoujścia i samej twierdzy. Komunikację z lewym brzegiem Wisły (terenami Nowego Portu) zapewniał prom, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010. Zdjęcie lotnicze północnej części osiedla Wisłoujścia i samej twierdzy. Komunikację z lewym brzegiem Wisły (terenami Nowego Portu) zapewniał prom, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010.

Zdjęcie lotnicze północnej części osiedla Wisłoujścia i samej twierdzy. Komunikację z lewym brzegiem Wisły (terenami Nowego Portu) zapewniał prom, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010.

Zapowiedź losu osiedla można upatrywać już w tym, co wydarzyło się niecałe pół wieku przed jego ostateczną likwidacją (lata 1971-1972). W latach 20. XX w., a więc w okresie Wolnego Miasta, zbudowano nowy basen do przeładunku towarów masowych, obecny Basen Górniczy. To właśnie wówczas po raz pierwszy zlikwidowano część osiedla, które musiało zniknąć z powodu rozwoju portu gdańskiego.

Przyczyny znikania osiedla Wisłoujście



W 1925 r. zaczął bardzo wyraźnie rosnąć w obrotach portu udział towarów masowych. Chodziło w pierwszej kolejności o węgiel, a dokładniej - węgiel polski, który był masowo eksportowany do Skandynawii. Było to wynikiem m. in. strajku górników angielskich, wcześniej głównie zaopatrujących zakłady przede wszystkim w Szwecji.

Nawet po wygaśnięciu strajku, polskie "czarne złoto" nie przestało płynąć coraz szerszym strumieniem przez port gdański. Tylko w pierwszej połowie 1927 r. wywieziono przez Gdańsk około 2 mln ton polskiego węgla.

W tym samym czasie zaczął też wyraźnie wzrastać import rudy żelaza przez Gdańsk do górnośląskich i czechosłowackich hut.

Skalę zmiany pokazują dwie dane. Przez cały 1925 r. przez port gdański przewinęło się około 4000 statków, z których przeładowano towary masowe (głównie węgiel i rudę) o łącznej wadze netto 1,9 mln ton.

W 1927 r. tyle samo przeładowano przez sześć miesięcy.

Dodatkowo należy pamiętać, że przeładunek szczególnie węgla kolidował z przeładunkiem innych ładunków. Budowa nowego basenu portowego przeznaczonego dla towarów masowych (węgla, rudy, fosfatów, koksu) okazała się po prostu niezbędna.

Budowa nowego basenu pomysłem Polaka



Pomysłodawcą budowy nowego basenu portowego był Polak, Bohdan Nagórski, pełniący wówczas w Radzie Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku funkcję dyrektora handlowego. Rada była formalnie podmiotem neutralnym, niezależnym do strony polskiej czy gdańskiej; w jej szeregach zasiadali zarówno Polacy, jak i niemieccy gdańszczanie. Jej zadaniem było administrowanie terenami portowymi oraz fragmentem Wisły w granicach Wolnego Miasta.

Nagórski przedstawił projekt budowy nowego basenu na początku marca 1926 r. Inwestycja miała zwolnić te nabrzeża, gdzie do tej pory przeładowywano towary masowe, a więc strefę wolnocłową, nabrzeże przy Dworcu Wiślanym czy w Kanale Kaszubskim (wówczas: Porcie Cesarskim).

Po drugiej stronie Wisły



Informacje o planowanych inwestycjach upubliczniono w połowie 1926 r. Co ciekawe, przez chwilę zakładano budowę nawet dwóch nowych basenów. Ostatecznie zrealizowany został jeden (o czym dalej).

Sam pomysłodawca, czyli wspomniany Nagórski, od początku wskazywał na prawy brzeg Wisły, na tereny położone na południe od osiedla Wisłoujście, jako najdogodniejsze miejsce pod inwestycję. Chodziło m. in. o to, by odciążyć linie kolejowe po zachodniej stronie Martwej Wisły, gdzie ruch towarowy miejscami krzyżował się z podmiejskim ruchem pasażerskim.

Plan nowego basenu portowego (obecnie: Basenu Górniczego) - zaznaczono projektowane w przyszłości (a nigdy niezrealizowane) jego przedłużenie. Plan nowego basenu portowego (obecnie: Basenu Górniczego) - zaznaczono projektowane w przyszłości (a nigdy niezrealizowane) jego przedłużenie.

Plan nowego basenu portowego (obecnie: Basenu Górniczego) - zaznaczono projektowane w przyszłości (a nigdy niezrealizowane) jego przedłużenie.

Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej


Wisłoujście, nowy basen portowy oraz osiedle Nowy Hel na planie Gdańska z 1933 r. Wisłoujście, nowy basen portowy oraz osiedle Nowy Hel na planie Gdańska z 1933 r.

Wisłoujście, nowy basen portowy oraz osiedle Nowy Hel na planie Gdańska z 1933 r.

Ze zbiorów The University of Chicago Library


Budowa basenu za nowojorskie pieniądze



Koszt tej potężnej inwestycji opiewał na 25 mln guldenów gdańskich. Rada Portu i Dróg Wodnych zaczęła pertraktować z amerykańskim bankiem z Nowego Jorku w celu zaciągnięcia pożyczki, co ostatecznie udało się sfinalizować w lipcu 1927 r. (wcześniej, tj. w kwietniu, na jej wzięcie zgodę udzieliła Liga Narodów).

Docelowo zakładano budowę basenu długiego aż na 1000 m w głąb lądu. Inwestycję planowo zrealizować jednak etapami, w pierwszej kolejności oddając basen długi na 450 m. Szerokość nowego basenu u wejścia miała wynosić 150 m, a na końcu 130 m. Głębokość zaplanowano na 9 m, a tuż przy nabrzeżach - 8 m.

Od strony północnej (Wisłoujścia) miała powstać najnowocześniejsza infrastruktura do przeładunku węgla, umożliwiająca w ciągu godziny przerób nawet 300-400 ton, co odpowiadało 15-20 składom towarowym.

Po południowej stronie nowego basenu zakładano budowę urządzeń portowych do przeładunku rudy żelaza oraz fosfatów. Tak duża inwestycja wymagała także stworzenia całkowicie nowej infrastruktury kolejowej. Miał powstać - specjalnie na potrzeby nowego basenu towarowego - nowy dworzec rozładunkowy z torami o łącznej długości 30 km.

Domy do likwidacji



Budowa nowego basenu wiązała się nie tylko z rozbiórką dawnej, zbudowanej w okresie napoleońskiego Wolnego Miasta fortyfikacji, czyli reduty Hautpoula (Redoute Hautpoul), w okresie pruskim znanej jako reduta Hambergera (Redoute Hamberger).

Niestety, realizacji inwestycji wiązała się także ze zniszczeniem części zabudowy mieszkalnej Wisłoujścia. Zlikwidowanych miało zostać kilkadziesiąt domów na południowym jej krańcu - początkowo mowa była o 60, następnie 69, ostatecznie ubyło ich 75.

Osiedle Wisłoujście na planie z 1921 r. Na południe od niego (po lewej) widać redutę Hambergera, na północ (po prawej) - twierdzę Wisłoujście. Osiedle Wisłoujście na planie z 1921 r. Na południe od niego (po lewej) widać redutę Hambergera, na północ (po prawej) - twierdzę Wisłoujście.

Osiedle Wisłoujście na planie z 1921 r. Na południe od niego (po lewej) widać redutę Hambergera, na północ (po prawej) - twierdzę Wisłoujście.

Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Z powierzchni ziemi zniknęły wszystkie, które znajdowały się po południowej stronie Schanzenweg (po 1945 r. nie zyskała polskiej nazwy).

Zaznaczony obszar Wisłoujścia, który został zlikwidowany pod budowę nowego basenu portowego. Za: "Danziger Volksstimme", 28 kwietnia 1928 r. Zaznaczony obszar Wisłoujścia, który został zlikwidowany pod budowę nowego basenu portowego. Za: "Danziger Volksstimme", 28 kwietnia 1928 r.

Zaznaczony obszar Wisłoujścia, który został zlikwidowany pod budowę nowego basenu portowego. Za: "Danziger Volksstimme", 28 kwietnia 1928 r.

Jak można się spodziewać, decyzja ta wzbudziła szereg kontrowersji i niezadowolenia. Dach nad głową miało stracić ponad 100 rodzin (niektóre źródła mówią o blisko 120), czyli przynajmniej 200-300 osób.

Zaznaczony fragment dawnej Schanzenweg, która była granicą obszaru, który został zlikwidowany pod budowę nowego basenu portowego. Plan z 1934 r. Zaznaczony fragment dawnej Schanzenweg, która była granicą obszaru, który został zlikwidowany pod budowę nowego basenu portowego. Plan z 1934 r.

Zaznaczony fragment dawnej Schanzenweg, która była granicą obszaru, który został zlikwidowany pod budowę nowego basenu portowego. Plan z 1934 r.

Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Co istotne, większość z nich żyła w tym miejscu co najmniej od kilku pokoleń, tworząc dość zwartą i zżytą społeczność, żyjącą przede wszystkim z pracy w porcie, stoczni i na morzu.

Pierwsze protesty mieszkańców Wisłoujścia



Ostateczna decyzja Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku o budowie nowego basenu zapadła w marcu 1927. Kiedy pod koniec miesiąca podano te informacje do wiadomości, mieszkańcy Wisłoujścia zaczęli protestować.

O ile zdawali sobie sprawę z potrzeby rozbudowy portu, o tyle nie mogli pogodzić się z faktem, że musi to odbyć się kosztem ich osiedla. Przede wszystkim jednak obawiano się, co będzie z ludźmi, którzy stracą dach nad głową - przedstawiciele władz (ani Rada Portu i Dróg Wodnych, ani Senat Wolnego Miasta Gdańska) nie doprecyzowali tej kwestii, jedynie ogólnie wskazując, że mieszkańcy mają być przesiedleni do Letnicy. Pytaniem otwartym było, kiedy i na jakich zasadach zostaną oni wykwaterowani, a także, czy niezamożnych wisłoujścian będzie stać na czynsze w nowych lokalizacjach.

Przeprowadzka do baraków oprotestowana przez mieszkańców



Atmosfera wokół inwestycji oraz losów mieszkańców Wisłoujścia gęstniała. Kolejny duży protest ci ostatni zorganizowali 1 maja 1927 r. Wzięło w nim udział około 300 osób. Była to reakcja, jak się wydaje, przede wszystkim na najnowszy pomysł władz miasta, które planowały wisłoujścian przesiedlić tymczasowo do powojskowych baraków, zlokalizowanych na jednym z byłych placów ćwiczeń (nie doprecyzowano, o jaki teren chodziło - być może o okolice obecnej Opery Bałtyckiej, bądź o teren Dolnego Wrzeszcza i Zaspy).

Gwałtowna reakcja bezpośrednio zainteresowanych doprowadziła do zarzucenia tego pomysłu przez miasto, a także do wybrania kilkuosobowej grupy przedstawicieli Wisłoujścia, która odtąd miała pozostawać w stałym i ścisłym kontakcie z odpowiednimi urzędnikami Senatu.

Początek prac przy budowie basenu na Wisłoujściu



Budowa nowego basenu ruszyła latem 1927 r. Jeszcze w lipcu zainicjowano prace porządkowe, przygotowawcze. Zasadnicze prace ziemne wystartowały z początkiem września.

Budowa fundamentów Basenu Górniczego, 1927-1928. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv. Budowa fundamentów Basenu Górniczego, 1927-1928. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Budowa fundamentów Basenu Górniczego, 1927-1928. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Za: Fotopolska.eu

Kopać basen zaczęto od strony wschodniej, tj. od strony Sączek (pól irygacyjnych zlokalizowanych na zachód od Stogów). Przez pierwsze miesiąc każdego dnia przy budowie nowego basenu portowego pracowało 70-80 robotników, w późniejszym okresie liczba ich wzrosła do 200, a latem 1928 r. do poziomu 750-800.

Budowa Basenu Górniczego, 1927-1928. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv. Budowa Basenu Górniczego, 1927-1928. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Budowa Basenu Górniczego, 1927-1928. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Za: Fotopolska.eu

Prace realizowały wspólnie dwie firmy - jedna z Gdańska, druga z Warszawy. Ziemię pozyskaną z budowy basenu wykorzystano do budowy nasypu kolejowego dla linii towarowej między Wisłoujściem a Stogami.

Pogłębianie Basenu Górniczego, 1928 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv. Pogłębianie Basenu Górniczego, 1928 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Pogłębianie Basenu Górniczego, 1928 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Za: Fotopolska.eu



Część mieszkańców wywalczyło pozostanie na Wisłoujściu



Mimo że było jasne, że nowy basen portowy powstanie, w sierpniu 1927 r. wybuchły kolejne protesty mieszkańców. Choć znów pojawiły się głosy przeciwko samej inwestycji, to tym razem wybrzmiało przede wszystkim niezadowolenie związane z tym, że mieszkańcy mieli zostać przesiedleni do innych części miasta - wymieniano wówczas już Nowy Port i Stogi.

Większość chciała pozostać w Wisłoujściu i domagała się zapewnienia mieszkań w innej części osiedla. Władze gdańskie starały się rozwiązać ten problem, ale zdawano sobie sprawę, że nie uda się spełnić prośby wszystkich.

Część przesiedleńców zaplanowano osiedlić w domach dobudowanych do istniejącej już kolonii rybackiej, czyli na tzw. Nowym Helu (Siedlung Neu Hela). Początkowo prognozowano, że uda się zakwaterować w ten sposób 30 rodzin. Ostatecznie jednak na zlecenie Senatu Wolnego Miasta wybudowano do grudnia 1927 r. 11 nowych domów, w których miejsce znalazło się dla 44 rodzin z przeznaczonej do likwidacji części Wisłoujścia.

Co do zasady, władze chciały uniknąć tymczasowych rozwiązań. Innymi słowy, planowano od razu - jeszcze przed wyburzeniem - zapewnić nowe, docelowe, mieszkania dla przesiedleńców.

Nowy Hel - dom dla przesiedleńców



Niezbędne jest słowo wyjaśnienia, czym było wspomniane osiedle Nowy Hel. Znajdowało się w rejonie Weichselmünder Weg (ul. Przy Ujściu) oraz dzisiejszej ul. Pokładowej. Jego główna ulica nazwana została - po prostu - Neu Hela (po 1945 r., do likwidacji całego Wisłoujścia, była to ul. Burtowa).

Montaż urządzeń do załadunku węgla. W tle widać domy osiedla Nowy Hel, a na dalszym planie - wieżę i hełm twierdzy Wisłoujście, 26 października 1928 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv. Montaż urządzeń do załadunku węgla. W tle widać domy osiedla Nowy Hel, a na dalszym planie - wieżę i hełm twierdzy Wisłoujście, 26 października 1928 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Montaż urządzeń do załadunku węgla. W tle widać domy osiedla Nowy Hel, a na dalszym planie - wieżę i hełm twierdzy Wisłoujście, 26 października 1928 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Za: Fotopolska.eu

Osiedle Nowy Hel zostało wybudowane w 1925 r. przez Niemiecką Fundację na rzecz Osiedli Rybackich w Gdańsku (Deutsche Stiftung für Fischersiedlung in Danzig). Powstało dla tych rodzin niemieckich rybaków, którzy zdecydowali się przesiedlić z Helu (będącego częścią II RP) do niemieckiego Gdańska.

Osiedle Nowy Hel, powyżej część starej i nieregularnej zabudowy osiedla Wisłoujście, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010. Osiedle Nowy Hel, powyżej część starej i nieregularnej zabudowy osiedla Wisłoujście, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010.

Osiedle Nowy Hel, powyżej część starej i nieregularnej zabudowy osiedla Wisłoujście, 1929 r. Ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, za: W.Szymański, E.Barylewska-Szymańska, T.Urban, Gdańsk na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego ze zbiorów Instytutu Herdera w Marburgu, Wrocław 2010.

Osiedle składało się pierwotnie (tj. w latach 1925-1926) z 10 dwurodzinnych domów. W 1927 r. rozbudowano je o kolejne budynki. Planowano ich aż 20, ale powstało mniej. Każdy miał przynależy ogród i budynek gospodarczy.

Co ciekawe, już w 1930 r. większość z rodzin niemieckich rybaków powróciła na Hel. W Wisłoujściu pozostały tylko cztery z nich. Dopiero siedem lat później osiedlili się tu kolejni niemieccy rybacy z najbliższymi.

Rozbiórka domów na Wisłoujściu



Przeznaczone do rozbiórki domy Wisłoujścia ostatecznie zniknęły z przestrzeni miasta na początku 1928 r. Pierwszych osiem domów jeszcze w styczniu, kolejne w lutym. Materiał pozyskany z rozbiórki sprzedawano w składach budowlanych do ponownego użycia.

Domy w południowej części Wisłoujścia, krótko przed ich rozbiórką, 1927 r. Domy w południowej części Wisłoujścia, krótko przed ich rozbiórką, 1927 r.

Domy w południowej części Wisłoujścia, krótko przed ich rozbiórką, 1927 r.

Ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Tych mieszkańców, którzy nie mieli szczęścia znaleźć nowego lokum na osiedlu Nowy Hel przeniesiono ostatecznie do domów na Stogach, w Letnicy i w Nowym Porcie.

Sama budowa nowego basenu portowego zakończyła się pod koniec 1928 r. Oddanie go do użytku walnie przyczyniło się do wzrostu obrotów portu gdańskiego. Jeśli w 1926 r. w Gdańsku przeładowano 3,421 mln ton węgla, to w 1931 r. już ponad 6 mln ton "czarnego złota".

Statek "Hafnia" załadowany węglem, cumującym w nowym basenie (dziś: Górniczym), 1929 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv. Statek "Hafnia" załadowany węglem, cumującym w nowym basenie (dziś: Górniczym), 1929 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Statek "Hafnia" załadowany węglem, cumującym w nowym basenie (dziś: Górniczym), 1929 r. Ze zbiorów Philipp Holzmann Bildarchiv.

Za: Fotopolska.eu

W kolejnych latach obrót spadł, ale wynikało to przede wszystkim z rosnącej roli Gdyni jako głównego portu Polski.

Etapami nadal inwestowano w infrastrukturę przeładunkową, modernizując ją i rozbudowując, a w latach II wojny światowej (w ograniczonym zakresie) także w konstrukcje nabrzeży. Basen Górniczy, powstały częściowo na terenie dawnej osady Wisłoujście, nadal pełni swoje funkcje.

Post scriptum



Warto dodać, że Muzeum Gdańska współpracuje ze społecznością mieszkańców dawnego Wisłoujścia i Westerplatte. Celem jest pozyskanie pamiątek dokumentujących powojenną (tj. po 1945 r.) historię wspomnianych części miasta. Przekazane do digitalizacji pamiątki oraz nagrane relacje umieszczane są  systematycznie na stronach tematycznych Muzeum Gdańska. Na łamach portalu Dziedzictwo Gdańsk wśród 144 zdjęć dominują zdjęcia z podróży, codziennych czynności, np. pracy, ale są też rarytasy, jak zdjęcia niemieckiego działa pancernego StuG z czasów II wojny światowej, które po wojnie służyło dzieciom za plac zabaw. Osobiste, nie mniej ciekawe wspomnienia mieszkańców dostępne są w formie plików multimedialnych do odsłuchu na portalu: Muzeum Gdańska - Gdańskim Archiwum Historii Mówionej.

O autorze

autor

Jan Daniluk

- doktor historii, adiunkt na Wydziale Historycznym UG, badacz historii Gdańska w XIX i XX w., oraz historii powszechnej (1890-1945).

Zobacz także

Historia Wolnego Miasta Gdańska (100)

Opinie (95) 5 zablokowanych

  • 2022-04-17 19:17

    Opinia wyróżniona

    Mój tata urodzony w 1953 roku.... (4)

    ...... oraz jego rodzice i czworo rodzeństwa byli mieszkańcami Wisłoujścia. I są, że się tak wyrażę, "czystej maści Polakami", a więc nie tylko Niemcy tam mieszkali. Opowiadał i opowiada wielokrotnie jak jako dziecko bawił się z innymi dziećmi skacząc z baszt twierdzy do wody, ot takie zabawy :) Ma ogrom różnych, ciekawych historii. Jeszcze żyjący

    ...... oraz jego rodzice i czworo rodzeństwa byli mieszkańcami Wisłoujścia. I są, że się tak wyrażę, "czystej maści Polakami", a więc nie tylko Niemcy tam mieszkali. Opowiadał i opowiada wielokrotnie jak jako dziecko bawił się z innymi dziećmi skacząc z baszt twierdzy do wody, ot takie zabawy :) Ma ogrom różnych, ciekawych historii. Jeszcze żyjący mieszkańcy Wisłoujścia spotykają się raz w roku na zlotach, wspominają wtedy dawne czasy. Z tych wspomnień wyłania się całkiem fajne dzieciństwo. Z terenu Wisłoujścia wyprowadzili się grubo po 1960 roku, ale ja osobiście nie wiem dokładnie którego. Fajny kawał historii.

    Ola

    2 lata

    • 124 9

    • 2022-04-19 20:03

      kłamstwa

      bajki piszesz................tam mieszkali sami niemcy....znam to z opowisci mojego ojca.....pisowski kamco...

      olo

      2 lata

      • 0 8

    • 2022-04-19 19:24

      Moja mama Mirka, rocznik 1955... (1)

      Była jedynaczką i opowiadała o zabawach na twierdzy. Ciekawe czy się znali i razem bawili

      Emilia

      2 lata

      • 2 0

      • 2022-04-19 19:57

        Jeśli piszesz poważnie.... i to nie żart, podpytam taty.

        Ola

        2 lata

        • 1 0

    • 2022-04-19 09:30

      nie było nienawiści miedzy gdańszczanami niemieckimi a polskimi - była trwała sąsiedzka przyjażń

      aż przyszli hitlerowcy do Gdańska i moment się wszystko zmieniło ...
      robili dokładnie to samo co dziś kaczyniaki - napuszczali retoryką nienawiści... jednych gdańszczan na drugich.

      ---

      2 lata

      • 9 3

  • 2022-04-17 18:48

    Opinia wyróżniona

    To może cos dodam. Większość zasiedlenciow po wojnie to byli ludzie z Pomorza. Razem czuli się pewniej. Przydziały były słabe. Jeden taki domek był na cztery rodziny. Woda w hydrancie , opalanie w piecach. faktycznie cos koło 35 metrow kwadratowych. Cala społeczność była bardzo z soba zzyta. Po tym jak siarkopol wymusił likwidacje osiedla, przesiedlili ich głownie na Stogi, szpaki, Tamke( jest tam caly blok z przesiedlencow), os.Tysiaclecia i inne komunalki.

    2 lata

    • 67 8

  • 2022-04-17 18:16

    Opinia wyróżniona

    Fajnie się czyta, że polskie kopalnie były kiedyś rentowne i nawet sprzedawaliśmy węgiel za granicę w milionach ton. (23)

    Pewnie nie było związków zawodowych z tysiącami prezesów, dyrektorów, kierowników, a rok miał dwanaście, nie piętnaście miesięcy..

    2 lata

    • 158 12

    • 2023-07-31 14:23

      Wisloujscie

      Wychowałam się u babci na Wi

      9 miesięcy

      • 0 0

    • 2022-04-18 21:41

      Skoro tak sprzedawaliśmy to może już go dawno sprzedaliśmy, a teraz trzeba kopać już tak głęboko, że jest droższy i inni mają go taniej?

      2 lata

      • 2 2

    • 2022-04-18 16:39

      (1)

      rok ma dwanaście miesięcy nadal, ale to wspaniali górnicy tak sobie uzurpowali, że im się należą same benefity itp. Powiedz szefowi, że chcesz 13tą i 14tą pensję, bo Ci się należy od tak! to wyśmieje co najwyżej, no chyba, że pójdziesz tradycyjnie palić opony do Warszawy i robić wielkie halo.

      2 lata

      • 7 3

      • 2022-04-18 19:54

        nie inaczej górnicy sobie to zapewnili

        A twój "szef", jaks stanie przed groźbą niewykonu, to zapłaci.
        Bo inni do tyłka mu się dobiorą.
        Nie jest to jaśniepan dobrodziej, a partner w interesie. I tak należy do traktować.

        2 lata

        • 2 0

    • 2022-04-18 16:37

      I nie mieli przewodniczącego dudy z kacperkiem co balue w Kołobrzegu i ustala kto na pracować w niedzielę!

      2 lata

      • 5 4

    • 2022-04-18 12:26

      to nie polskie kopalnie były

      dla polskich zbudowano Gdynię.
      Ogólnie bardzo ciekawe podejście i problemy związane ze skandynawskimi złożami rud żelaza i brakiem węgla do ich przerobu. Huta w Szczecinie oraz planowana w Gdyni miały uzasadnienie przy ówczesnej geopolityce. Pokazuje korzyści ze znajdowania się na drodze pieniądza.
      Problem w tym, kto korzyści osiąga a komu pozostają zagrożenia i koszty...

      2 lata

      • 8 3

    • 2022-04-18 08:00

      tylko wtedy górnicy pracowali za małe pieniądze (4)

      Dziś w Polsce się to nie opłaca, chyba, że będzie się płacić górnikom 1 tys. PLN, ale gratuluję, jesli się znajdzie takich do pracy w kopalni ...

      2 lata

      • 14 4

      • 2022-04-18 09:13

        Dziwne, kiedy bodajże Czesi kupili polską kopalnię to nagle zaczęła być rentowna o_0 (3)

        Aaaa... no tak, zlikwidowali związki zawodowe z grubymi prezesami.

        2 lata

        • 27 1

        • 2022-04-19 09:23

          tam nie ma katolickiej mentalnosci

          2 lata

          • 0 1

        • 2022-04-18 20:28

          I normy bezpieczeństwa też zlikwidowali

          2 lata

          • 1 5

        • 2022-04-18 13:54

          żeby to takie proste

          było...

          2 lata

          • 4 5

    • 2022-04-17 18:40

      Ciekawe kto (9)

      i z czyjego nakazu pozamykał polskie kopalnie i stocznie... do tego Gdańszczanin...

      2 lata

      • 26 35

      • 2022-04-18 16:42

        COP26 mówi Ci coś? pewnie nie, bo w propagandowej tubie TVPiS tym nie chcieli się pochwalić. Dzięki temu co zwą go "płemiełem" to on klepną zamknięcie, także dzieki PiS mamy co mamy.

        2 lata

        • 7 4

      • 2022-04-18 11:20

        Już przestań o wszystko obwiniać Jarosława K.

        Inna sprawa, że jaki z niego gdańszczanin.

        2 lata

        • 11 5

      • 2022-04-18 07:54

        (2)

        Po prostu kopalnie się wyekploatowaly i zostały złoża trudniej dostępne i teraz się do nich dokłada

        2 lata

        • 13 6

        • 2022-04-18 09:12

          Takie kopalnie się zamyka, a nie do nich dopłaca miliardy złotych i kupuje węgiel od Ruskich. (1)

          2 lata

          • 16 4

          • 2022-04-18 11:29

            dance puppets dance

            2 lata

            • 5 4

      • 2022-04-17 19:05

        Szkoda, że wszystkich kopalni nie zamknęli, bo tylko dopłacamy do tych skarbonek bez dna miliardy złotych rocznie. (3)

        A o stocznię idź Jaworskiego i Rydzyka zapytaj. HOWGH

        2 lata

        • 41 24

        • 2022-04-18 16:38

          Przecież oni tylko przejedli cegiełki zebrane na ratowanie stoczni razem z pieniaczem guzikiewiczem!

          2 lata

          • 10 0

        • 2022-04-17 19:09

          Nie mówiąc o tym, że sprzedali SG Ukraińcom za złotówkę, żeby za miliony odkupić. (1)

          2 lata

          • 37 7

          • 2022-04-17 21:55

            Sergiejowi Tarucie z Mariupola

            który potem zatrudniał - ku aplauzie Solidarności - robotników z Korei Północnej.

            rrr

            2 lata

            • 30 1

    • 2022-04-17 18:28

      Polski eksport (1)

      od odzyskania niepodległości w 1918 do 1990 to był głównie węgiel.

      2 lata

      • 20 7

      • 2022-04-19 09:18

        a slask nic z tego nie mial i czul sie ograbiany

        2 lata

        • 1 3

Wszystkie opinie

  • 2022-04-17 18:16

    Opinia wyróżniona

    Fajnie się czyta, że polskie kopalnie były kiedyś rentowne i nawet sprzedawaliśmy węgiel za granicę w milionach ton. (23)

    Pewnie nie było związków zawodowych z tysiącami prezesów, dyrektorów, kierowników, a rok miał dwanaście, nie piętnaście miesięcy..

    2 lata

    • 158 12

    • 2023-07-31 14:23

      Wisloujscie

      Wychowałam się u babci na Wi

      9 miesięcy

      • 0 0

    • 2022-04-18 08:00

      tylko wtedy górnicy pracowali za małe pieniądze (4)

      Dziś w Polsce się to nie opłaca, chyba, że będzie się płacić górnikom 1 tys. PLN, ale gratuluję, jesli się znajdzie takich do pracy w kopalni ...

      2 lata

      • 14 4

      • 2022-04-18 09:13

        Dziwne, kiedy bodajże Czesi kupili polską kopalnię to nagle zaczęła być rentowna o_0 (3)

        Aaaa... no tak, zlikwidowali związki zawodowe z grubymi prezesami.

        2 lata

        • 27 1

        • 2022-04-19 09:23

          tam nie ma katolickiej mentalnosci

          2 lata

          • 0 1

        • 2022-04-18 20:28

          I normy bezpieczeństwa też zlikwidowali

          2 lata

          • 1 5

        • 2022-04-18 13:54

          żeby to takie proste

          było...

          2 lata

          • 4 5

    • 2022-04-17 18:28

      Polski eksport (1)

      od odzyskania niepodległości w 1918 do 1990 to był głównie węgiel.

      2 lata

      • 20 7

      • 2022-04-19 09:18

        a slask nic z tego nie mial i czul sie ograbiany

        2 lata

        • 1 3

    • 2022-04-18 21:41

      Skoro tak sprzedawaliśmy to może już go dawno sprzedaliśmy, a teraz trzeba kopać już tak głęboko, że jest droższy i inni mają go taniej?

      2 lata

      • 2 2

    • 2022-04-18 16:39

      (1)

      rok ma dwanaście miesięcy nadal, ale to wspaniali górnicy tak sobie uzurpowali, że im się należą same benefity itp. Powiedz szefowi, że chcesz 13tą i 14tą pensję, bo Ci się należy od tak! to wyśmieje co najwyżej, no chyba, że pójdziesz tradycyjnie palić opony do Warszawy i robić wielkie halo.

      2 lata

      • 7 3

      • 2022-04-18 19:54

        nie inaczej górnicy sobie to zapewnili

        A twój "szef", jaks stanie przed groźbą niewykonu, to zapłaci.
        Bo inni do tyłka mu się dobiorą.
        Nie jest to jaśniepan dobrodziej, a partner w interesie. I tak należy do traktować.

        2 lata

        • 2 0

    • 2022-04-17 18:40

      Ciekawe kto (9)

      i z czyjego nakazu pozamykał polskie kopalnie i stocznie... do tego Gdańszczanin...

      2 lata

      • 26 35

      • 2022-04-18 16:42

        COP26 mówi Ci coś? pewnie nie, bo w propagandowej tubie TVPiS tym nie chcieli się pochwalić. Dzięki temu co zwą go "płemiełem" to on klepną zamknięcie, także dzieki PiS mamy co mamy.

        2 lata

        • 7 4

      • 2022-04-17 19:05

        Szkoda, że wszystkich kopalni nie zamknęli, bo tylko dopłacamy do tych skarbonek bez dna miliardy złotych rocznie. (3)

        A o stocznię idź Jaworskiego i Rydzyka zapytaj. HOWGH

        2 lata

        • 41 24

        • 2022-04-18 16:38

          Przecież oni tylko przejedli cegiełki zebrane na ratowanie stoczni razem z pieniaczem guzikiewiczem!

          2 lata

          • 10 0

        • 2022-04-17 19:09

          Nie mówiąc o tym, że sprzedali SG Ukraińcom za złotówkę, żeby za miliony odkupić. (1)

          2 lata

          • 37 7

          • 2022-04-17 21:55

            Sergiejowi Tarucie z Mariupola

            który potem zatrudniał - ku aplauzie Solidarności - robotników z Korei Północnej.

            rrr

            2 lata

            • 30 1

      • 2022-04-18 07:54

        (2)

        Po prostu kopalnie się wyekploatowaly i zostały złoża trudniej dostępne i teraz się do nich dokłada

        2 lata

        • 13 6

        • 2022-04-18 09:12

          Takie kopalnie się zamyka, a nie do nich dopłaca miliardy złotych i kupuje węgiel od Ruskich. (1)

          2 lata

          • 16 4

          • 2022-04-18 11:29

            dance puppets dance

            2 lata

            • 5 4

      • 2022-04-18 11:20

        Już przestań o wszystko obwiniać Jarosława K.

        Inna sprawa, że jaki z niego gdańszczanin.

        2 lata

        • 11 5

    • 2022-04-18 16:37

      I nie mieli przewodniczącego dudy z kacperkiem co balue w Kołobrzegu i ustala kto na pracować w niedzielę!

      2 lata

      • 5 4

    • 2022-04-18 12:26

      to nie polskie kopalnie były

      dla polskich zbudowano Gdynię.
      Ogólnie bardzo ciekawe podejście i problemy związane ze skandynawskimi złożami rud żelaza i brakiem węgla do ich przerobu. Huta w Szczecinie oraz planowana w Gdyni miały uzasadnienie przy ówczesnej geopolityce. Pokazuje korzyści ze znajdowania się na drodze pieniądza.
      Problem w tym, kto korzyści osiąga a komu pozostają zagrożenia i koszty...

      2 lata

      • 8 3

  • 2022-04-17 19:19

    Panie Janie Daniluk. (3)

    Osada Wisłoujście istniała po 1945 roku. Została zlikwidowana w latach 60-tych XX wieku.

    Jano.

    2 lata

    • 15 9

    • 2023-04-12 17:16

      W

      1 rok

      • 0 0

    • 2022-04-17 21:43

      Oczywiście. I nic innego nie napisałem. Zniknęła w dwóch etapach. Po raz pierwszy właśnie jej niewielki kawałek w 1928. I o tym jest ta historia. Proszę czytać dokładniej.

      Jan Daniluk

      2 lata

      • 16 1

    • 2022-04-17 20:55

      Wysiedlenie mieszkańców Wisłoujścia

      Od 1956 roku byłem mieszkańcem Wisłoujścia a ściślej ulicy Stara Twierdza do 1973 gdzie wysiedlono nas na osiedle Przymorze .

      Były mieszkaniec

      2 lata

      • 12 0

  • 2022-04-18 07:55

    ``Wisloujscie. (3)

    Nie piszcie glupot Wisloujscie zostalo rozebrane w 1964r.

    2 lata

    • 2 14

    • 2023-04-12 16:59

      Wisłoujście

      To jakim cudem wyprowadziłem się dopiero w 1968?

      1 rok

      • 2 0

    • 2022-05-03 16:12

      W 1972 w lutym przeprowadzili nas na Tamkę 29 na Stogi.Nie pisz głupot.

      2 lata

      • 2 0

    • 2022-04-20 07:00

      Były mieszkaniec Wisłoujścia

      Witam,
      Chociaż mój wcześniejszy wpis został usunięty napiszę jeszcze raz.
      Mieszkaliśmy na Wisłoujściu (ul.Stara Twierdza 9 -budynek istnieje do dnia dzisiejszego jako jedyny na wyspie),od roku 1956 aż do 1973 gdzie przeprowadziliśmy się na Przymorze. Nie zgadzam się z tym ,że zostało rozebrane w 1964 roku.

      Ryszard S.

      2 lata

      • 5 0

  • 2022-04-17 21:44

    Wisłoujście (3)

    Mieszkałem tam aż dwa miesiące po urodzeniu.Chociaż nic z tego okresu nie pamiętam bo miałem dwa miesiące :).A więc domy na Wisłoujściu istniały minimum do 1973r.Moja mama opowiadała mi o ludziach którzy tam żyli i jeszcze żyją np.w Nowym Porcie.Wysiedlali do Wrzeszcza na Stogi a także do Oliwy.Mój dziadek pracował w basenie górniczym tam trzeba było rozładować węgiel łopatami.
    Może ktoś kojarzy nazwisko Łapki,Strehlau,Łebek

    Gdańszczanin

    2 lata

    • 13 2

    • 2023-04-12 16:55

      Wisłoujście

      Strehlau to moi krewni,którzy też mieszkali na Wisłoujściu.

      1 rok

      • 1 0

    • 2022-04-18 06:18

      Zapytam taty czy....

      .... pamięta takie nazwiska. Pozdrawiamy :)

      Ola

      2 lata

      • 4 0

    • 2022-04-17 21:54

      odp

      Na Stogach mieszkaLi Łebkowie

      2 lata

      • 7 0

  • 2022-04-17 19:02

    Wisłoujście jako dzielnica Gdańska istniało przez wiele lat po 1945 roku. (2)

    Tam mieszkał mój kolega. Osiedle zniknęło pod koniec lat 60-tych XX wieku. Oficjalnym powodem było zanieczyszczenie powietrza. Siarka i fosfory to powodowały....

    Jano.

    2 lata

    • 27 7

    • 2023-04-12 16:50

      Wisłoujście

      W 1968 ja wyprowadziłem się z Wisłoujścia i jeszcze ładnych kilka lat istniało,bo odwiedzałem tam babcię. Mieszkańcy zostali wysiedleni dopiero kiedy siarkopol przeładowujący sypką siarke. Czyli były to wczesne lata 70-te.

      1 rok

      • 0 0

    • 2022-04-17 19:15

      Byli u nas w podstawówce na przeróbce

      2 lata

      • 10 3

  • 2022-04-23 16:42

    Boisko piłkarskie

    Szanowny prof Daniluk my jako mieszkańcy Wisłoujscia mamy pewną kwestię otóż istniało tam pełno wymiarowe boisko piłkarskie kto je zbudował i kiedy na tym boisku rozgrywano mecze międzynarodowe pomiędzy załogami statków czekających na załadunek węgla grali Szwedzi Finowie Rosjanie myśmy jako czternestolatkowie też braliśmy w nich udziaiał dostawaliśmy gumę do żucia coca cole do popicia itd tak toczyło się życie ale mecze toczyły się między dzielnicami jak Stogi Wisłoujście Nowy port na Stogi a boisko mieściło się przy ul ku Ujściu a burtową póżniej ulica zmieniała nazwę na pokładowa i prowadziła do tartaku gdzie autobus miał pętlę na pokładowej też mieszkali ludzie Hałas Januszewski Tatarek Cymernam Przybylscy Pieelgrzymowscy Garncarscy Preus Erdman Broszkiewicz Kubliccy Pioirowscy i na końcu ulicy mieszkali Kosiccy

    2 lata

    • 3 0

  • 2022-04-22 16:57

    trochę prawdy

    Ja urodziłem się nie w Wisłoujściu lecz na Starej Twierdzy w roku 1950 mam starszą siostrę która urodziła się w roku 1948 i to ona i ja i wiele dzieci chodziły do przedszkola w Wisłoujściu a po osiągnięciu wieku szkolnego dwa lata uczyły się w szkole podstawowej w Nowym Porcie ja już w 1957 jak i inne dzieci zaczęliśmy naukę w szkole nr 48 w Wisłoujściu po remoncie który był w latach 1960 do 1962 była szkoła siedmioklasowa a od 1965 roku stała się szkoła ośmioklasową tyle o nas dzieciach większa część rodziców pracowała mężczyzn pracowała w porcie w basenie górniczym jako trymerzy czy ktoś wie co to za zawód dżwigi sypały węgiel do ładowni statku a ci trymerzy rozrzucali węgiel po ładowni bardzo ciężka praca a wracając do podanych nazwisk to Jasiu Strelał był tramwajarzem o 3 rano przepływał przepływał Janiną do Nowego Portu aby wyruszyć pierwszym tramwajem na trasy Gdańska po powrocie z wojska w 1973r już dużej częsci mieszkańców nie zastałem moja rodzina otrzymała mieszkanie w Brzeżnie spotykamy się w pierwszą sobotę września na Westerplatte jak ktoś chce podyskutować na te tematy zapraszam

    Marek F

    2 lata

    • 4 0

  • 2022-04-22 14:35

    Powojenne osiedle Wisłoujście

    Po wojnie w miarę nie zniszcinej cudem zabudowie osiedla Wisłoujście zasiedlono nowymi mieszkańcami. Mieszkało tam łącznie kilkaset osób. Wysiedlania rozpoczęto przy początku budowy Siarkopolu. Ostatni mieszkańcy zostali przesiedleni na Stogi około 1985 roku. Ostatni budynek rozebrano w 1991 roku. Cmentarz funkcjonował do lat 60-tych XX wieku.

    Autichton

    2 lata

    • 1 0

  • 2022-04-22 13:53

    Ach Wisłoujście!

    Dom Kultury w Wisłoujściu słynął z zabaw i wieczorków tanecznych. Ponieważ chłopaki z pobliskich jednostek w zielonych i marynarskich mundurach mieli ulgi w biletach. ciągnęły tam dziewczyny jak do miodu i wzajemnie. Do okolicznych krzaków w przerwach stały kolejki. W roku 1969 grałem tam ze swoją kapelą, sala była pełna. Szokowała w tym miejscu wielka scena i fosa dla orkiestry przed nią. Sala była bardzo wysoka ale skrócona prawdopodobnie dla potrzeb szkoły obok. Później grał tam też zespół Akcenty dowodzony przez Sławomira Łosowskiego. Po latach gdy budynki były puste demontowano tam zużyte telewizory.

    Łubu dubu

    2 lata

    • 1 0

  • 2022-04-22 12:54

    Przysiadl sie do mnie na lawce czlowiek jak z powiesci "Stary czlowiek i morze"

    Zagail akcentem niderlancko- niemieckim, ze pochodzi z Brösen. Ja mu na to, ze z Gdanska. Nie z Brözen. Tlumacze mu, ze to dzielnica Gdanska, wiec gdanska. Opowiedzial mi, ze byl rybakiem a Gdanska nie zna. Musial plywac i zarabiac wiec nie stac go bylo na wycieczki, bo nie mial dosc guldenow ani czasu na glupoty i fanaberie. Nie widzial "starowki", Neptuna ani dworu Artusa. Jego Mutterheimat bylo Brösen. Nie ruszal sie z kwadratu kilku ulic. Pokazal mi swoje rence. To byly rece rybaka.

    2 lata

    • 0 0

1
2
3
4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

TV Filmy

XVIII-wieczne dzwony wróciły do Gdańska (176)

więcej (1573)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Gdzie został pochowany twórca Gdyni Eugeniusz Kwiatkowski?

 

Najczęściej czytane