To historia, o której nie da się przeczytać w podręcznikach. A sprawa przecież nie jest wcale wstydliwa, czy przynosząca komuś hańbę: król Polski, Władysław IV zadłużył się w dobrej wierze u gdańskiego kupca, w imię obronności kraju (no i wymarzonej korony szwedzkiej). Tyle że potem nie miał z czego oddać.
Przysłowie mówi, że gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta, ale przysłowia nie zawsze się sprawdzają. Tak było w przypadku siedemnastowiecznej wojny polsko-szwedzkiej o ujście Wisły (1626-1629). Ten trzeci, czyli Gdańsk, ucierpiał na niej najbardziej.
Pierwszym objawem, a właściwie negatywnym skutkiem, był drastyczny spadek obrotów w porcie. W roku 1625 przybyło do Gdańska 1097 statków, w czasie blokady, w roku 1627 - tylko 150. Redukcja handlu z Europą Zachodnią doprowadziła do znacznej obniżki cen znajdującego się w nadmiarze zboża oraz do dużego wzrostu cen towarów importowanych. Do tego cło od przybywających statków Szwedzi obracali na potrzeby wojenne.
Owszem, kupcy gdańscy dorobili się na wcześniejszej koniunkturze, ale co z tego, kiedy nie mieli ani jak inwestować, ani w co. Magazyny były pełne towarów, skrzynie czekały na załadunek, bezrobotni marynarze, cieśle, wyrobnicy i brać cechowa całymi dniami przesiadywali w szynkach, przy kuflu i kielichu, czekając na koniec wojny i lepsze czasy.
W 1629 pojawiła się szansa na przełamanie impasu. Walczące strony podpisały w Starym Targu rozejm i walki ustały, ale Bałtyk, zgodnie z postanowieniami rozejmu, dalej był blokowany przez szwedzką flotę. To oznaczało jedno: i Polska i Szwecja dały sobie czas na zebranie sił do nowej wojny.
Przygotowania do niej rozpoczął nowy król Polski, Władysław IV. Jednym z elementów polityki morskiej króla była wizyta w Gdańsku, 19 grudnia 1634 roku. Król chciał uzyskać od Gdańska poparcie w przyszłej wojnie. Nie tylko polityczne, ale przede wszystkim finansowe. I tu właśnie zaczyna się historia wspomnianego długu.
Miasto witało króla z honorami: była brama powitalna, występy, pokazy, zapaśnicy, fajerwerki, tańce ze światełkami i pantomima z toporami. Jednak gdy doszło do szczegółowych rozmów, fajerwerków zabrakło. Choć Gdańsk miał budżet porównywalny z całą Rzeczpospolitą, na wojnę, ani na flotę łożyć nie chciał.
Wyłamał się z tego postanowienia kupiec i armator gdański
Jerzy Hewel. Trudno powiedzieć, co nim powodowało: umiłowanie dla władcy, chęć niesienia pomocy najjaśniejszej Rzeczpospolitej, czy sprytnie przemyślany interes. W każdym razie kupiec Hewel zgodził się sprzedać królowi dziesięć okrętów (na bardzo korzystny kredyt), do tego zobowiązał się udzielić finansowej pomocy w organizacji przyszłej polskiej floty.
W marcu 1635 obiecane okręty oddane zostały do dyspozycji króla, monarcha podjął decyzję o utworzenia Komisji Okrętów Królewskich, która zajęłaby się zaopatrzeniem i wyposażeniem okrętów. Dużą rolę w Komisji odgrywali przedstawiciele szlachty i mieszczaństwa gdańskiego. Na jej czele stanął starosta kościerski
Gerard Denhoff. Organizacją floty mieli zająć się niemal wyłącznie gdańszczanie: Jerzy Hewel, burmistrz gdański
Konstanty Ferber,
Mikołaj Bodek, burgrabia królewski w Gdańsku,
Herman von der Becke,
Jan von Koldum,
Krzysztof Rumler,
Mikołaj Sander, Chrystian Stroband oraz
Wilhelm Wolferson.
Statki miały imponujące nazwy: Słońce, Czarny Orzeł, Prorok Samuel, Fortuna. Miały też dzielnych i doświadczonych kapitanów:
Teodor Barck,
Jakub Petersen,
Joachim Jansen,
Piotr Martens, Hieronim Schonderman,
Piotr Jacobson,
Tomasz Jansen. Stworzenie floty kosztowało majątek: 379 500 złotych polskich, co stanowiło wtedy ok. jednej trzeciej budżetu Rzeczpospolitej.
Tyle tylko, że 12 września 1635 roku w Sztumskiej Wsi zawarto rozejm między Polską a Szwecją i cały ten kosztowny "wyścig zbrojeń" okazał się nie całkiem potrzebny. W międzyczasie cztery statki zatonęły, a dwa kolejne zostały skonfiskowane i wcielone do innych flot innych państw.
Koniec wieloletniej wojny król Władysław świętował również w Gdańsku. Jego przyjazd w styczniu 1636 roku był jeszcze bardziej huczny i owacyjny, niż poprzedni. Król postanowił spędzić w zaprzyjaźnionym mieście cały karnawał. Balom i hulankom nie było końca. Jedno z najwystawniejszych przyjęć miało miejsce w gdańskiej kamienicy zwanej Lwim Zamkiem, gdzie gospodynią była
Brygida Schwarzwald.
Biorący udział w przyjęciu
Charles Ogier tak o nim pisał: "Liczne toasty, zainicjowane przez najjaśniejszego króla, dotarły aż do nas, więc wychylaliśmy takie same puchary i o takiej samej pojemności jak władca. Ilekroć zaś chciał on obmyć ręce, obsługiwały go przy tym aż cztery obecne tam kobiety o doskonałej prezencji. [...] Przez cały ten czas towarzyszyła nam muzyka wokalna i instrumentalna."
Kiedy w roku 1640 zmarł Jerzy Hewel okazało się, że pożyczona od niego (na korzystny kredyt) flotylla wojenna nie została spłacona. Spadkobiercy nie byli patriotami, a może mieli jakieś pilne wydatki, w każdym razie zaczęli domagać się natychmiastowego uregulowania długu, bo król królem a kasa powinna się zgadzać.
Król pieniędzy oddać jednak nie zamierzał. Z tej to przyczyny resztki "królewskiej armady" (Prorok Samuel", Nowy Czarny Orzeł, Czarny Orzeł i Biały Orzeł) odprowadzono do Amsterdamu, gdzie sprzedano je za łączną sumę 102 724 złotych polskich. Polska flota przestała istnieć.
Czytaj także:
Bitwa pod Oliwą w 1627 roku, czyli Słońce zaszło w południe
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy