• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Co zostało z zamku krzyżackiego w Gdańsku?

Borys Kossakowski
17 maja 2016 (artykuł sprzed 8 lat) 
Fragment "symulakrum" anonimowego obrazu "Okręt kościoła" z ok. 1500 r., wykonanego w 2002 roku przez Krzysztofa Izdebskiego. Tak mógł wyglądać zamek krzyżacki w Gdańsku. Fragment "symulakrum" anonimowego obrazu "Okręt kościoła" z ok. 1500 r., wykonanego w 2002 roku przez Krzysztofa Izdebskiego. Tak mógł wyglądać zamek krzyżacki w Gdańsku.

Mamy w Gdańsku ulicę Zamkową, mamy Rycerską, ale zamku nie mamy. Już nie, bo zamek krzyżacki, który stał na Starym Mieście ponad sto lat, został rozebrany przez gdańszczan cegła po cegle. Czy są w Gdańsku jakieś pozostałości zamku krzyżackiego?



Rzeź Gdańska

Krzyżacy pojawili się w Gdańsku w 1308 r, który przeszedł do historii jako data rzezi Gdańska. Wydarzenie to bywa przedstawiane zazwyczaj dość tendencyjnie. Prawdopodobnie dlatego, że po średniowiecznej Europie rozeszła się plotka, że krzyżacy wymordowali na Pomorzu... 10 tysięcy ludzi. To więcej, niż w tym czasie wynosiła populacja Gdańska. Sami zakonnicy w swych archiwach zapisali, że w walkach o zdobycie gdańskiego grodu zginęło ledwie 16 mieszkańców. Prawda leży gdzieś pośrodku. Przyjmuje się, że zginęło wówczas nie więcej niż kilkuset gdańszczan.

O rzezi Gdańska czytaj w artykule Krwawa woda, ale nie w Raduni

Stacjonujący w mieście rycerze pomorscy i kujawscy, wierni Władysławowi Łokietkowi, byli atakowani przez wojska margrabiego brandenburskiego Ottona IV i gdańszczan. Bliscy klęski, o pomoc poprosili mistrza krzyżackiego Heinricha von Plötzkau, w zamian oferując przekazanie mu na rok kontroli nad gdańskim grodem warownym. Gdy krzyżacy pomogli odeprzeć atakujących, rycerstwo postanowiło - choć podobno był to plan samego Łokietka - oddać im jedynie połowę fortu. Drugą krzyżacy postanowili więc wziąć siłą. Jak się okazało - zostali w Gdańsku nie na rok, tylko na 145 lat i 3 miesiące.

Fragment planu Gdańska z 1400 roku z poglądowym rysunkiem zamku. Fragment planu Gdańska z 1400 roku z poglądowym rysunkiem zamku.
Zamek

Dopiero pod koniec lat 30. XIV wieku zakon podjął decyzję o budowie zamku na miejscu ówczesnego grodu warownego. Zbudowano go na planie prostokątu o bokach ok. 60 na 63 metry, w okolicach obecnej ulicy Grodzkiej. Jeden z narożników znajdował się dokładnie na parceli Grodzka 9, a drugi na skrzyżowaniu Grodzkiej i Rycerskiej.

Nie zachował się żaden plan, rysunek, ani obraz, na którym widniałby gdański zamek. Ostatnim znanym dokumentem przedstawiającym wygląd zamku był zaginiony w 1945 roku anonimowy obraz "Okręt Kościoła" z XV wieku. W Muzeum Historycznym Miasta Gdańska zachowała się jedna z ośmiu desek, na których namalowano dzieło. W 2002 r. Muzeum zleciło artyście plastykowi Krzysztofowi Izdebskiemu wykonanie fotograficzno-cyfrowego "sobowtóra" tego malowidła. Informacje o jego kształcie i cechach charakterystycznych możemy czerpać tylko z badań archeologicznych gruntów oraz zapisków zakonników.

Warownia nie była zbyt duża. Duży zamek miałby dużo potrzeb - potrzebowałby stałych dostaw, aprowizacji, sporej obsady i pieniędzy na konserwację. A gdańszczanie nie kochali krzyżaków, więc utrzymanie warowni w ramach miasta było dla zakonników trudnym zadaniem. Zamek miał cztery baszty, w tym jedną dużą, zlokalizowaną na krańcu północno-wschodnim. Tam znajdowała się też brama wjazdowa.

Czy to dobrze, że rozebrano zamek krzyżacki?

Podzamcze

Zamek chroniony był z czterech stron wodą - od południa dostępu broniła Motława, pozostałe trzy strony otaczała fosa. Aby dostać się do warowni trzeba było przejść podzamcze. Tak zwany zamek niski także otoczony był fosą. Z miasta można było się dostać do niego przez bramę i most zwodzony broniony przez Basztę Rybacką, która stała w miejscu, gdzie obecnie znajduje się Baszta Łabędź. Baszta Rybacka była zresztą kością niezgody między zakonem a Radą Miasta, bowiem krzyżacy wybudowali ją bezprawnie na terenie Głównego Miasta.

Na podzamczu zlokalizowane były budynki gospodarcze, m.in. kuszarnia (w której trzymano nawet do 2000 kusz), dom szewski czy stajnia na 22 konie. Co ciekawe - w zamku Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny nie było... szpitala.

Zamku broniło około osiemdziesięciu rycerzy, w tym ponad trzydziestu braci zakonnych. Znajdowały się tam trzy duże działa i kilkadziesiąt mniejszych.

Jedyna widoczna pozostałość po zamku to ten fragment muru nad Motławą. Jedyna widoczna pozostałość po zamku to ten fragment muru nad Motławą.
Cegła po cegle

W lutym 1454 roku komtur gdański Mikołaj Poster i komtur zamkowy Konrad Pfersfelder poddali zamek bez walki. Z pewnością skłonił ich do tego widok dwustu dział, które ustawiono wokół warowni oraz drabiny oblężnicze zebrane na Targu Rybnym. Osłabione Państwo Krzyżackie wprawdzie przystąpiło potem do wojny trzynastoletniej, ale już wtedy władze zakonne wiedziały, że nie uda im się utrzymać wszystkich swoich włości.

Gdańszczanie szczerze nienawidzili zamku, jego historii i symboliki związanej z rządami krzyżaków. Bardzo nie chcieli, żeby w warowni znalazł rezydencję kolejny władca. Gdańszczanie chcieli wrócić w granice Rzeczypospolitej, ale cenili sobie niezależność. Królów zawsze tu przyjmowano z honorami, ale nikt nie zaryzykowałby, żeby monarcha zostawił swojego starostę w zamku. Militarne znaczenie zamku także malało z roku na rok, w związku z rozwojem broni palnej.

Rozebrano także tzw. Młode Miasto (Jungstadt), założone przez krzyżaków w XIV wieku. Można zaryzykować tezę, że Gdańsk do tego czasu był... Trójmiastem, bowiem w bezpośrednim sąsiedztwie leżały Stare, Główne i Młode Miasto.

Po zamku pozostało niewiele. Jedyne fragmenty murów, jakie pozostały, widoczne są od strony Motławy, na parceli przy Grodzkiej 9. W Hotelu Fahrenheit można zobaczyć niewielki fragment baszty, która niegdyś stała w tamtym miejscu.

W kamiennych zazwyczaj fundamentach gdańskich kamienic archeologowie natykają się co jakiś czas na nieliczne gotyckie cegły, które mogły pochodzić z rozebranego zamku. Łatwo jest je rozpoznać, ponieważ były większe od tych wyrabianych później, czyli w XVI-XVII w.

O pochodzenie z zamku podejrzewane są też kamienne kolumny w hali Dworu Artusa (te oryginalne, niestety potrzaskane w 1945 i zastąpione nowymi) i takoż kamienne elementy filarów piwnicy Muzeum Archeologicznego, tzw. Sali Kolumnowej.

Opinie (87) 4 zablokowane

  • na planie prostokątu? (7)

    chyba 'prostokąta'

    • 22 4

    • Super

      Jak dobrze że profesor Bralczyk i profesor Miodek nie są osamotnieni w naszym pięknym kraju. Odetchnęłem z ulgą.

      • 0 0

    • kadratu czy kwadrata? (4)

      autobusu czy autobusa?

      • 1 3

      • Ale krawat - krawata i świat - świata

        • 1 0

      • Trójkątu czy trójkąta? Chyba raczej trójkąta, a więc analogicznie prostokąta

        • 2 0

      • Ta sama grupa deklinacyjna

        Ale dopełniacz inny.

        • 4 0

      • Trzeba to uścislić.

        Raczej czworoboku.

        • 1 0

    • Żaden słownik nie dopuszcza "prostokątu"

      Dopełniacz jest "prostokąta" i już.

      • 2 0

  • No dobra ale nad czym tu biadolić. (8)

    Z prawnego punktu widzenia rzezi dokonały wojska polskie.Krzyżacy byli w tym wypadku tylko najemnikami.

    • 49 84

    • Moral plynacy z tego jest taki: dla obcych nie mozna byc (1)

      zbym goscinnym.

      • 5 2

      • I dlatego trzeba gonić rusa i germańca tam gdzie pieprz rośnie

        I dlatego trzeba gonić rusa i germańca tam gdzie pieprz rośnie

        • 5 0

    • Czytaj ze zrozumieniem (4)

      Zdobywając fort Krzyżacy działali na własne konto, a nie jako najemnicy

      • 17 3

      • czytam (2)

        pisze wyraznie, pisze wyraznie ze, krzyzacy na polecenie Lokietka wypędzali Branderburczykow z Gdańska. Lokietek nie chciał zapłacic za tę usługę, więc w zamian wzieli na własnośc wyzwolone ziemie. Nawet papież uznał, że było to zgodne z prawem, bo tak kończyli w średniowieczy władcy dłużnicy.

        • 7 7

        • Jest napisane.

          Do szkoły wracać czas...

          • 4 0

        • co JEST NAPISANE, to jest napisane

          a jak to interpretujesz, to jest twój problem

          • 4 6

      • Jakie znowu konto?

        Skoro jako najemnicy nie otrzymali zapłaty za swoje usługi wiec wynagrodzenie wzięli w naturze.

        • 7 6

    • a idioci minusują

      ot nasze narodowe zamiłowanie do prawdy oraz prawa i sprawiedliwości.
      Szkoda tylko żeś się nie podpisał(a), bo nie wiem kogo poubić ;p

      • 14 21

  • Zamek rozebrano by Gdańsk pozostał niezależny. Gdyby ocalał obsadziłby go starosta króla Polskiego. Gdańsk straciłby niezależność, dochód i znaczenie.

    • 2 7

  • (1)

    Ankieta jest skierowana do ludzi z którego wieku?

    • 76 3

    • XV

      • 0 0

  • I dobrze

    W ankiecie napisali, że zamek mógłby się stać atrakcją turystyczną. Gdzie turyści w XV wieku? Kto go miałby odwiedzać? Dobrze, że go rozebrali. By stał i się kurzył i tyle. Może nie tyle byłby symbolem zniewolenia. Ci ludzie nie nawidzili krzyżaków. Chcieli się pozbyć wszelkiej pozostałości po nich. Chociaż sam przyznam: chciałbym go zobaczyć. Zawsze coś więcej do zwiedzania.

    • 6 3

  • bzdery

    Gdańsk zaczął być miastem większym od rybackiej wioski dopiero po 1050 roku, to potwierdziły badania i ponowne datowania wykopalisk. Czyli bzdury o grodzie za Mieszka. Bzdury też o okrutnych podłych krzyżakach. To byli ludzie honoru, zakonnicy i rycerze w jednym. Książęta Pomorza sami zapisali w testamencie swoje ziemie zakonowi krzyżackiemu (bracia Świętopełka). Polscy władcy chcieli siłą je odebrać. Zresztą Świętopełk z rodziną naściągał tu tyle niemieckiego mieszczaństwa, że nie wiem kogo nazywa się w artykule Gdańszczanami...

    • 2 11

  • Historia

    Uważam że nie potrzebnie zniszczono fragment naszej historii

    • 5 1

  • Tylko nie rozbierać tego szarego kloca z gaciami, za kilkaset lat to dopiero będzie zabytek

    • 5 1

  • Njalepsze jest to pranie na (6)

    lince w oknie. Trzeci świat....

    • 18 64

    • A co mnie jako lokatora tego mieszkania...

      ...chcącego sobie wysuszyć gatki, miałoby interesować, że ktoś chce zrobić zdjęcie panoramy Gdańska, i że "tak mu spapram wspomnienia z Gdańska"? Trzeci świat? To są zwykłe mieszkania, nie Pałac Buckingham. Coś ci się pomyliło, ty przedstawicielu wyższych sfer... :/

      • 2 1

    • Portugalia i Hiszpania to trzeci świat???

      • 16 0

    • s.

      Byłeś kiedyś w Hiszpanii, Włoszech, Portugalii, Grecji czy Francji? To tzw. kraje zachodnie gdzie naturalnym jest suszenie prania na linach w oknie i na balkonach. Jeśli to dla Ciebie 3 świat to współczuje.
      Chyba wychowałeś się na filmach z holywood i mało świata widziałeś

      • 40 2

    • Rzeczywiście tylko w trzecim świecie, gacie muszą wyschnąć w rozwiniętych cywilizacjach po wypraniu zakłada się mokre

      • 49 1

    • (1)

      Włochy to Trzeci Świat?

      • 24 0

      • Włochy nie...

        Ale Włosi już tak.

        • 7 4

  • Tak patrzę na google maps (2)

    i widać że Grodzka to fajna klimatyczna uliczka ale strasznie zasyfiona. Mogliby to jakoś zagospodarować, bo teraz przypomina ciemne zaułki nowego portu, orunii dolnej albo długich ogrodów.

    • 19 22

    • Niestety...

      ...Gdansk na pocztowki to tylko Dluga i Pobrzeze. Reszta syf, bezdomni i cpuny - Osiek, Grodzka, Dylinki, Rycerska, postkomunistyczne pozamykane sklepiki - Podwale. Cos nibt robia, ale tempa rozwoju galerii handlowych to to nie ma.

      • 1 0

    • Przypomina ciemne zaułki twojego umysłu

      • 2 3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Gdzie został pochowany twórca Gdyni Eugeniusz Kwiatkowski?

 

Najczęściej czytane