• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Jak wyglądała Wielkanoc w dawnym Gdańsku

Rafał Borowski
12 kwietnia 2020 (artykuł sprzed 4 lat) 
Święta zawsze spędzało się na wesoło, a stoły były suto zastawione. Święta zawsze spędzało się na wesoło, a stoły były suto zastawione.

Chowanie w ogrodzie czekoladowych słodyczy, czerpanie wielkanocnej wody czy danie z faszerowanej głowy świni. Na podstawie rozmów ze znawcami historii Gdańska postaraliśmy się wyłuskać ciekawostki na temat tego, w jaki sposób dawni gdańszczanie świętowali Wielkanoc.




Czy kultywujesz w domu tradycje wielkanocne?

Już na wstępie warto uprzedzić, że celebracja Święta Zmartwychwstania Pańskiego - zwanego w polskiej tradycji Wielkanocą - niewiele różniła się w dawnym Gdańsku od tego, jak wygląda współcześnie. Tak dawniej, jak i dziś, skupia się ona na aspektach religijnym i rodzinnym, czyli uczestnictwu w mszach i świętowaniu z najbliższymi przy suto zastawionym stole.

Zwyczaje wielkanocne na Kaszubach i Żuławach



Jednak na przestrzeni dziejów można było natrafić w Gdańsku na zwyczaje, których kultywowanie zanikło. Dobrym przykładem są tradycje, które pojawiły się niegdyś wraz migracją do miasta mieszkańców kaszubskich i żuławskich wsi.

- Dawniej na Kaszubach i na Żuławach była szeroko rozpowszechniona tradycja chowania przez dorosłych w przydomowym ogrodzie czy lesie czekoladowych słodyczy, np. zajączków czy jajek. Dzieci miały za zadanie je odnaleźć w wielkanocny poranek. Zwyczaj śmigusa-dyngusa polegał nie tylko na polewaniu wodą, ale przede wszystkim na smaganiu po nogach wierzbową rózgą. Istniał także zwyczaj zwany wodą wielkanocną. W Wielkanoc, wczesnym rankiem, należało zaczerpnąć bieżącej wody pod prąd z rzeki. W drodze do domu trzeba było iść w całkowitym milczeniu i nie obracać się. Takiej wodzie przypisywano cudowne właściwości. Miała poprawiać cerę i chronić przed chorobami. Te obyczaje występowały również w Gdańsku - mówi prof. Andrzej Januszajtis, znawca historii Gdańska.

Zwyczaje wielkanocne w dawnym Gdańsku - złośliwie żarty podczas procesji



W czasach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej występujące w mieście różnice religijne - a właściwie różnice dotyczące obrzędowości u protestantów i katolików - niekiedy były w okresie poprzedzającego Wielkanoc Wielkiego Tygodnia źródłem napięć.

- W dawnym Gdańsku dominowali protestanci, głównie luteranie i kalwini, katolicy stanowili mniejszość. We wspomnianym okresie katolicy urządzali na ulicach miasta różnego rodzaju procesje, które czasem były zakłócane przez protestancką młodzież, robiącą głupie dowcipy. Na szczęście władze miejskie nie przymykały oczu na takie zachowania i "goniły" rozrabiających - opowiada Krzysztof Kucharski, prezes stowarzyszenia Garnizon Gdańsk.
Zapewne niemałym zaskoczeniem będzie fakt, że oprócz dobrze znanych czytelnikom Drogi Krzyżowej czy Procesji Rezurekcyjnej urządzano także procesje, których uczestnicy... sami biczowali się.

- Średniowieczny i nowożytny Gdańsk, jak cała ówczesna Europa, znał także wywodzące się z XIII-wiecznych Włoch wielkanocne procesje biczowników, które miały miejsce w Wielki Piątek. Oddolnym inicjatywom zgromadzeń przeciwstawiali się nawet w średniowieczu sami księża. U jednych budziły odrazę, u drugich uznanie i współczucie - uzupełnia dr Andrzej Gierszewski, rzecznik prasowy Muzeum Gdańska.

Jak spędzimy Święta Wielkanocne AD 2020?



Tradycyjne wielkanocne potrawy - faszerowana podrobami świńska głowa



Dawni gdańszczanie przywiązywali bardzo dużą wagę do Wielkiego Postu. Po jego zakończeniu i rozpoczęciu świętowania Wielkanocy na stołach protestantów i katolików lądowały te same, zbliżone do współczesnych dania. Jedyna różnica polegała na tym, że protestanci nie praktykowali zwyczaju święcenia pokarmów.

- W czasie trwania Wielkiego Postu pilnowano, aby nie urządzać ślubów i hucznych zabaw. Ściśle przestrzegano nakazu spożywania wyłącznie potraw postnych, a w Wielki Piątek w wielu domach prawie nic nie jedzono. Gdy wreszcie zakończył się czas poszczenia, zarówno protestanci, jak i katolicy zasiadali w Wielkanoc do śniadania przy suto zastawionym stole. Podobnie jak dziś można było na nich spotkać różnego rodzaju pieczenie, babki wielkanocne czy jajka - kontynuuje Kucharski.
Nasz rozmówca zastrzega jednak, że wśród wielkanocnych smakołyków znajdowało się również danie, które raczej nie przypadłoby nam do gustu. Tym daniem była głowizna, czyli... faszerowana podrobami świńska głowa, bardzo popularna w Gdańsku jeszcze w XIX wieku.

Jak obchodzono kiedyś Wielkanoc?



Większych zaskoczeń nie znajdziemy w okresie międzywojennym. Odnotowania wymaga jednak fakt, że Wielkanoc oparła się wówczas zjawisku, które już wtedy można było zaobserwować w przypadku Bożego Narodzenia.

Czytaj więcej: Boże Narodzenie w międzywojennym Gdańsku

- Nie kojarzę, by tradycje wielkanocne w zasadniczy sposób różniły się od tego, w jaki sposób dziś obchodzimy Wielkanoc. Przed wojną też było to święto o charakterze wybitnie religijnym. W odróżnieniu od Bożego Narodzenia, które już wtedy zaczęło być mocno komercjalizowane. Oczywiście przed Wielkanocą też były przeceny w sklepach, reklamy zachęcające do zakupów i robienia prezentów, ale w znacznie mniejszej skali - opowiada dr Jan Daniluk, dyrektor Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego, badacz historii Gdańska w XIX i XX w.

Wielkanocny zwyczaj integracji polonii gdańskiej



Z ciekawostek dotyczących celebrowania Wielkanocy w czasach Wolnego Miasta Gdańska warto jednak wspomnieć o tym, że dla tutejszej polonii był to okres szczególny nie tylko pod względem religijnym. Chodzi o to, że polskie kościoły katolickie pełniły rolę nie tylko miejsca sprawowania liturgii, ale również integracji Polaków, zamieszkujących w zdominowanym przez Niemców mieście.

- Nie znam żadnych relacji ani doniesień prasowych, które by wskazywały na jakąś wytworzoną w Gdańsku tradycję wielkanocną, która byłaby zasadniczo odmienna od reszty naszego regionu. Przed wojną gdańszczanie gromadzili się w kościołach na Triduum Paschalnym i Wielkanocy, potem zasiadali z bliskimi do świątecznego stołu, a w lany poniedziałek sprawiano sobie psikusy. I tyle. Warto wspomnieć, że dla polonii wspólna celebracja i spotkania w okresie świąt nabierały także charakteru integracyjnego - kwituje dr Daniluk.

Opinie (91) ponad 10 zablokowanych

  • To do dziś jadamy z rodziną !

    Faszerowana podrobami świńska głowa - pyssszzzooota, trzeba tylko dobrze zeszklić podroby, żeby nie były tylko gotowane - muszą być lekko chrupiące - trzeba smazyć. Dzieciaki się tym zajadają !!

    • 4 4

  • Część ludzi w Trójmieście jest do nawrócenia bo zbłądzili i oddalili się od Boga

    życie bez Boga to jak życie zwierząt nic nie warte.

    • 9 1

  • najważniejsze budować wielkie silne i piękne Niemcy

    • 1 10

  • Gdańszczanie w swojej masie nigdy nie byli społeczeństwem głęboko religijnym (1)

    Gdańsk z ducha znacznie bardziej protestancki jak katolicki i nie jest to protestantyzm surowego kalwinizmu, ale (nie obrażając głęboko wierzących protestantów) rodzaj jakiegoś indywidualizmu wiary gdzie religijność jest tylko jednym z wielu kulturowych dodatków do, w sumie, bezbożnego życia codziennego. Klimat miasta handlowego położonego na skrzyżowaniu kultur, wyznań, języków, państw nie sprzyjał rozważaniom o cierpieniu, śmierci czy zbawieniu.

    • 13 5

    • Miasto Cnót i tolerancji.

      Bogate miasto Gdańsk w korporacji Hanzatyckich Miast było jednym z przodujących miast w długim okresie swojej niezależności.Broniło własnego katalogu cnót (Cnoty są reprezentowane m.i.jako figury (kariatydy)na zwieńczeniu Złotej Bramy. Gdańsk wielokrotnie broniąc swojej niezależności drogo za nią płacił. N.p.Konflikt z królami Polskimi czy Klerykalnym katolicyzmem po wsparciu powstawania ruchu (odłamu kościoła katolickiego ) Luteran w Niemczech.Historia Gdańska jest b. bogatą w opisach swoich dziejów na przestrzeni wieków ale i dzieje były bogate w wydarzenia wspaniałe jak i tragiczne dla gdańszczan.Warto poznawać te kulisy życia Gdańszczan w minionych czasach.

      • 2 0

  • Jak pokazuje rycina

    miszczowie parkowania w Gdańsku od zawsze

    • 7 1

  • Święta są super (1)

    Wszyscy siedzą w domach i jest spokój na ulicach :) Maleje zanieczyszczenie, mniej hałasu, powinno być tak co dzień. Może wirus zapanuje na stałe, to tak pozostanie :D

    • 10 16

    • Oby!

      Cisza, spokój :)

      • 0 0

  • Lubię święta (2)

    bo można się dobrze nażreć!

    • 10 16

    • A potem

      dobrze się zesr*ć

      • 3 0

    • I napic. To jest prawdzowa tradycja!

      • 5 0

  • (2)

    Tym jałowcem zadawało się tzw boskie rany

    • 6 1

    • To reklama gruszeckiej spychały czy drewniaków? Lecz się na nogi, na głowę za późno!

      • 1 1

    • No i co?

      • 1 1

  • wierzbowe rózgi? (1)

    może z baziami? - co za bzdury - rózgi były z jałowca!
    i śmigało się po łydkach

    • 13 6

    • Te z jałowca bardziej raniły po smagnięciu!

      • 3 0

  • (1)

    Magia świąt uleciała nie tylko w wyniku komercjalizacji. Kiedyś przed wojną czy po, na święta zarówno wielkanocy jak i bożonarodzeniowe czekało się bo były to nieliczne okazje do zjedzenia większej ilości niecodziennych potraw, ciężko dostępnych produktów jak mandarynki czy owoce ogólnie. Dwa razy w roku chodziło się objedzonym, miało to swój urok. Dzisiaj jak chce się nawpychać to mogę od stycznia do grudnia wybrać knajpę w ktorej zjem i ile zjem a owoce dostanę wszędzie, nie muszę czekać świąt.

    • 41 10

    • To chyba lepiej nie?

      Czy wolałbyś nadal uważać mandarynki za dobro luksusowe i czekac na mozliwosc zakupu pol roku? I wiązać magię świąt z pustkami na polkach przez reszte roku? Dla mnie magia polega na mozliwosci spotkania sie z rodziną z ktora z racji odleglosci i braku czasu ciezko spotjac sie kiedy indziej. A jak chcesz zjeść na święta cos oryginalnego to nadal masz calą gamę potraw i owoców (rownież owoców morza), ktore są trudno dostępne lub niedostepne w Polsce.

      • 6 4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Kto zdecydował o możliwości organizacji w Gdańsku jarmarków św. Dominika?

 

Najczęściej czytane