Wyjątkowe losy u-bootów z Gdynią w tle

Bałtyk pełen jest niespodzianek i związanych z nim tajemnic. Niektóre z nich udało się już wyjaśnić, inne nadal na to czekają. Do tych pierwszych możemy dziś zaliczyć historię zaginionej floty Hitlera oraz rejs u-boota U-534.

Po wybuchu II wojny światowej hitlerowskie Niemcy szybko bądź opanowały, bądź podporządkowały sobie większość państw nadbałtyckich. Do rozpoczęcia działań przeciwko Związkowi Radzieckiemu niemieckie okręty mogły zatem niemal niezagrożone odbywać regularne szkolenia czy też przygotowywać się do rejsów bojowych właśnie na Bałtyku. Wśród najczęściej używanych baz była Gdynia, Lipawa i Kilonia.

I to właśnie z tą ostatnią związana będzie nasza historia.

Niedługo po tym, jak Hitler dał zielone światło do realizacji planu Barbarossa, czyli napaści na Związek Radziecki, w dowództwie niemieckiej marynarki wojennej Kriegsmarine powstał plan przerzucenia na Morze Czarne kilku u-bootów, które miały niszczyć radziecką żeglugę. Co zaskakujące, niemieccy planiści zdecydowali się na transport okrętów drogą lądową. Innego wyjścia nie było: zachowująca neutralność Turcja zablokowała wszystkim państwom biorącym udział w wojnie żeglugę okrętów przez cieśninę Bosfor.

Ruszyły przygotowania do tej niezwykłej podróży. Zdecydowano się na wysłanie sześciu okrętów podwodnych stacjonujących w Kilonii: U-9, U-18, U-19, U-20, U-23 i U-24. Wcześniejszym dowódcą U-23 był nie kto inny, jak sam Otto Kretschmer, jeden z niemieckich asów podwodnych, który dorobił się przydomku "króla tonażu".

Wszystkie należały do wybudowanego w stoczni w Kilonii typu IIB, który charakteryzował się długością blisko 43 metrów, prędkością 13 węzłów na powierzchni (7 węzłów w zanurzeniu) a uzbrojony był w trzy wyrzutnie torpedowe oraz jedno działko przeciwlotnicze kalibru 20 mm.

Załoga składała się z 25 oficerów i marynarzy. Warto wspomnieć, że kilka z wymienionych wyżej okrętów przebywało wcześniej na szkoleniach w Gdyni.

Wróćmy jednak do samej operacji. Była ona niezwykle złożona, gdyż okręty musiały przebyć lądem ponad 3,2 tysiąca kilometrów. Aby je odpowiednio przygotować, jednostki zostały rozebrane na części i załadowane na ciężarówki. Z Kilonii ruszyły do Drezna, a stamtąd nad Dunaj, gdzie czekały już przygotowane barki, którymi rozmontowane u-booty dotarły do Konstancy w Rumunii.

Tam, w porcie nad Morzem Czarnym, zaczął się żmudny proces "składania" u-bootów. Po jego zakończeniu i odbyciu testów, okręty były gotowe do działania. Utworzono z nich 30. Flotyllę U-bootów, której pierwszym dowódcą został kapitan marynarki Helmut Rosenbaum.

Przez dwa lata działalności u-booty dały się mocno we znaki Rosjanom. Przede wszystkim, skutecznie uniemożliwiały radzieckim okrętom dostęp do wybrzeża, a wypływając na rejsy bojowe zatopiły kilkanaście jednostek o łącznym tonażu blisko 50 tysięcy ton.

Sytuacja niemieckich okrętów zmieniła się diametralnie, gdy 23 sierpnia 1944 roku Rumunia przystąpiła do walki po stronie wojsk alianckich. Dla pięciu jednostek z 30. Flotylli (U-9 został kilka dni wcześniej zatopiony podczas radzieckiego nalotu) nie było żadnej realnej drogi odwrotu. Z Niemiec nadszedł więc rozkaz, by zatopić wszystkie okręty, a załogom nakazać samodzielne przedzieranie się na własną rękę do ojczyzny.

Wiadomo, że U-18 i U-24 zostały zatopione w porcie przez własne załogi. Co jednak stało się z pozostałymi trzema okrętami? Przez długie lata nie było to do końca jasne, stąd też pozostałe u-booty doczekały się miana "zaginionej floty Hitlera".

Liczni badacze starali się rozwikłać tę zagadkę, co nie było proste, gdyż członkowie załóg (żadnemu z oficerów i marynarzy z 30. Flotylli nie udało się podczas wojny powrócić do Niemiec, gdyż zostali internowani w Turcji) nie byli skorzy do zwierzeń.

Ostatecznie zagadka została rozwiązana przez jednego z tureckich badaczy morskich. Po licznych badaniach i rozmowach z mieszkańcami nadbrzeżnych miejscowości na początku XXI wieku odnalazł miejsce zatopienia trzech ostatnich okrętów flotylli.

U-19 leży na głębokości 300 metrów, U-20 spoczywa na dnie na głębokości 3700 metrów, a najgłębiej osiadł U-23 (prawie 5500 metrów pod powierzchnią morza). Co szczególnie istotne, okręty nie noszą żadnych śladów zniszczeń, poza tymi wynikającymi z długoletniego przebywania pod wodą. Dlatego co jakiś czas podnoszą się głosy sugerujące wydobycie zaginionej floty Hitlera. Kto wie, może kiedyś mrzonki staną się faktem...

Zupełnie inaczej przedstawiała się sytuacja z kolejnym U-534, który także na swoim szlaku bojowym miał epizod gdyński.

Była to jednostka typu IX-C/40 i charakteryzowała się blisko 77-metrowym kadłubem, uzbrojeniem składającym się z czterech dziobowych i dwóch rufowych wyrzutni torped, a po drobnej przebudowie dodatkowo ustawionymi na mostku działkami przeciwlotniczymi. Okręt na powierzchni osiągał prędkość przeszło 18 węzłów, a w zanurzeniu 7 węzłów. Załoga mogła składać się nawet z 56 oficerów i marynarzy.

U-534 praktycznie od początku był jednostką pechową: podczas budowy wybuchł na nim pożar, następnie podczas ćwiczeń ćwiczebna torpeda zawróciła i uderzyła w burtę jednostki.

Jego pierwszym, i jak miało się okazać także ostatnim, dowódcą okrętu został 26-letni Herbert Nollau. Podczas kolejnych miesięcy służby pech nie opuszczał załogi: podczas jednego z patroli okręt zderzył się z wielorybem, co nieomalże zakończyło się jego zatopieniem.

Gdy przegrana Niemiec stała się faktem, admirał Karl Dönitz wydał rozkaz, by ocalałe okręty podwodne zgrupowały się w Norwegii. Miał on jeszcze wizję odtworzenia floty podwodnej, która miała służyć powojennym Niemcom.

Według niektórych źródeł kapitan Nollau otrzymał polecenie, by najpierw zawinąć do Gdyni, aby tam odebrać ważne dokumenty. Jednak szybkie ruchy wojsk radzieckich uniemożliwiły mu ten zamiar.

Podczas rejsu do Norwegii na niebie pojawiły się alianckie Liberatory, przeznaczone do zwalczania okrętów podwodnych. I tak, mimo silnego uzbrojenia przeciwlotniczego i drobnego sukcesu, jakim było zestrzelenie jednego z samolotów, u-boot poszedł na dno.

Ta historia nie różniłaby się od innych, gdyby nie pojawiające się plotki, że na pokładzie U-534 znajdowały się tony złota, tajne dokumenty czy nawet informacje, gdzie przebywają zbiegli niemieccy dygnitarze.

Takie mrzonki zawsze mają swoich zwolenników, którzy przystąpili do poszukiwania zatopionej jednostki i faktycznie odnaleźli ją w połowie lat 80. Wydobycie okrętu sfinansował duński miliarder. Gdy u-boota udało się przebadać w 1993 roku, jego odkrywców spotkał spory zawód. Wnętrze jednostki nie zawierało ani tajnych dokumentów, ani wywiezionego złota, ale np. ponad 100 butelek wina z lat 40., karton prezerwatyw, rzeczy osobiste załogi i uzbrojenie.

Wśród tego ostatniego odnaleziono jednak prawdziwy skarb, czyli torpedy typu T11, których zdążono wyprodukować zaledwie niespełna 40 sztuk. Ich szczególną zaletą było to, że nie reagowały na alianckie "ogłupiacze torped", dzięki czemu ich skuteczność wynosiła prawie 100 procent.

Sam okręt można oglądać po dziś dzień w mieście Birkenhead w Anglii.