Zarówno morski, jak i miejski krajobraz Trójmiasta od lat niezmiennie inspiruje filmowców. Od roku 1929 do chwili obecnej, w Gdańsku, Gdyni i Sopocie nakręcono 98 filmów fabularnych i 24 seriale. Zagraniczne ekipy filmowe pojawiły się na naszym terenie ponad 10 razy.
Miłośnicy dawnego Gdańska niestety poza paroma, nie polskimi zresztą filmami dokumentalnymi, nie zobaczą jak miasto wyglądało dawniej. Przedwojenna kinematografia polska z oczywistych względów wolała Gdynię. Do 1939 roku polskie ekipy filmowe nakręciły w najmłodszym polskim mieście pięć filmów: "Pod banderą miłości", "Wiatr od morza". "Czarna Perła", "Rapsodia Bałtyku" i "Mały marynarz". Gdańsk i Sopot czasami przewijają się za to w produkcjach niemieckich. Na sopockim molo w 1940 roku, kręcono m.in. sceny do filmu "Titanic". Reżyser pokłócił się jednak ze statystującymi w nim żołnierzami i kręcenie przerwano. Ostateczna wersja filmu, nie spodobała się też ponoć dygnitarzom III Rzeszy.
Po II wojnie światowej, głównym ośrodkiem filmowym Polski stała się oczywiście Warszawa. Oko kamery w kierunku Gdańska zwraca się dopiero w roku 1958. Co ciekawe bardzo często w filmach kręconych w czasach wczesnego jeszcze PRL-u, nazwa Gdańsk nie pada wprost.
Pierwszym, powojennym filmem, którego akcja zaczyna się w ostatnich dniach sierpnia 1939 roku, jest
"Wolne Miasto" Stanisława Różewicza. Jak na tamte czasy, film był
nowatorski. Część ujęć, zwłaszcza finalne sceny ataku Niemców na Pocztę Polską, kręcono "z ramienia", lekką kamerą na sposób reporterski, co dodało filmowi autentyzmu. Z kręceniem "Wolnego Miasta" wiąże się też ciekawa, nie potwierdzona jednak historia, o której jednak warto wspomnieć. Podobno w kręceniu scen bicia polskich pocztowców przez członków SA, brał udział statysta, który 19 lat wcześniej, był prawdziwym SA-manem i brał udział w ataku na pocztę, a po wojnie mieszkał w Gdańsku pod zmienionym nazwiskiem. Autor przyznaje się, opowieść tę usłyszał z drugiej ręki i nie może (miejmy nadzieję, że jednak się uda) potwierdzić jej autentyczności.
Realia przedwojennego Gdańska dobrze oddaje też serial
"Na kłopoty Bednarski", gdzie sprytny polski detektyw grany przez
Stefana Friedmana, rozwiązuje kryminalne zagadki przy okazji "robiąc w konia" niemieckich urzędników Gdańska.
Skoro już o serialach mowa, nie sposób pominąć tych dla PRL-u kultowych. Gdańskie i gdyńskie epizody znajdziemy zarówno w "Stawce większej niż życie", "Czterech pancernych i psie" oraz "07 zgłoś się".
Przy okazji gdańskich przygód Hansa Klosa, filmowcy stworzyli budynek, którego nigdy nie było, czyli "Hotel Excelsior". W serialu mieścił się niby w Oliwie, a udawał go sopocki "Grand Hotel". Nazwa tak się spodobała filmowcom, że wrócili do niej w 1988 roku. Wtedy to powstała
"Dziewczynka z hotelu Excelsior" Antoniego Krauze.
Czterech pancernych i ich czworonożnego kompana szlak bojowy zawiódł za to na Oksywie. W serialowych walkach nie uwziął udziału
Janusz Gajos, (przez wiele lat walczący potem z wizerunkiem filmowego "Janka Kosa"), tylko dubler, bo śpiącego gdzieś w plenerze aktora przejechała ciężarówka, łamiąc mu miednicę. W komplecie za to cała załoga czołgu 102 pojawiła się w 1967 roku na stadionie gdańskiej Lechii, wzbudzając entuzjazm tłumów.
Dosłownie na chwilę opuszczamy Trójmiasto, by wspomnieć dzielnego porucznika Borewicza z serialu "07 zgłoś się". W jednym z odcinków gnając swym słynnym Polonezem na Wybrzeże, Borewicz przejeżdża przez Gminę Cedry Wielkie. Co pamiętają starsi mieszkańcy i do dziś są dumni, że ekipa filmowa zahaczyła o tą sporą żuławską gminę.
Jest też w filmografii Gdańska film, którego nie można pominąć. To
"Do widzenia, do jutra..." Janusza Morgensterna z 1960 roku. To przede wszystkim jedyny i unikatowy obraz studenckiego i artystycznego życia Gdańska z tego okresu ze słynnym Teatrem Bim-Bom z klubu Żak i Teatrem Rąk Co To, knajpkami i kawiarniami w podziemiach gdańskich kamienic. To jednak przede wszystkim niezapomniana rola
Zbigniewa Cybulskiego, który był także autorem scenariusza filmu. Jak wspominają członkowie ekipy filmowej, Zbigniew Cybulski w tym filmie "był po prostu sobą i grał siebie". Zwróćmy też uwagę na ciekawe szczegóły w filmie. Ulicę Traugutta czy jeżdżące jeszcze po ulicy Długiej samochody i autobusy.
W roku 1981 do Oscara nominowano polski film, lecz po wprowadzeniu stanu wojennego władze wycofały go z wyścigi po najbardziej prestiżową nagrodę filmową na świecie. To
"Człowiek z żelaza" Andrzeja Wajdy, kontynuacja "Człowieka z marmuru". Nie ma chyba w Gdańsku osoby, która by tych obrazów nie widziała, podobnie jak miejsc w których akcja filmów się toczy. Wspomnijmy więc tylko, że Andrzej Wajda zgodził się wyciąć tylko jedną scenę z filmu, mimo licznych prób ingerencji cenzury. Scenę, w której z Motławy wyciągane jest ciało utopionego działacza Komitetu Obrony Robotników.
Mniej więcej od początku lat 90., wśród niektórych reżyserów większą popularnością zaczął się chyba cieszyć Sopot niż Gdańsk i Gdynia. Sopot spodobał się np.
Władysławowi Pasikowskiemu. W sopockich knajpach i uliczkach toczy się akcja
"Reichu". W "Słodko-gorzkim" epizod miał też słynny Spatif. Wspominając Sopot nie sposób nie można pominąć
"Sztosu", debiutu reżyserskiego
Olafa Lubaszenki.
Miłośnicy kina niezależnego, a także Kabaretu Limo z pewnością doskonale znają
"Towar" Abelarda Gizy z 2004 roku, którego akcja toczy się w Gdańsku, podobnie jak innych filmów Gizy i jego ekipy.
Z filmów zagranicznych powstałych w Gdańsku z pewnością warto wspomnieć te nakręcone na podstawie powieści Güntera Grass, czyli "Kot i mysz" oraz "Blaszany bębenek" Volkera Schlöndorffa. Reżyser ten nakręcił też w Gdańsku "Strajk - bohaterka z Gdańska", zainspirowany życiem
Anny Walentynowicz, suwnicowej ze Stoczni Gdańskiej. Za ekranizację prozy Grassa wziął się też w 2005 roku
Robert Gliński. Spod jego ręki wyszły
"Wróżby kumaka".
Nie sposób w jednym tekście wymienić wszystkich filmów związanych z Trójmiastem, które powstały przez kilkadziesiąt lat. Do tej pory najpełniejszym kompendium o filmach nakręconych w Gdańsku, Gdyni i Sopocie jest znakomity "Filmowy przewodnik po Trójmieście"
Katarzyny Fryc-Hyży (do którego autor pisząc tekst również zerkał), a w którym zebrane są wszystkie produkcje filmowe, od najdawniejszych, do roku 2009. Jeśli autorka lub ktoś inny zacznie zbierać materiały do kolejnej książki o filmach z Trójmiasta, z pewnością zacznie od "Czarnego czwartku", który właśnie wszedł na ekrany kin.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy