• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

To kościoły decydowały o kształcie Gdyni

Paweł Różyński
5 lipca 2010 (artykuł sprzed 13 lat) 
Kościół pw. Św. Michała Archanioła, najstarszy kościół na terenie dzisiejszej Gdyni. Kościół pw. Św. Michała Archanioła, najstarszy kościół na terenie dzisiejszej Gdyni.

To, jak dziś wygląda Gdynia, zależało nie tylko od jej budowniczych w latach międzywojennych, ale i od relacji z Kościołem. Chodzi tu nie tylko o własność kościelną, ale także przynależność parafialną poszczególnych wsi oraz lokalne skutki XVI-wiecznej reformacji.



Grób Antoniego Abrahama, króla Kaszubów, na cmentarzu oksywskim. Grób Antoniego Abrahama, króla Kaszubów, na cmentarzu oksywskim.
Kościół pw. Św. Mikołaja w Chyloni, którego najstarsze fragmenty pochodzą z XIV wieku. Kościół pw. Św. Mikołaja w Chyloni, którego najstarsze fragmenty pochodzą z XIV wieku.
Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej w Orłowie pochodzi z XVI wieku. Zbudowany został jako świątynia luterańska i taką funkcję pełnił do 1945 roku. Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej w Orłowie pochodzi z XVI wieku. Zbudowany został jako świątynia luterańska i taką funkcję pełnił do 1945 roku.
Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski przy ul. Świętojańskiej. Pierwszy kościół zbudowany w rodzącym się mieście w latach 1922-1924. Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski przy ul. Świętojańskiej. Pierwszy kościół zbudowany w rodzącym się mieście w latach 1922-1924.
Najstarszym kościołem na terenie dzisiejszej Gdyni jest kościół pw. św. Michała Archanioła na Oksywiu. Powstał na początku XIII wieku, a jego parafia obejmowała znaczną część Kępy Oksywskiej, a także Gdynię i Witomino. Budowla wielokrotnie ulegała zniszczeniu, najbardziej podczas wojen szwedzkich w XVII wieku oraz II Wojny Światowej. Obecny kształt świątyni koresponduje z jej XVII-wiecznym układem.

Przez ponad 700 lat to właśnie do tego kościoła zmierzali w każdą niedzielę mieszkańcy wsi Gdynia. Pięciokilometrową trasę przez dolinę Chylońskiego Potoku pokonywali traktem wiodącym równolegle do brzegu morskiego.

Wokół oksywskiego kościoła znajduje się najstarszy gdyński cmentarz, na którym pochowano wiele zasłużonych dla Gdyni i Kaszub osobistości. Ściany kościoła zdobią tablice pamiątkowe poświęcone polskim okrętom wojennym, marynarzom, obrońcom Polski w II Wojnie Światowej czy ofiarom represji komunistycznych.

Wraz z rozwojem osadnictwa na prawie niemieckim i pojawieniem się w jego wyniku na terenach dzisiejszej Gdyni nowych wsi, w połowie XIV wieku powstały dwa kolejne kościoły - pw. św. Mikołaja w Chyloni oraz pw. św. Wawrzyńca w Wielkim Kacku. Nie były to jednak samodzielne parafie. Pierwszy z nich stanowił aż do 1915 roku filię parafii oksywskiej, a drugi do 1902 roku - chwaszczyńskiej.

XVI-wieczna reformacja skutkuje powstaniem na terenie ówczesnego Małego Kacka (dzisiaj Orłowo) pierwszej świątyni luterańskiej. Fundują ją gdańscy mieszczanie dla ludności protestanckiej z terenu niemal całej dzisiejszej Gdyni. Świątynia ta służy im do końca II Wojny Światowej, kiedy to powołana zostaje w niej katolicka parafia pw. Matki Boskiej Bolesnej.

W połowie XVIII wieku z fundacji Józefa Przebendowskiego powstaje niewielki kościół pw. św. Józefa w Kolibkach. Do rangi parafialnego zostaje podniesiony dopiero w 1927 roku i służy mieszkańcom Kolibek oraz pobliskiego Orłowa. Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich w 1939 roku, zostaje na rozkaz najeźdźcy rozebrany przez miejscową ludność. Do dnia dzisiejszego zachował się fragment cmentarza przykościelnego, odnowiony niedawno przez członków Pomorskiego Forum Eksploracji. Świątynię wspomina dzisiaj krzyż wzniesiony na wysepce pomiędzy dwiema jezdniami al. Zwycięstwa oraz niewysoki murek wskazujący obrys dawnego kościoła.

Decyzja o budowie portu w Gdyni, napływ nowych mieszkańców oraz zwiększony ruch turystyczny przyczyniły się do budowy kościoła w Gdyni. W 1922 roku rozpoczęto budowę kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Od 1924 roku zaczęły odbywać się w nim nabożeństwa, a w 1926 roku została przy nim erygowana pierwsza samodzielna gdyńska parafia.

Dalszy dynamiczny rozwój Gdyni i okalających ją wsi stwarzał warunki do powoływania kolejnych parafii. Jeszcze przed II Wojną Światową powstały kościoły pw. Przemienienia Pańskiego w Cisowej, pw. św. Rodziny na Grabówku, pw. Chrystusa Króla w Małym Kacku, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Niepokalanego Poczęcia NMP na Witominie, pw. św. Andrzeja Boboli na Obłużu oraz pw. św. Antoniego Padewskiego na Wzgórzu Św. Maksymiliana.

Równolegle, obok samych budowli sakralnych, kształtowała się struktura własnościowa. Od XIII do XVIII wieku zdecydowana większość terenów dzisiejszej Gdyni stanowiła dobra kościelne. Wsie znajdujące się w południowej części Kępy Oksywskiej, tj. Pogórze, Obłuże, Oksywie, stanowiły własność zakonu norbertanek z Żukowa. Wieś Gdynia wraz z Grabówkiem należała do kartuzów, Witomino do gdańskich brygidek, a Wielki Kack bezpośrednio do biskupa kujawskiego. Pozostałe wsie stanowiły własność państwową lub prywatną - zwykle mieszczańską lub ziemiańską, sporadycznie rycerską.

Wspomniana powyżej własność kościelna na terenie dzisiejszej Gdyni wynikała przede wszystkim ze średniowiecznych nadań. Zarówno książęta pomorscy na początku XIII wieku, jak i właściciele prywatni w XIV i XV wieku, chcąc zapewnić sobie i bliskim łaski boże, chętnie oddawali swoje włości. Bardzo często łączyło się to z fundowaniem klasztoru, któremu to nadanie miało podlegać i zapewniać dochody.

Powyższa sytuacja własnościowa uległa zmianie dopiero po Pierwszym Rozbiorze Polski. Wtedy dokonano najpierw upaństwowienia majątków kościelnych na rzecz skarbu pruskiego, a następnie uwłaszczenia mieszkańców większości "gdyńskich" wsi.

Przygotowując artykuł, opierałem się na Rocznikach Gdyńskich, Encyklopedii Gdyni oraz publikacji J. Więckowiaka pt. "Kościół katolicki w Gdyni".

O autorze

autor

Paweł Różyński

- z wykształcenia ekonomista, hobbystycznie pasjonat dziejów Gdyni i najbliższych okolic. Szczególnie zainteresowany najstarszą historią miasta z morza i marzeń, gdy na terenach dzisiejszej Gdyni znajdowało się kilkanaście niewielkich wsi, zróżnicowanych gospodarczo i społecznie.

Opinie (105) ponad 20 zablokowanych

  • (2)

    brawo, dzięki za tekst

    • 88 5

    • kolejny badacz (1)

      faktycznie, bardzo ładna kompilacja cudzych tekstów.

      • 4 13

      • Super tekst wart przeczytania przez każdego mieszkańca Gdyni

        • 0 0

  • (9)

    Zbudujmy kosciół na każdej ulicy, niech klecha napierd...la w dzwony o 6 rano każdego dnia. Po co nam nowe szkoły, przedszkola czy przychodnie ? Zbudujmy wiecej kosciołów abi Watykan miał wiecej kasy.

    • 47 44

    • Chciałbym zobaczyć twój grób. Czy będzie z krzyżem czy bez? Byli już więksi cwaniacy. Nawet największy komunista- jaruzelski, przed śmiercią prosił o księdza i wyspowiadał się

      • 0 0

    • ... chyba kogoś ponoszą złe emocje..., (4)

      dlatego wyjaśniam: Kościoły sa budowane za pieniądze tych, którzy się w nich potem modlą (środki prywatne). Przedszkola, szkoły itp. budynki powstają za pieniądze podatników (środki budżetowe).

      • 6 6

      • o tych wspaniałych "datkach" wiernych na tacę to już nawet dowcip powstał...

        stoi 10 zł pod bramą do raju i stuka i puka, i stuka i puka... w końcu św. Piotr otwiera i pyta:
        - a ty tu czego?
        - jak to czego? Chcę wejść do raju!
        - a za co ty się chcesz dostać do raju kiedy ja ciebie ani razu w kościele nie widziałem?

        i to z grubsza tyle w kwestii "samo-finansowania się" KK

        • 2 2

      • taaa

        a rzeczywistosc jest zupelnie inna.w takim razie czemuz to kosciol zwolniony jest z podatku???k...a,przeciez to czyste zlodziejstwo!!!gdyby bylo tak jak mowisz,to nie powstalby w polsce ani jeden kosciol,bo przeciez ksieza,biskupi,i inne pomioty musza miec z czego zyc,za co kupowac nowe luksusowe autka,przepijac i przekurwiac pieniadze.kosciol to szambo,a ci ktorzy wierza slepo w ta czarna zaraze sa poprostu slepi i glusi,a juz napewno myslowo ograniczeni i zniewoleni...ehh ciemnogrod ciemnogrod....P jak polska,P jak Paranoja,P jak PIS'iory,P jak POdejrzana cholota

        • 3 4

      • (1)

        taaaa jasne, 20 mln z budżetu na jakąs świątynię opatrzności to nie pieniądze podatników ?

        • 11 5

        • oraz coroczna dotacja z budżetu - 5 mld złotych

          tak jest, co rok czarny okupant wysysa pięć miliardów dofinansowania z budżetu Polski na swoje potrzeby, na dofinansowanie kleszych uczelni...

          • 5 4

    • Kochani rodacy - bracia i siostry rozmnażajcie się! (2)

      rozmnażajcie się.

      a my (państwo (i kler)) mamy was w pupie!

      mamy dziecko 8 m-czne i żona nie może iść do pracy byśmy mogli godnie żyć bo nie ma nigdzie miejsc w żłobkach. (SIC!!!)

      Ps: w jednym z nich czekamy na miejsce-narazie jesteśmy na ponad 250 miejscu.

      2 PS:Państwo prorodzinne? jawna kpina!!! nawet nie mamy szans na własne choćby skromne mieszkanko.l

      • 8 14

      • niestety, Polacy znowu wybrali PO

        • 6 7

      • w komunie było lepiej

        • 9 4

  • Brawo !

    Jestem bardzo mile zaskoczony tym artykulem ,bardzo ciekawy !
    DUZO rzeczy nie wiedzialem a WARTO siedziec, nie tylko ile kto ma pieniedzy ,ile zarabia ,i ile razy dziennik Pani L. Myje sie
    i w jakiej bieliznie !!!!!!!

    • 0 0

  • Te kościoły to nasza tożsamość narodowa i tradycja (13)

    Kawałek naszej historii. Całe pokolenia tam były chrzczone, odbywały się komunie, śluby, pogrzeby.

    • 93 36

    • niedługo będą pogrzeby takich jak ty. (10)

      Idź się pomodlić, złożyć symboliczną ofiarę w wysokości 200 zł, a nie tu wypisujesz takie rzeczy.

      • 8 26

      • To co napisałem to prawda o Polsce. (8)

        Nie zmienisz tego. Nawet najbardziej żarliwi komuniści nie spodziewali się chyba, że to o co walczyli - czyli zniszczenie polskiego Kościoła przyjdzie samo tak łatwo. Kościół w Polsce jest zgniły i też to widzę (szczególnie biskupi), ale to nie powód, żeby od razu niszczyć swoją historię i tradycję. Potrzeba reform - ale do tego nadają się tylko osoby wielkie, których nie uświadczysz. Zresztą w Watykanie jest nie lepiej. Przydałaby się druga reformacja.

        • 8 10

        • (4)

          Dzisiaj wielu ludzi źle mówi o kapłanach i biskupach. Nie myślę bynajmniej tutaj o "dyżurnych wrogach Kościoła", którzy ze swej natury, nienawidząc wszystkiego, co Boże, wrogo odnoszą się do księży. Którzy mają alergię na Kościół i najchętniej spaliliby żywcem - w imię tolerancji - wszystkich wierzących. Nie myślę też o niektórych mediach, które specjalizują się w skandalach obyczajowych i chętnie opisują sytuacje konfliktowe w tej czy innej parafii. Nic nie poradzimy na to, że ktoś lubi pławić się w brudach. Myślę raczej o "pełzającym antyklerykalizmie", który czasami daje znać o sobie w naszych rozmowach rodzinnych, sąsiedzkich, parafialnych. Potrafimy być krytyczni, by nie powiedzieć bezwzględni i niemiłosierni, w ocenianiu naszych proboszczów lub wikarych. Jest to swoistym paradoksem. Niektórzy mówią: "Wszyscy księża są źli"; ale gdy zapyta się ich o konkretnego księdza, szybko zmieniają zdanie. "Nasz proboszcz jest w porządku", "nasz wikary jest solidny". "Tyle dobrego ten ksiądz u nas zrobił...". Okazuje się, że ci "źli księża" żyją gdzieś dalej, znani są ze słyszenia, bardziej przynależą do świata fantazji niż prozy życia.

          • 7 6

          • Nie pij tyle alkoholu, szkodzi ci na wątrobę i mózg

            • 1 0

          • tych dobrych i przyzwoitych jest jak na lekarstwo

            niestety ja również spotkałam już paru bardzo "konkretnych" w tym jednego "macającego" dzieci - jesteś naiwna/y, albo masz to szczęście, że trafiłaś/łeś na wyjątek potwierdzający niestety regułę

            • 3 2

          • zlodziej

            a mnie bardzo konkretny ksiadz rabnal na gruba kase i uwazam, ze mam prawo do zlego zdania o ksiezach.

            • 8 4

          • Ja proboszcza mogę podać jak najbardziej konkretnego.

            • 4 2

        • HISTORIE ZOSTAWIĆ HISTORYKOM, ZAŚ TRADYCJE ZNISZCZYĆ (1)

          Historia wciąż umiera na naszych oczach i nadal będzie umierać. Tradycja zaś to zło.

          Trzeba tworzyć nowe:

          Nowy socjalizm
          Nowy liberalizm
          Nową eschatologię
          Nową ideologię.

          A poza tym Polacy muszą nauczyć się patrzeć w przyszłość i doceniać teraźniejszość.

          Martyrologię zaś olać, bo rozplenia tylko niepotrzebną depresję wśród społeczeństwa!

          • 5 13

          • nowy socjalizm stare metody - "samobójstwa" w więzieniach i zabójstwa na ulicach fałszywe oskarżenia - kluczowi świadkowie, przeciwnicy politycznie itp

            • 6 1

        • co ja przed chwilą napisałem?

          nie wypowiadaj się tu więcej.

          • 1 13

      • brawo!!!

        wiecej takich ludzi w tym kraku,a moze wkoncu cos sie zmieni

        • 2 0

    • To nie jest moja tożsamość narodowa, może twoja, ktoś kto wymyślił te bzdury o tożsamości narodowej, która może mieć tylko katolik dyskryminuje innych ludzi i dzieli

      • 0 0

    • kościoły to już tylko z nazwy.. teraz to są targowiska ludzkiej próżności. Ludzie przychodzą do tych miejsc, aby pokazać się innym, a nie w poszukiwaniu Boga.

      • 4 2

  • Kościoły i nowoczesny kraj

    Jak można było poddać się takiemu dyktatowi! Nic dziwnego ze mamy dziś to co mamy; burdel i posłuszną sukienkowym bandę bezmózgowców!

    • 2 1

  • GDZIE jest ambona z kościoła św.M.Arch. na oksywiu!!!!!!!!!!!!!!!!

    • 1 0

  • Panie Pawle poszukaj pan gdzie jest ambona z kościoła na Oksywiu!!!! jeszcze na początku lat osiemdziesiątych była jego perełką!!!!!!

    • 3 0

  • Pamietam jak sie interesowałam działka pod budowę na Pogorzu to odesłali mnie do kościoła w Kosakowie. To wszystko po zmarłych. Chodzą do starszych ludzkimi, żebrzą żeby na nich zapisać .
    Dlatego są kolędy....najpierw obejrzeć i zapisać w księdze co i jak ......kto z kim i czyje. Wypytywanie.
    Widział kto co oni piszą to właśnie to.

    • 5 2

  • (1)

    moze wolelibyscie jakis gustowny MECZECIK krytykanci?

    • 7 11

    • wybór

      nie lepiej nic .P.Bóg żywy wiecznie ..kasa niepotrzebna.a sukienkowi do pracy.

      • 0 0

  • Na mojej ulicy co przystanek autobusowy / 400, 500 metrów / (1)

    stoi nowy kościól. A kler narzeka że ludzie nie dają i nie ma fr
    erkwencji w niedzielę .

    • 67 69

    • nie dobrze z Tobą! masz zwidy

      może idź do egzorcysty?

      • 1 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Dlaczego w XVI wieku gdańszczanie obrabowali i zniszczyli klasztor w Oliwie?

 

Najczęściej czytane