Historia Wiadomości

Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Stacje benzynowe w dawnym Gdańsku

Jan Daniluk

4 grudnia 2017 (artykuł sprzed 6 lat)

Opinie (53)

Pętla tramwajowa i parking przy głównym wejściu na kąpielisko na Stogach, lata 30. Widać biały budynek stacji benzynowej Standard.

Zaczęły pojawiać się krajobrazie miasta w pierwszych latach XX w., ale dopiero w okresie międzywojennym część z nich zaczęła przeobrażać się w ważne punkty na mapie drogowej Gdańska. Te, które przetrwały do dziś, są znakami jednego z ważniejszych w okresie międzywojennym zjawiska: gwałtownego rozwoju motoryzacji.

W połowie 1933 r. na terenie całego Wolnego Miasta były 192 stacje benzynowe. Zważywszy, że większość ludności mieszkała na terenach miejskich (w samym Gdańsku mieszkała połowa wszystkich obywateli Wolnego Miasta) i to tam była zarejestrowana większość pojazdów, to i rozmieszczenie stacji benzynowych nie było rzecz jasna równomierne.

Reklama prasowa salonu samochodowego Kurta Kannenberga z Targu Węglowego (1929 r.). Większość stacji benzynowych w okresie międzywojennym miała nadal postać wolnostojących, pojedynczych zazwyczaj, dystrybutorów paliwa.

W Gdańsku znajdowało się wówczas równo 100 stacji (najwięcej we Wrzeszczu, bo aż 21), kilkanaście (od 11 do 16) na Głównym, Starym i Dolnym Mieście oraz w Oliwie. Relatywnie dużo było stacji także w niewielkim, ale cieszącym się rosnącą popularnością Sopocie (21).

Dla porównania - tylko 16 było w całym powiecie Gdańskie Wyżyny i 17 w powiecie Wielkie Żuławy, a niemal tyle samo (22) w powiecie Gdańskie Niziny.

Dawne stacje benzynowe i ich właściciele

Z wymienionych 192 stacji benzynowych zdecydowana większość, bo aż 156, było własnością spółek paliwowych (importerów). Reszta należała do prywatnych przedsiębiorców (właścicieli salonów samochodowych, kupców czy bogatych restauratorów - 29) lub władz gdańskich (np. na użytek wewnętrzny służb mundurowych - 7).

Zespół garaży (do wynajęcia) z własną stacją benzynową oferującą paliwa Dapolin, niedaleko słynnego Kasino-Hotelu (dziś Sofitel Grand Hotel Sopot), lata 30.

Była to istotna zmiana w porównaniu do sytuacji jeszcze sprzed I wojny światowej, kiedy większość stacji benzynowych powstawała po prostu jako stałe elementy wyposażenia pierwszych salonów sprzedaży samochodów czy motocykli.

Pierwsze centra motoryzacyjne w Wolnym Mieście Gdańsku

Do tej pory nie udało się ustalić, kiedy dokładnie w mieście zarejestrowano pierwszy samochód, a tym samym zaczęły powstawać pierwsze stacje benzynowe. Miało to miejsce jednak najpóźniej w 1904 r. To właśnie wówczas otwarto jeden z pierwszych (pierwszy?), a zarazem największy i najdłużej nieprzerwanie działający do końca II wojny światowej, słynny salon samochodowy Stielow & Förster przy dzisiejszej ul. Elżbietańskiej.

Zbiórka gdańskich SA-manów u podnóża Góry Gradowej, przy stacji benzynowej Baltoil, lata 30. Również i dziś działa w tym miejscu stacja benzynowa.

Na początku XX w. punkty sprzedaży pojazdów mechanicznych pełniły równolegle jednocześnie dodatkowe funkcje: sklepów z częściami, warsztatów naprawczych, nierzadko myjni oraz... stacji benzynowych właśnie. Pierwsze tego typu obiekty były jednak niczym innym, jak pojedynczymi dystrybutorami paliwa ulokowanymi przed salonami.

Od pojedynczych dystrybutorów do nowoczesnych stacji benzynowych

Wraz z rozwojem liczby samochodów i motocykli w mieście (poza służbowymi i prywatnymi, do 1920 r. w Gdańsku pojawiły się także pierwsze taksówki, samochody policyjne, karetki pogotowia czy wozy strażackie) dystrybutory paliw szybko zaczęły być montowane także poza salonami samochodowymi. Przy najpopularniejszych placach i rynkach (np. we Wrzeszczu), przy hotelach, przy drogach wylotowych, a w sąsiednim Sopocie chociażby przed Domem Zdrojowym.

Bapolin, Standard...

Sytuacja zmieniła się po I wojnie światowej. Pojawiły się firmy importowe, które nie tylko wypuszczały paliwa pod własnymi nazwami (zazwyczaj w dwóch wariantach: normalnej i lepszej gatunkowo mieszanki), ale i rozwijały sieć własnych stacji benzynowych.

Grafika przedstawiająca nowo otwartą w czerwcu 1932 r. stację benzynową Standard na ul. Głębokiej. W tle widoczny gmach dzisiejszego Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 6.

Najstarszą, działającą już od 1920 r., i zarazem największą firmą, która rozpoczęła ekspansję na rynku paliw w Wolnym Mieście Gdańsku, była Bałtycko-Amerykańska Spółka Importu Paliw z o.o. (Baltisch-Amerikanische Petroleum Import GmbH). Firma dysponowała siecią własnych stacji: wpierw Bapolin, następnie Standard.

... Baltoil, Dobi, Dapolin

Największą konkurencją była utworzona w 1922 r. Spółka Akcyjna "Baltoil" - Oleje Mineralne i Materiały Pędne ("Baltoil" - Mineralöl- und Betriebsstoff AG) zakładająca własne stacje benzynowe Baltoil.

Byli też i inni gracze, jak chociażby Gdańska Spółka Importu Olejów i Materiałów Pędnych oraz Stacji Benzynowych z o.o. (Danziger Öl- und Betriebsstoff-Import und Tankstellen GmbH). Spod jej znaku były i paliwa, i stacje benzynowe Dobi. Samodzielnie istniały tylko kilka lat - latem 1926 r. zostały przejęte przez Bapolin (stąd - najpewniej - w przyszłości pojawiły się i paliwa, i stacje Dapolin).

Nowoczesne stacje benzynowe

Na początku lat 30. zaczęły pojawiać się stacje benzynowe w nowoczesnym tego słowa znaczeniu. Posiadały po kilka dystrybutorów paliw (obowiązkowo zadaszonych!), kompresory powietrza, stanowiska do przeglądu pojazdów, a dla klientów dodatkowo np. automaty telefoniczne.

Stacja benzynowa Dapolin na terenach wiejskich Wolnego Miasta.

Pierwsze tego typu stacje benzynowe, i to dwóch z największych rywali, Baltoil i Standard, otwarto we Wrzeszczu przy al. Grunwaldzkiej. I tak się składa, że obie stacje przetrwały do dzisiejszych czasów.

Dawna Baltoil (po modernizacji otwarta w lipcu 1932 r.) na wiele lat zmieniła się w bar-restaurację Stację DeLuxe, przy skrzyżowaniu al. Grunwaldzkiej i ul. Bohaterów Getta Warszawskiego.

Z kolei stacja Standard (otwarta w Sylwestra 1931 r.) to dziś warsztat samochodowy oraz salon sprzedaży drzwi przy ślepym zakończeniu ul. Jana Dekerta.

Al. Grunwaldzka i ślepy koniec ul. Dekerta we Wrzeszczu. Kiedyś mieściła się tu stacja paliw Standard, a dziś warsztat samochodowy i sklep z drzwiami.

Troska o pozostałości dawnych stacji

Zachowanych starych stacji benzynowych jest jednak w Gdańsku, Sopocie czy okolicy oczywiście więcej. Są one dziś w różnym stanie. Te, które stoją nieużytkowane, niszczeją.

Przesuń aby
porównać

Tak jest chociażby z charakterystycznym obiektem przy wjeździe (od strony Gdańska) do Pruszcza Gdańskiego. Ta dawna stacja jest obecnie przedmiotem zainteresowania miłośników lokalnej historii, którzy starają się doprowadzić do remontu i nadania nowych funkcji temu obiektowi, co jest o tyle trudne, że znajduje się on w rękach prywatnych. Pozostaje tylko trzymać kciuki za tę inicjatywę.

O autorze

Opinie (53) 1 zablokowana

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-12-04 15:14

ale Gdańsk był kiedyś zaszwabiony

tfu

6 lat
- 10 6
Twoja opinia

Zmień treść

tfu
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-12-04 14:42

Stacja benzynowa nie była na Głębokiej. Ona była na Elbląskiej. Widać po prawej charakterystyczny istniejący budynek mieszkalny i w dali szkołę. Przed wybudowaniem bloków i wieżowców tam był pusty teren. A stacja funkcjonowała wiele lat po wojnie. Mój ojciec często tankował tam swój motocykl z tych ręcznych dystrybutorów z pompą "twoja-moja" a my potem staliśmy tam w długich kolejkach w latach 80-tych. Stacje zlikwidowano dopiero przy przebudowie całego węzła Siennicka - Elbląska.

stax
6 lat
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

Stacja benzynowa nie była na Głębokiej. Ona była na Elbląskiej. Widać po prawej charakterystyczny istniejący budynek mieszkalny i w dali szkołę. Przed wybudowaniem bloków i wieżowców tam był pusty teren. A stacja funkcjonowała wiele lat po wojnie. Mój ojciec często tankował tam swój motocykl z tych ręcznych dystrybutorów z pompą "twoja-moja" a my potem staliśmy tam w długich kolejkach w latach 80-tych. Stacje zlikwidowano dopiero przy przebudowie całego węzła Siennicka - Elbląska.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-12-04 11:40

Pamietam też stacje paliw na placu 1go Maja ( dzis Targ Rakowy) nad sama Radunią

6 lat
- 14 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-12-04 11:38

więcej takich artykułów.

6 lat
- 28 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-12-04 11:27

W okresie po roku 1950

Cechą charakterystyczną stacji benzynowych była lepiąca się do butów maź ropopochodna.i kałuże oleju napędowego zasypane piaskiem.

Joll
6 lat
- 20 1
Twoja opinia

Zmień treść

Cechą charakterystyczną stacji benzynowych była lepiąca się do butów maź ropopochodna.i kałuże oleju napędowego zasypane piaskiem.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-12-04 10:26

Stare stacje benzynowe - fajny pomysł na knajpy, np. dla Coffee-Racers. Dobry, stary blues & rock, ciekawe driny non-alco (przecież trzeba jeździć) i przejżdzki od baru do baru klasycznymi moto - byłoby super! Może kiedyś doczekamy...

Pjetia
6 lat
- 18 1
Twoja opinia

Zmień treść

Stare stacje benzynowe - fajny pomysł na knajpy, np. dla Coffee-Racers. Dobry, stary blues & rock, ciekawe driny non-alco (przecież trzeba jeździć) i przejżdzki od baru do baru klasycznymi moto - byłoby super! Może kiedyś doczekamy...
Regulamin dodawania opinii