Jak to było z tą rzezią Gdańska

Michał Lipka

16 lutego 2015 (artykuł sprzed 9 lat)

Opinie (97)

Najnowszy artykuł na ten temat Zamek w Gdańsku. Wciąż fascynuje i wywołuje dyskusje

Malarska wizja walko o Gdańsk w 1308 roku, nazwanych - na wyrost - rzezią Gdańska.

Wydarzenia, które miały miejsce w Gdańsku w nocy z 12 na 13 listopada 1308 r. z jednej strony pokazują, jak tragiczne mogą być polityczne intrygi, a z drugiej - jak wiele "mitów" może narosnąć przez lata.

Rzeź gdańska - przyczyny

Sytuacja polityczna w XIV-wiecznej Europie była niespokojna. Polska targana była wewnętrznymi sporami, w jej bezpośredniej bliskości umacniali swą władzę Krzyżacy, a Brandenburczycy przyglądali się polskim ziemiom z rosnącą zachłannością.

Także Pomorze Gdańskie przeżywało burzliwy okres. Początkowo znajdowało się pod panowaniem księcia Przemysława II, a po jego śmierci władzę objął książę Władysław (potem zwany Łokietkiem). Gdy wydawało się, że sytuacja się uspokoi, na scenie pojawił się czeski król Wacław II, który koronował się na króla Polski. W czasie jego panowania, w 1301 roku Gdańsk został zaatakowany przez księstwo Rugii. Na pomoc władca Polski wezwał swych sojuszników Krzyżaków, którzy poradzili sobie z najeźdźcami, wyzwolili Gdańsk, po czym wrócili na swoje ziemie.

W kilka lat po tych wydarzeniach, gdy na czele państwa polskiego ponownie stanął książę Władysław, międzynarodowa sytuacja polityczna wciąż była niespokojna.

Gdańsk w tym czasie rozwijał się niezwykle prężnie i szybko, czym zwrócił na siebie uwagę brandenburskich margrabiów. Wiedzieli oni o tym, że gdańszczanie niezbyt przychylnie patrzą na swojego władcę, z tego powodu, że Łokietek nadał szczególne przywileje lubeckim kupcom, którzy dzięki temu mogli otworzyć w mieście swój kantor. To jeszcze gdańszczanie by przełknęli, gdyby nie to, że władca zdecydował o jego pełnej eksterytorialności. Wyjęty spod władzy miasta kantor nie tylko nie odprowadzał do kasy miejskiej pieniędzy z podatków, ale też stanowił poważną konkurencję dla lokalnych kupców.

Jak przebiegała rzeź Gdańska?

Władysław Łokietek najpierw razem z Krzyżakami zdobywał Gdańsk, a potem próbował odzyskać miasto. Portret Jana Matejki.

Konflikt mieszczan i ważnego pomorskiego rodu Święców z władcą Polski postanowili wykorzystać Brandenburczycy. Zobowiązali się spłacić liczne długi swych nowych sojuszników, w zamian za co mieszczanie mieli przed nimi otworzyć bramy miasta i oddać się pod nową władzę.

Tak też się stało - na przełomie sierpnia i września 1308 roku wojsko brandenburskie przybyło do Gdańska, gdzie zostało owacyjnie przyjęte przez mieszczan, choć nie przez wszystkich. Część z nich postanowiła jednak pozostać wierna Łokietkowi. Schronili się oni w gdańskim grodzie, czyli budowli obronnej niezależnej od Gdańska, ale znajdującej się w obrębie miasta. Tam, pod dowództwem sędziego pomorskiego Boguszy, bronili się przed atakami najeźdźców.

Sytuacja obrońców stawała się coraz trudniejsza, a Łokietek nie mógł swoim ludziom pomóc, ponieważ uwikłany był w walki na Rusi oraz musiał tłumić niepokoje, jakie wywoływał przeciwko niemu biskup krakowski. Dlatego po przeszło miesiącu, za namową gdańskiego przeora dominikanów ojca Wilhelma, Bogusza poprosił o pomoc Krzyżaków.

Niektórych może to dziwić, ale należy pamiętać, że w tych czasach Zakon był jeszcze sojusznikiem Polski. Boguszy udało się przedostać przez linię oblężenia. Wyruszył do Elbląga, gdzie w tym czasie przebywał krajowy mistrz zakonu Najświętszej Marii Panny Henryk von Plotzke.

Rozpoczęły się negocjacje, gdyż tym razem Krzyżacy chcieli na pomocy zarobić. Ustalono, że Zakon wesprze obrońców militarnie, w zamian za to będzie mógł zająć gród i otrzymywać go z własnych środków przez rok (w kolejnych latach wydatki miał przejąć Gdańsk, a po końcowym rozliczeniu gród miał powrócić pod zwierzchnictwo Łokietka).

Kaszubska kołysanka "A w Raduni krawa woda"

Po spotkaniu Bogusza udał się do Sandomierza, gdzie przebywał Książę Polski i uzyskał akceptację zawartego porozumienia, z jedną, ale dość istotną zmianą - Krzyżacy mieli otrzymać jedynie połowę grodu.

Bogusza bał się, że powiadomieni o zmianie planów Krzyżacy nie zechcą pomóc wyzwolić miasta, dlatego postanowił nikomu o tym nie mówić. W drodze powrotnej spotkał się z komturem chełmińskim Gunterem von Schwarzburgiem, który powiadomiony już o sprawie szybko i sprawnie przygotował swe wojska (ok. 300 rycerzy) do marszu na Gdańsk.

Na widok zbliżających się wojsk Krzyżackich Brandenburczycy opuścili miasto bez walki (choć w niektórych źródłach możemy znaleźć opisy drobnych potyczek i spalenia m. in. klasztoru dominikańskiego), ale sami gdańszczanie nie kwapili się do otwarcia bram. Wobec tego Krzyżacy wraz z rycerzami Boguszy zajęli gród - pierwsi zakwaterowali się w górnej, lepiej ufortyfikowanej jego części, natomiast Polacy objęli dolną, obszerniejszą część.

Rozpoczął się szturm na samo miasto.

W naszej historii niewiele jest wydarzeń, w której Polacy i Krzyżacy walczyliby ramię w ramię.

Ta współpraca szybko się zakończyła, gdy do Gdańska, wraz z nowymi wojskami, przybył Henryk von Plotzke. Bardzo niemile zdziwił się on faktem, że w połowie grodu nadal obecni są Polacy. Dopiero wtedy Bogusza wyjawił zmiany wprowadzone do traktatu przez Łokietka.

Nie przypadły one Krzyżakom do gustu i wśród niedawnych sojuszników doszło do silnego rozłamu (niektóre źródła mówią o tym, że po obu stronach było kilku zabitych i rannych). Pod groźbą śmierci Bogusza oficjalnie potwierdził pierwotne ustalenia, po czym ze swoimi ludźmi opuścił gród.

Krzyżacy mieli teraz praktycznie wolną rękę w zdobywaniu miasta, choć nie było to łatwe, gdyż mieszczanie dawali im zacięty opór. Przewaga była jednak po stronie krzyżackiej i ostatecznie, po kilkunastu szturmach, w nocy z 12 na 13 listopada 1308 roku udało im się wedrzeć do Gdańska.

Rzeź Gdańska 1308 - legenda "rzezi gdańszczan"

I wtedy zaczęło się... No właśnie, tu można postawić pytanie, co tak naprawdę się wtedy wydarzyło.

Z legend wynika, że Motława i Radunia (choć kanał tej drugiej w tym czasie jeszcze nie istniał, Krzyżacy wybudowali go dopiero w latach 1348-1356) były czerwone od krwi.

Czytaj także: Krwawa woda, ale nie w Raduni

Niektóre źródła historycznie podają informacje, że w Gdańsku zginęło 10 tysięcy mieszkańców. Krzyżacy twierdzili potem, że podczas szturmu i walk w mieście zginęło... 16 osób (głównie z rodu Święców).

Chyba najbardziej prawdziwe są jednak zapiski mówiące o tym, że w walkach poległo ok. 60 rycerzy i pewna liczba mieszczan.

Kościół św. Jakuba stał się miejscem pochówku części ofiar walk podczas zdobywania Gdańska w 1308 r.

Jasno tu widać, że legenda "rzezi gdańszczan" jest mocno przesadzona. Niektórzy z poległych obrońców miasta, dzięki postawie oliwskiego opata Rudgiera, pochowani zostali przy kościele św. Jakuba w Oliwie.

Działania Krzyżaków, którzy mimo potwierdzenia pierwotnych zapisów umowy, po roku nie chcieli wpuścić do Gdańska Władysława Łokietka spowodowały, że z wątpliwego i kłopotliwego, ale jednak sojusznika, stali się zaciekłym wrogiem Polski. Tym bardziej, że to na ich rozkaz mieszczanie musieli rozebrać resztki zniszczonego miasta. Odbudowano je dopiero w latach 20. XIV wieku. Zwierzchnictwo Królestwa Polskiego nad Pomorzem stało się faktem dopiero wiele lat później, na mocy kończącego wojnę trzynastoletnią drugiego pokoju toruńskiego w 1466 r.

Dziś o tych wydarzeniach przypomina nam znajdujący się przy Podwalu Staromiejskim pomnik "Tym, co za Polskość Gdańska". Można sobie teraz tylko zadać pytanie, czy powinno być na nim miejsce dla tych, którzy w 1308 r. wypowiedzieli posłuszeństwo polskiemu władcy i oddali swoje miasto w ręce wroga...

Michał Lipkam.lipka@trojmiasto.pl

Opinie (97) 4 zablokowane

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 23:06

Bardzo dobry artykul. (1)

Potwierdza jeszcze raz, ze historia jest wykorzystywana do mieszania w glowach nam, czyli pospolstwu.

Rumun.
9 lat
- 15 7
Twoja opinia

Zmień treść

Potwierdza jeszcze raz, ze historia jest wykorzystywana do mieszania w glowach nam, czyli pospolstwu.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-02-17 11:23
  
  Bywają i tacy, którzy po przeczytaniu artykułu od razu wierzą w każdą literkę.
  
  9 lat
  - 6 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bywają i tacy, którzy po przeczytaniu artykułu od razu wierzą w każdą literkę.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 20:52

Jak to faktycznie było w Gdańsku i Oliwie? (1)

W zachowanych dokumentach mamy dowody prawdy historycznej. Dlaczego dotąd powielamy fałszywe historie? Wiadomo po co zostali sprowadzeni krzyżacy w 1226 roku i przez kogo? Wiadomo nam też teraz, że wymknęli się później niby spod wpływu naszego księcia.W tamtych czasach sprawy miały się zupełnie inaczej niż dzisiaj sądzimy.Jesteśmy wychowani prozą powieści z okresu rozbiorów.Prawda historyczna może być zupełnie na pewno inna, ale jaka? W PRL-u pod naciskiem wiadomo kogo wymyślano przedziwne historie.Powinniśmy dzisiaj już mieć świadomość wychowania w kłamstwach.Zakłamywano fakty historyczne.Przecież mamy na to dowody.Przykładowo.Tyle lat kłamano w sprawie mordu jeńców wojennych w Katyniu i innych miejscach.Ilości żołnierzy mordowanych w pętach strzałem w tył głowy sięgają ponad 25 tysięcy osób. Czy historia opisana nam przez czasy władzy tych oprawców jest dzisiaj do przyjęcia?Nie!!!!Proszę o prawdę z oryginalnych materiałów źródłowych.

dziadek
9 lat
- 10 4
Twoja opinia

Zmień treść

W zachowanych dokumentach mamy dowody prawdy historycznej. Dlaczego dotąd powielamy fałszywe historie? Wiadomo po co zostali sprowadzeni krzyżacy w 1226 roku i przez kogo? Wiadomo nam też teraz, że wymknęli się później niby spod wpływu naszego księcia.W tamtych czasach sprawy miały się zupełnie inaczej niż dzisiaj sądzimy.Jesteśmy wychowani prozą powieści z okresu rozbiorów.Prawda historyczna może być zupełnie na pewno inna, ale jaka? W PRL-u pod naciskiem wiadomo kogo wymyślano przedziwne historie.Powinniśmy dzisiaj już mieć świadomość wychowania w kłamstwach.Zakłamywano fakty historyczne.Przecież mamy na to dowody.Przykładowo.Tyle lat kłamano w sprawie mordu jeńców wojennych w Katyniu i innych miejscach.Ilości żołnierzy mordowanych w pętach strzałem w tył głowy sięgają ponad 25 tysięcy osób. Czy historia opisana nam przez czasy władzy tych oprawców jest dzisiaj do przyjęcia?Nie!!!!Proszę o prawdę z oryginalnych materiałów źródłowych.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-02-17 11:21
  
  Słusznie, tylko czy powyższy artykuł ukazuje prawdę historyczną bazującą na oryginalnych materiałach źródłowych?
  
  9 lat
  - 6 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Słusznie, tylko czy powyższy artykuł ukazuje prawdę historyczną bazującą na oryginalnych materiałach źródłowych?
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 16:26

Porównywanie tamtych czasów do dzisiejszych standartów to głupota! (1)

Krzyżacy ,Brandenburczycy to wszystko Niemcy a wybijali się wzajemnie.Sprzedawanie własnych dzieci jak towar by zyskać ziemie albo materialne dobra to tez było coś normalnego.Podobnie jak to ze kobieta była zdobyczą i miała oficjalne stanowisko nałożnicy .

9 lat
- 31 19
Twoja opinia

Zmień treść

Krzyżacy ,Brandenburczycy to wszystko Niemcy a wybijali się wzajemnie.Sprzedawanie własnych dzieci jak towar by zyskać ziemie albo materialne dobra to tez było coś normalnego.Podobnie jak to ze kobieta była zdobyczą i miała oficjalne stanowisko nałożnicy .
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2015-02-17 03:39
  
  egoizm bardzo sdie odnosi do obecnych czasow
  
  osobiste interesy itd
  
  9 lat
  - 6 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  osobiste interesy itd
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 23:32

"tym, co służą ojczyźnie"

nie ma, czy powinien być przecinek po "tym"?

orto
9 lat
- 2 0
Twoja opinia

Zmień treść

nie ma, czy powinien być przecinek po "tym"?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 21:50

HIATORIA ...

Jak cała historia, składa się z kawałków prawdy, ale i też mitów ...
Czasem jest wyolbrzymiona, czasem bardzo zakłamana, a to zależy w jakim czasie i o jakich czasach się opowiada i co chce sie tak naprawde opowiedzieć, a co przemilczeć ...
Tak czy inaczej cała prawdę znaja tylko jej świadkowie żyjący w czasach o jakich się później przekazuje ...

świadek
9 lat
- 10 0
Twoja opinia

Zmień treść

Jak cała historia, składa się z kawałków prawdy, ale i też mitów ... Czasem jest wyolbrzymiona, czasem bardzo zakłamana, a to zależy w jakim czasie i o jakich czasach się opowiada i co chce sie tak naprawde opowiedzieć, a co przemilczeć ... Tak czy inaczej cała prawdę znaja tylko jej świadkowie żyjący w czasach o jakich się później przekazuje ...
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 21:01

Nic nie jest bardziej zakłamane niż polska historia.

Eustachy Motyka
9 lat
- 8 12
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 20:16

A dlaczego nie jest podane nazwisko autora obrazu, Piotra Budziszewskiego?

123
9 lat
- 4 1
Twoja opinia

Zmień treść

A dlaczego nie jest podane nazwisko autora obrazu, Piotra Budziszewskiego?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 19:22

Super artykuł!

jw
Pozdrawiam

Pit
9 lat
- 18 6
Twoja opinia

Zmień treść

jw Pozdrawiam
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2015-02-16 15:24

Gdzie Oliwa a gdzie Łagiewniki?

W artykule:
"Niektórzy z poległych obrońców miasta, dzięki postawie oliwskiego opata Rudgiera, pochowani zostali przy kościele św. Jakuba w Oliwie."

Na na zdjęciu kościół św. Jakuba na Starym Mieście (przy Łagiewnikach)...

Rodowity Krzyżak
9 lat

Odpowiedź redakcji:

Dziękujemy za słuszną uwagę. Wstawiliśmy już odpowiednie zdjęcie
- 36 9
Twoja opinia

Zmień treść

W artykule: "Niektórzy z poległych obrońców miasta, dzięki postawie oliwskiego opata Rudgiera, pochowani zostali przy kościele św. Jakuba w Oliwie." Na na zdjęciu kościół św. Jakuba na Starym Mieście (przy Łagiewnikach)...
Regulamin dodawania opinii