Pruski orzeł wrócił na gmach gdańskiej delegatury ABW

Rafał Borowski

20 października 2020 (artykuł sprzed 3 lat)

Opinie (341)

Nad wejście do gmachu delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego przy ul. Okopowej 9 w Gdańsku powróciła płaskorzeźba pruskiego orła. Detal został zrekonstruowany w symbolicznej formie, podczas trwającego właśnie kapitalnego remontu elewacji. - Orzeł powrócił na kartusz, bo tam pierwotnie był. Prace konserwatorskie nigdy nie mają na celu zakłamywania historii - komentuje rzecznik prasowy wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Kapitalny remont elewacji zabytkowego gmachu przy ul. Okopowej 14 w Gdańsku, w którym znajduje się siedziba delegatury agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, powoli dobiega końca. Ceglane, ozdobione detalami z piaskowca mury zostały już w większości oczyszczone, a ubytki w nich uzupełnione.

Czytaj więcej: Zabytkowa siedziba ABW odzyskuje dawny blask

Ponadto zakres prac obejmuje osuszenie i zaizolowanie fundamentów kompleksu oraz naprawę instalacji kanalizacji deszczowej i odgromowej. Zgodnie z harmonogramem zabytkowy budynek powinien odzyskać dawny blask na początku przyszłego roku.

Orzeł został odtworzony...

W związku z tym, że remont odbywa się pod ścisłym nadzorem konserwatorskim, celem renowacji jest także przywrócenie pierwotnej formy architektonicznej zabytku. Innymi słowy, jego elementy, które zniknęły na przestrzeni dziejów, są teraz pieczołowicie odtwarzane. I tak oto przywrócona zostanie furta bocznego wejścia - obecnie zamurowana - do dawnego skrzydła więziennego, wrota bramy wjazdowej oraz pierwotny wygląd muru ogrodzenia, z którego m.in. zostaną usunięte wtórne tynki. Kilka dni temu nad bogato zdobionym wejściem głównym do gmachu został zrekonstruowany kolejny detal architektoniczny.

Na kartuszu, czyli ozdobnej tarczy, ponownie pojawił się charakterystyczny orzeł. To herb Prus, a właściwie Królestwa Pruskiego. Niezaznajomionym z historią warto wyjaśnić, że w chwili powstania płaskorzeźby - co miało miejsce w pierwszej dekadzie XX stulecia - Prusy, na terenie których znajdował się Gdańsk, były częścią składową II Rzeszy Niemieckiej. Była ona państwem związkowym i nic nie stało na przeszkodzie, aby na budynkach państwowych umieszczać symbole poszczególnych krajów związkowych. Dzięki temu na kartuszu mógł pojawić się herb Prus, a nie herb II Rzeszy.

Pruski orzeł został oczywiście skuty tuż po wojnie, podobnie zresztą jak niemal wszystkie symbole niemczyzny na terenach Ziem Odzyskanych. Chyba nikomu nie trzeba tłumaczyć, że ówczesna wrogość do wszystkiego, co kojarzyło się z Niemcami, to po prostu logiczna konsekwencja okrutnej okupacji, jaką zgotowali Polakom.

...ale w symbolicznej formie

Jak można przekonać się na podstawie zdjęć wykonanych tuż przed rozpoczęciem remontu, w kartuszu bez trudu można było dostrzec kontury orła, szczególnie rozczapierzonych skrzydeł. Co ciekawe, orzeł został zrekonstruowany jedynie w formie symbolicznej. Płaskorzeźba jest nieostra, o nienaturalnie porowatej strukturze. Patrząc na nią z daleka, wydaje się jakby rozmyta. To oczywiście celowy zabieg, a nie partactwo ekipy budowlanej.

- Można to skwitować krótko: orzeł powrócił na kartusz, bo tam pierwotnie był. Normalną praktyką konserwatorską jest odtwarzanie oryginalnej formy takich budynków. Podobnym przykładem było odtworzenie pruskiego orła na dawnym przedszkolu przy ul. Słowackiego we Wrzeszczu. Budynek przy ul. Okopowej pochodzi z czasów, gdy Gdańsk był prowincjonalnym miastem niemieckim, stąd taka, a nie inna ornamentyka. Prace konserwatorskie nigdy nie mają na celu zakłamywania historii. W tym przypadku zdecydowano się na rozwiązanie kompromisowe, czyli rekonstrukcję symboliczną, która powinna pogodzić dwa skrajne stanowiska odnośnie do renowacji kartusza - komentuje Marcin Tymiński, rzecznik prasowy pomorskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Niemieckie symbole budzą zażarte dyskusje

Wspomniany przez naszego rozmówcę spór opisaliśmy w niemal identycznej sprawie w 2015 r., kiedy to na kartuszu dawnej przychodni kolejowej przy Podwalu Grodzkim również został odtworzony pruski orzeł. Jak można było przekonać się w komentarzach pod artykułem naszych czytelników, można było z grubsza podzielić na dwie przeciwstawne grupy. Pierwsi byli oburzeni decyzją o odtworzeniu detalu, gdyż ich zdaniem w polskim Gdańsku nie powinno się przywracać symboli niemieckiego panowania. Tym bardziej, że to właśnie Prusy były jednym z trzech zaborców, którzy wymazali nasz kraj z mapy Europy pod koniec XVIII wieku.

Czytaj więcej: Pruski orzeł powróci na fasadę dawnej przychodni przy Dworcu Głównym w Gdańsku

Natomiast drudzy chwalili to posunięcie, gdyż potraktowali to jako poszanowanie lokalnej historii. Aby rozwiać wszelkie wątpliwości, tej drugiej postawie nie towarzyszy - o co oskarżają niektórzy - tęsknota za powrotem Gdańska w granice Niemiec. Zresztą, biorąc pod uwagę niemal całkowitą wymianę ludnościową, jaka dokonała się w Gdańsku po zakończeniu wojny, tego typu zarzuty nie sposób traktować poważnie.

Czytaj więcej: Salomonowa decyzja ws. napisu "Polizeipräsidium" na siedzibie ABW

Decyzja konserwatora w sprawie orła na siedzibie ABW ma bardzo podobny charakter do tej, jaką podjęto w sprawie innego kontrowersyjnego detalu na tym samym budynku. Chodzi o wykutą tuż pod kartuszem inskrypcję "Polizeipräsidium". Po wojnie została ona pokryta warstwą tynku, ale na tyle cienką, że litery spod niej prześwitywały. Wojewódzki konserwator zabytków podjął jednak salomonową decyzję. Ani nie nakazał skuć napisu, ani uwidocznić, a jedynie oczyścić pokrywający go tynk. Rzecznik konserwatora tłumaczył, że to, w jaki sposób potraktowano napis tuż po wojnie, należy po prostu traktować jako świadectwo czasów.

Kilka słów o historii gmachu przy ul. Okopowej 9

Budynek przy ul. Okopowej 9 powstał w latach 1902-1905 w stylu neorenesansowym. Przez pierwsze cztery dekady funkcjonowało w nim prezydium - co zgodnie z polską nomenklaturą można przetłumaczyć jako "komenda" - policji, kolejno pruskiej (od 1905 roku), Wolnego Miasta Gdańska (od 1919 roku) i niemieckiej (od 1939 roku). Ponadto w okresie międzywojennym nieoficjalnie działała tu komórka Abwehry, zaś w czasie wojny ulokowano tu także siedzibę Sicherheitsdienst.

Choć wiosną 1945 r. znaczna część okolicznej zabudowy została obrócona w perzynę, gmach przetrwał bez szwanku wojenny czas. Bynajmniej nie było to dziełem przypadku. Zdobywający Gdańsk Sowieci chcieli po prostu przejąć znajdujące się tutaj archiwa niemieckich służb. Po wojnie budynek przy ul. Okopowej - jak przemianowano Karrenwall (pol. Wał Karowy) - nadal skrywał tajemnice kolejnych służb. W latach 1945-1954 mieścił się w nim Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, a w latach 1954-1990 Służby Bezpieczeństwa. Po przemianach ustrojowych budynek przejął Urząd Ochrony Państwa, a od 2002 r. do chwili do obecnej rezyduje tu Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Orzeł pruski został skuty po wojnie, ale na kartuszu zachowały się jego kontury.

Rafał Borowskir.borowski@trojmiasto.pl

Miejsca

Wojewódzki Konserwator Zabytków Gdańsk, Dyrekcyjna 2-4
ABW Delegatura w Gdańsku Gdańsk, Okopowa 9

Opinie (341) ponad 50 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 06:53

Autor pisze o czymś czego nie rozumie

Autor artykułu nie rozumie podstawowych pojęć. Odtworzenie - ponowne wykonanie czegoś czego nie ma. Herb Pruski z portalu ABW został odczyszony z zabrudzeń nie rekonstruowano braków ubytków więc nie można mówić czy pisać że go odtworzono.

3 lata
- 4 0
Twoja opinia

Zmień treść

Autor artykułu nie rozumie podstawowych pojęć. Odtworzenie - ponowne wykonanie czegoś czego nie ma. Herb Pruski z portalu ABW został odczyszony z zabrudzeń nie rekonstruowano braków ubytków więc nie można mówić czy pisać że go odtworzono.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 07:00

zabytek

pruskie godlo powinno wrocic na budynek dworca PKP?

3 lata
- 2 2
Twoja opinia

Zmień treść

pruskie godlo powinno wrocic na budynek dworca PKP?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 07:59

Niebawem władze na Gdańsk przywrócić zechcą sfastyki, bo to przecie historia (3)

Z jakiego to powodu społeczeństwo pozbyło sie tych znienawidzonych emblematów pruskich i faszystowskich?! Ze złego stosunku do historii?! Od dłuższego czasu obserwuję te władze na Gdańsk i widzę, jak krok, po kroku tworzą fakty dokonane. Najbardziej wzburzyło mnie nadanie imion zbrodniarzy niemieckich gdańskim tramwajom. Dziś "pochylając się nad historią" przywracają znienawidzony pruski herb. Jutro wymienią nazwy ulic na niemieckie, ale najpierw dopiszą równolegle z polskimi (pod nimi) ich poprzednie, niemieckie nazewnictwo. A "Polacy"?! A "Polacy" wykazując sie kompletnym analfabetyzmem politycznym, głosują jeszcze na tych folksdojczy!!! Krzysztof Kornatowicz (więcej w moich audycjach na YT)

Krzysztof Kornatowicz (opiekun społęczeństwa)
3 lata
- 7 7
Twoja opinia

Zmień treść

Z jakiego to powodu społeczeństwo pozbyło sie tych znienawidzonych emblematów pruskich i faszystowskich?! Ze złego stosunku do historii?! Od dłuższego czasu obserwuję te władze na Gdańsk i widzę, jak krok, po kroku tworzą fakty dokonane. Najbardziej wzburzyło mnie nadanie imion zbrodniarzy niemieckich gdańskim tramwajom. Dziś "pochylając się nad historią" przywracają znienawidzony pruski herb. Jutro wymienią nazwy ulic na niemieckie, ale najpierw dopiszą równolegle z polskimi (pod nimi) ich poprzednie, niemieckie nazewnictwo. A "Polacy"?! A "Polacy" wykazując sie kompletnym analfabetyzmem politycznym, głosują jeszcze na tych folksdojczy!!! Krzysztof Kornatowicz (więcej w moich audycjach na YT)
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-10-21 08:05
  
  Biedaku, odkleiłeś się od rzeczywistości.
  
  mniej obłudy
  3 lata
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-10-21 08:13
  
  Popoełniłem literówke
  
  Krzysztof Kononowicz miało być.
  Pozdrawiam.
  
  Krzysztof Kononowicz
  3 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Krzysztof Kononowicz miało być. Pozdrawiam.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-10-21 09:54
  
  Przecież to decyzja wojewódzkiego konserwatora, znaczy PiSowskiego
  
  A orzeł powinien być, ale polski.
  
  3 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A orzeł powinien być, ale polski.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 08:05

Przypomnę, że ABW to służba państwowa a nie gminna

zaś wojewódzki konserwator zabytków to urzędnik państwowy "wysunięty na odcinek" przez obecną, jakże antyniemiecką władzę państwową.

mniej obłudy
3 lata
- 2 1
Twoja opinia

Zmień treść

zaś wojewódzki konserwator zabytków to urzędnik państwowy "wysunięty na odcinek" przez obecną, jakże antyniemiecką władzę państwową.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 08:54

No to poproszę stocznię im. Lenina

W celu niezakłamywania historii.

3 lata
- 5 1
Twoja opinia

Zmień treść

W celu niezakłamywania historii.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 09:01

abwehra to abw czy odwrotnie

bo już nic nie wiem. Może agenci STASI z Gdańska to wyjaśnią ?

prutuzeńko
3 lata
- 1 1
Twoja opinia

Zmień treść

bo już nic nie wiem. Może agenci STASI z Gdańska to wyjaśnią ?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 09:21

Brakuje napisu ,,gestapo,,? Twoja ,,edukacja,, zapewne miała swój żałosny koniec w momencie ukończenia wszystkich szkół podstawowych, a i tak pewnie przepychali z klasy do klasy.

Gdańszczanin
3 lata
- 2 1
Twoja opinia

Zmień treść

Brakuje napisu ,,gestapo,,? Twoja ,,edukacja,, zapewne miała swój żałosny koniec w momencie ukończenia wszystkich szkół podstawowych, a i tak pewnie przepychali z klasy do klasy.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 09:45

(1)

A kiedy wrócą swastyki na urzędzie marszałkowskim?

3 lata
- 6 4
Twoja opinia

Zmień treść

A kiedy wrócą swastyki na urzędzie marszałkowskim?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-10-21 11:07
  
  Teraz już wiem z czego wywodzą się wyborcy PiSu - z głupoty.
  
  3 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Teraz już wiem z czego wywodzą się wyborcy PiSu - z głupoty.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 09:56

Ciekawe ile takich polskich orłów wisi na urzędach w Wilnie i Lwowie (1)

3 lata
- 8 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-10-21 11:24
  
  Żaden bo tylko Polacy są tak głupi.
  
  3 lata
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-10-21 10:03

A kiedy będzie można zwiedzać budynek od Wewnątrz? (1)

Autor
3 lata
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2020-10-21 22:53
  
  jak cie ABW wezwie na przesluchanie jako podejrzanego.
  
  podatnik
  3 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  jak cie ABW wezwie na przesluchanie jako podejrzanego.
  Regulamin dodawania opinii