• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Porównaj Trójmiasto dzisiejsze i przedwojenne

Marcin Stąporek
20 marca 2013 (artykuł sprzed 11 lat) 

Mapa Trójmiasta zobacz na mapie Gdańska prezentowana w ramach Portalu Trojmiasto.pl ułatwia czytelnikom lokalizację wielu miejsc opisywanych w artykułach lub prezentowanych w katalogu firm. Mamy świadomość, że nie dorównuje ona pod względem funkcjonalności takim światowym potentatom, jak Google Earth i Google Maps. Staramy się zatem przygotować na niej coś wyjątkowego: od kilku dni dostępna jest mapa Trójmiasta z okresu przed II wojną światową.



Wyszukiwanie różnic pomiędzy Trójmiastem, w którym mieszkamy a tym, które znamy tylko ze starych zdjęć, rycin i planów może być fascynującym zajęciem. Porównywanie zabudowy przedwojennej oraz przebiegu ulic z tymi dzisiejszymi możecie zacząć już teraz, korzystając z map sporządzanych w latach 1932-1942 (aktualizacja: niektóre z nich prezentują nazistowskie nazewnictwo, jak np. fragmenty przedstawiające Gdynię, którą przed wojną Niemcy nazywali Gdingen, a po jej zajęciu - Gotenhafen).

Sopot

Z trzech miast Trójmiasta stosunkowo najmniej zmian można dostrzec na obszarze Sopotu. Nie powinno to dziwić, bo myśląc o Sopocie, mamy najczęściej w myślach stare, często zabytkowe budynki i oczywiście - nie mniej zabytkowe - słynne molo. Rozwój zabudowy miejskiej w okresie powojennym dokonał się przede wszystkim na terenach Kamiennego Potoku i Brodwina zobacz na mapie Sopotu oraz w kierunku Oliwy, z zabudową dawnego Świemirowa u podnóża wysoczyzny.

Gdynia

Na obszarze Gdyni w okresie powstawania mapy zabudowa była znacznie bardziej rozproszona niż obecnie. Poza stosunkowo jeszcze niewielkim śródmieściem, zwartą miejską zabudowę miał już w tym czasie Mały Kack z Orłowem, wyraźnie oddzielony od śródmieścia niezbyt intensywnie użytkowanymi terenami Redłowa oraz znacznie mniejsze niż dziś Witomino. Wielki Kack był jeszcze niewielką wsią, podobnie wyglądały Chylonia, Cisowa, Obłuże czy Oksywie.

Baseny portowo-stoczniowe na południe od Obłuża zobacz na mapie Gdyni nie były jeszcze ukształtowane w dzisiejszym, wcinającym się w ląd daleko w kierunku zachodnim kształcie. Na kępie oksywskiej brak lotniska w Babich Dołach zobacz na mapie Trojmiasta, istniał natomiast jeszcze folwark Stefanowo (niem. Amalienfelde) i wąwóz o nazwie "Babidole oder Hexengrund", od którego lotnisko wzięło swoją nazwę.

Gdańsk

Bardzo istotne zmiany można natomiast dostrzec na terenie Gdańska, najbardziej z trzech miast zniszczonego pod koniec II wojny światowej.

W historycznym śródmieściu Gdańska zobacz na mapie Gdańska skupiona była gęsta, znacznie intensywniejsza niż obecnie zabudowa. Główne Miasto stanowiło jedną całość ze Starym Miastem, Starym Przedmieściem, a w znacznym stopniu również z Wyspą Spichrzów, Długimi Ogrodami i Dolnym Miastem. Podwale Przedmiejskie było zwykłą, dość szeroką ulicą, która jednak nie dochodziła do Motławy, kończąc się na Targu Maślanym. Główną arterią komunikacyjną w kierunku Stogów i Mierzei Wiślanej była wciąż jeszcze ulica Długa z Długim Targiem i przedłużeniem przez mosty Zielony i Stągiewny w kierunku Długich Ogrodów.

Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej. Uwagę zwraca łuk tzw. Kolei Kaszubskiej, która połączyła widoczne na mapie Wrzeszcz, Strzyżę, Brętowo z Migowem, Kiełpinkiem i Kokoszkami. W ciągu półtora roku na tej samej trasie powstaną tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej.
Kolej Kaszubska Koleją Metropolitalną

Być może dla wielu czytelników portalu najciekawsza będzie istniejąca do 1945 r. i wyraźnie zaznaczona na mapie linia kolejowa tzw. "kolei kaszubskiej" zobacz na mapie Gdańska. Wychodziła ona ze stacji we Wrzeszczu w kierunku Oliwy, ale już na wysokości lotniska odbijała w lewo, by przez Strzyżę, Brętowo, Migowo i Kiełpinek prowadzić do Kokoszek, a dalej do Starej Piły, gdzie łączyła się z linią Pruszcz Gdański - Kartuzy. Dzięki projektowi Pomorskiej Kolei Metropolitalnej za kilka lat znów będziemy mogli pojechać pociągiem po części tej trasy. Widoki z wagonów będą jednak zupełnie inne niż 75 lat temu: poza krótkim odcinkiem ze Strzyży do Brętowa, większość terenów wzdłuż tej linii jest już, lub niebawem będzie intensywnie zabudowana.

Górny taras i dolny taras

W czasach tworzenia mapy, zabudowa "górnego tarasu" dopiero raczkowała: wytyczono już wprawdzie ulice na Suchaninie (m.in. Beethovena, Schuberta, Wagnera, Powstańców Warszawskich), jednak dalej rozciągały się tereny wiejskie, a na nich rozrzucone osady Dreilinden (Trzy Lipy), Müggenwinkel, czy nieco większa wieś Pietzkendorf przy Piecewskiej (w centrum dzisiejszej dzielnicy Piecki-Migowo, zwanej potocznie "Moreną").

Potężnie przekształcony został w ciągu minionych 75 lat obszar gdańskiego "dolnego tarasu". W okresie tworzenia mapy zabudowany był już w większości tzw. dolny Wrzeszcz oraz przylegająca do linii kolejowej część małego Przymorza, m.in. wzdłuż ul. Bora Komorowskiego. Tam, gdzie dziś rozciągają się blokowiska Żabianki, Przymorza czy Zaspy, istniały pojedyncze gospodarstwa zwane "dworami" zobacz na mapie Gdańska, m.in. Czarny, Czerwony i Biały Dwór na obrzeżach Przymorza i Zaspy, czy Mühlenhof (dzisiejszy Młyniec) w okolicy ul. Pilotów. Z obiektów tych do dziś przetrwał Eckhof, czyli "Rozstajny Dwór" przy ul. Bolesława Chrobrego, od którego wzięła nazwę Spółdzielnia Mieszkaniowa "Rozstaje".

Wojsko już wtedy cenzurowało mapy?

Dziwić może brak na historycznej mapie pasów startowych lotniska na Zaspie, uwidoczniono jedynie budynki lotniska w rejonie dzisiejszej ulicy Hynka, w pobliżu przystanku SKM Gdańsk Zaspa zobacz na mapie Gdańska. Może na ich umieszczenie nie zgodziło się wojsko, a może nie przywiązywano do nich aż takiej wagi, bowiem lotnisko było stale rozbudowywane i powiększane.

Także na dzisiejszej Zaspie, nieco bliżej Zatoki Gdańskiej (na terenie, gdzie dziś jest szkoła i bloki mieszkalne przy ul. Burzyńskiego, Żwirki i Wigury, Drzewieckiego, Ciołkowskiego) leżała duża strzelnica. Odegrała ona ponurą rolę w historii, gdyż to za wałem kulochwytu rozstrzelano wziętych do niewoli obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku i tu do 1991 r. znajdował się ich masowy grób. Obecnie spoczywają oni niedaleko od tego miejsca, na starym cmentarzu przy ul. Bolesława Chrobrego (zaznaczonym już na historycznej mapie).

Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki). Tu, gdzie dziś powstają kolejne gdańskie osiedla, przed wojną istniały wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki).
Chełm i Gdańsk Południe to kilkanaście wsi

Podobnie jak "dolny taras" zmieniły się tereny dzielnic Chełm i Gdańsk-Południe. W okresie powstawania mapy istniało już osiedle szeregowych budynków na tzw. Starym Chełmie. W miejscu dzisiejszej Galerii Chełm (niedaleko pętli tramwajowej "Chełm Witosa" istniała złożona z dwóch gospodarstw osada Altdorf (Stara Wieś). Dalej od centrum były już tylko rozproszone wsie Wonneberg (Ujeścisko), Schönfeld (Łostowice), Zangen (Zakoniczyn), Schüddelkau (Szadółki), Nenkau (Jasień), Kelpin (Kiełpino), Kokoschken (Kokoszki).

Zwróćmy jeszcze uwagę ku terenom nadmorskim. Stare kąpieliska w Jelitkowie, Brzeźnie czy na Westerplatte posiadały własne pomosty, nie tak okazałe, jak sopockie molo, ale zaznaczane na mapie. Ich pierwotną funkcją było umożliwienie postoju parostatkom dowożącym plażowiczów. Pomost brzeźnieński leżał bliżej Nowego Portu niż dzisiejsze molo tego kąpieliska.

Portu brak, są stanowiska artyleryjskie

Oczywiście przed 75 laty nie było jeszcze Portu Północnego zobacz na mapie Trojmiasta, a co za tym idzie - plaża, która zaczynała się na Westerplatte, ciągnęła się szerokim pasem przez Stogi aż do Górek Zachodnich. Uważni czytelnicy mogą na historycznej mapie w pasie nadbrzeżnym odszukać stanowiska artylerii brzegowej z czasów poprzedzających wybuch I wojny światowej, a także osłaniającą ujście Kanału Portowego "baterię wiejską" w rejonie obecnej ulicy Zelwerowicza zobacz na mapie Trojmiasta na obrzeżach Brzeźna.

Uważni czytelnicy mogą dostrzec, że mapa została skomponowana z arkuszy różniących się nieco czasem powstania. Najstarsze fragmenty sporządzono przed wybuchem II wojny światowej i można je zidentyfikować np. po pojawiających się, obok niemieckich nazw miejscowych, ich polskich odpowiednikach (Kokoschken - Kokoszki). Najpóźniejsze powstały zaś po 25 czerwca 1942 r., kiedy to rozporządzeniem Gauleitera Förstera "poprawiono" wiele nazw miejscowych na Pomorzu, pozbawiając je nazbyt polskiego brzmienia. Z tego powodu Kowale czy Zaskoczyn noszą na mapie nazwy "Schmiede" i "Zangen", choć przed 1942 r. miejscowości te nazywały się "Kowalk" i "Zankenzin".

A jakie zmiany w porównaniu z okresem przedwojennym Was najbardziej zaskoczyły?

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (239) 3 zablokowane

  • Nie szczekać mi tu! - Fajna Robota! (1)

    Nagle patriotów się narobio. W robocie szczekacie po angielsku lub niemiecku i nie macie problemów. Jakoś bełkocząc na fejsach i twitach nie bronita nazw i języka piastowskiego.
    Tzw. messtischblatty - czyli mapa topograficzna 1:50 000 to najlepsze źródło kartografii z tamtych lat - łatwo ją kalibrować i nanosić obecne punkty, slady i inne z GPS
    Mapa jest fajnie zrobiona!

    • 18 13

    • Mam nadzieje, ze wyczerpałeś limit mądrości na dzisiaj mędrku.

      • 9 5

  • W głowie sie nie mieści, że Polacy(?) takie cos nam przedstawiają !!! (4)

    Nie wierze, że to w ogóle oglądam!
    Czekam na mapę niemieckich obozów koncentracyjnych, sprzedajny proszwabski portaliku. ŻENADA.

    • 14 24

    • Hahaha! Jesteś takim zakompleksionym matołem zawsze (3)

      czy tylko postanowiłeś dzisiaj z siebie debila zrobić? Wypij meliskę (polską!) i wskakuj pod kocyk (polski!), bo przyjdą NIEMCE i Cię porwą!

      • 5 12

      • Hahaha! dziekuje za rady. A teraz zabieraj sie do pracy króliczku i lobbuj by na mapie nie zapomniano o Stutthof... (2)

        36km od Gdańska. Nie zawiedź mnie! Buzka.

        • 10 5

        • Z przyjemnością poczytam kolejne wynurzenia (1)

          domorosłego "patryjoty". Tylko nie ekscytuj się za mocno, bo wtedy trądzik z polskiego oblicza nigdy Ci nie zejdzie.

          • 6 11

          • Ich Troje miało swoich keine grenzen fanów, tak ty jestes fanboyem szwabskiej mapy. OK, rozumiem :)

            (Nie nudź mnie swoimi czerstwymi tekstami)

            • 9 3

  • Jestem POLAKIEM, nie znam i nie chce znac niemieckiego garbusy. (1)

    Wciskajcie tego map-potworka na zachodzie u angeli mocher!

    • 13 15

    • Jeden wpis na stronie Ci nie wystarczy?

      Jednak jesteś matołem, nie zawiodłeś.

      • 3 10

  • Gdańsk, nasz Gdańsk (3)

    Był lepiej skomunikowany przed II Wojną niż dziś, za czasów naszego Le Nina!!!

    • 78 26

    • Przed wojna Gdańsk, a własciwie Danzig to było prowincjonalne

      miasto z piękną ale dawno miniona przeszłością. A komunikację ze światem miał dzięki Koenigsbergowi który był najważniejszym miastem w regionie i do niego budowano linie z Berlina.

      • 6 3

    • bo wtedy to była kolej kaszubska a teraz jest metroplitalna

      jakby ją nazwali intergalaktyczna to może dorównała by kaszubskiej.

      • 3 3

    • Le Nina Bu Dynia !!! :)

      • 7 3

  • Oliwa była samodzielna (5)

    przed wojna Oliwa była samodzielna a Staporek tego nie zauważa. Nawiasem mówiac to Oliwa na głowe biła Sopoty które były wsią. A Gdańsk stał się wielki gdfy zawłaszczył Oliwe.

    • 15 11

    • Zawłaszczył?

      Gdańsk wykupił zbankrutowaną Oliwę, która się sama na sprzedaż wystawiła. Startował jeszcze Sopot, ale Gdańsk dał więcej pieniędzy.

      • 7 1

    • Oliwa była samodzielna

      ale zbankrutowała. Długi spłacił Gdańsk i od tego czasu jest dzielnicą tegoż.
      Tyle tej samodzielności i bicia na głowę Zopotów.

      • 7 1

    • Nie ma błędu (2)

      Oliwa była samodzielna do roku 1926 , a ta mapa jest "1932-1942"

      • 10 0

      • alle reszta sie zgadza. (1)

        przed wojna sopoty to bbył oliwski przysiółek

        • 5 1

        • A jeszcze dawniej tereny Gdyni należały do Cystersów, co za tym idzie do Oliwy, a co za tym idzie....do Gdańska :)

          • 5 4

  • Fajna sprawa

    Świetny pomysł, a ja bym tam za google-maps nie goniła - kosmicznie nieaktualne mapy!

    • 2 6

  • Cudo!

    • 1 8

  • (3)

    Trójmiasto - jedno miasto, nazwać Trzëgard

    • 3 9

    • Trzëgard to u waju na Kaszebskiej (1)

      Rëmia, Reda, Wejrowo

      • 3 0

      • Trzëgard to Gdiniô, Sopòt, Gduńsk.
        Rëmiô, Réda, Wejrowò to Môłi Kaszëbsczi Trójgard. ;)

        • 5 2

    • Może raczej Dreistadt...

      • 3 2

  • Cóż, tam gdzie niepewność jutra, nasilają się nostalgie. Za dzieciństwem, młodością, komuną, przedwojną...

    • 1 2

  • a to ja nie wiedziałem,

    że przed wojną było Trójmiasto a na dodatek jak wskazuje mapa jakies Gotenhafen?

    • 9 2

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7 (2 opinie)

(2 opinie)
20 zł
spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Kim był urodzony w Gdańsku Jan Dantyszek pełniący funkcję sekretarza króla Zygmunta Starego

 

Najczęściej czytane