Historia
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Historia
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Polski Hak - 500 lat u ujścia Motławy do Wisły

Michał Stąporek
30 maja 2021 (artykuł sprzed 3 lat) 
Opinie (150)

Była tu wodna rogatka, były przystanie flisaków, stocznie i zakłady przemysłowe, ale także miejski ogród z alejkami i promenada z widokiem na rzekę. W swojej pięciusetletniej historii półwysep Polski HakMapka pełnił różne funkcje. Dziś to miejsce musi się wymyślić na nowo.



Gdybyśmy 500 lat temu stanęli w miejscu, gdzie Motława wpada do Wisły, mielibyśmy przed sobą sielską scenerię łąk schodzących ku brzegom dwóch sporych rzek i nieliczne drewniane budynki znajdujące się na każdym z widocznych brzegów.

Polski Hak i okolice ujścia Motławy do Wisły na planie Gdańska z 1601 roku. Polski Hak i okolice ujścia Motławy do Wisły na planie Gdańska z 1601 roku.

Polski Hak i okolice ujścia Motławy do Wisły na planie Gdańska z 1601 roku.

To, jak różny był to krajobraz od dzisiejszego, pokazuje późniejszy, bo pochodzący z 1601 roku plan Gdańska autorstwa Friedricha Berndta. Widać na nim deltowe ujście Motławy do Wisły, które sprawiało, że w tym miejscu znajdowało się kilka wysp.

Polski Hak granicą portów miejskich



Na szczycie Polskiego Haku, zwanego tak mniej więcej właśnie od początku XVII wieku, natknęlibyśmy się na wodną rogatkę. Był to drewniany budynek, zwany blokhauzem, z którego można było kontrolować ruch na Motławie, czyli de facto w gdańskim porcie. Wystarczył do tego drąg przeciągany pomiędzy konstrukcjami zwężającymi tor wodny.

Punkt kontrolny rogatki wodnej na Polskim Haku, na rycinie Matthaeusa Deischa, wykonanej w latach 1761-1765. Punkt kontrolny rogatki wodnej na Polskim Haku, na rycinie Matthaeusa Deischa, wykonanej w latach 1761-1765.

Punkt kontrolny rogatki wodnej na Polskim Haku, na rycinie Matthaeusa Deischa, wykonanej w latach 1761-1765.

Kontrola była niezbędna, w tym bowiem miejscu przebiegała granica między gdańskim portem wewnętrznym i zewnętrznym. Ten pierwszy, którego obszar rozciągał się od Starej i Nowej Motławy właśnie po Polski Hak, podlegał władzy zastępcy burmistrza miasta.

Z kolei znacznie rozleglejszy port zewnętrzny, nad którym nadzór miał burmistrz, rozciągał się od tego miejsca w kierunku ujścia Wisły, aż po redę.

Jak podaje prof. Błażej Śliwiński, według rozporządzenia Rady Miejskiej z 26 marca 1618 roku, właśnie do tej rogatki gdańscy kupcy, pośredniczący w handlu zbożem z Polski, mogli je oglądać i nabywać. Z tego powodu właśnie tu cumowali flisacy spływający Wisłą z głębi kraju.

To dla tych przewoźników, styranych wielotygodniową podróżą po rzece, już co najmniej 100 lat wcześniej wzniesiono karczmę (istniała na pewno w XVI wieku), w której mogli się posilić i zapewne wydać część zapłaty za przewiezione towary.

Ze względu na strategiczną lokalizację tego miejsca, jeszcze w pierwszej połowie XVII wieku wzniesiono tu tzw. Szaniec Chłopski.

Co ciekawe, aż do 1814 roku Polski Hak pozostawał poza terenem administracyjnym Gdańska.

Park i bulwar zamiast fortyfikacji na Polskim Haku



W tym czasie port na Motławie stracił już na znaczeniu, m.in. z powodu Nowego Portu wybudowanego przez Prusaków pod koniec XVIII wieku. Jednocześnie rozwój technik militarnych sprawił, że i fortyfikacje stały się zbędne. Z tego powodu, w 1842 roku rozebrano zarówno blokhauz, jak i Szaniec Chłopski.

Ogród Leopolda wyraźnie widoczny na samym cyplu Polskiego Haka. Plan Buhsego z lat 1866-69. Ogród Leopolda wyraźnie widoczny na samym cyplu Polskiego Haka. Plan Buhsego z lat 1866-69.

Ogród Leopolda wyraźnie widoczny na samym cyplu Polskiego Haka. Plan Buhsego z lat 1866-69.

W ich miejsce założono publiczny ogród oraz urządzono spacerową promenadę z pięknym widokiem na okolicę. Ich pomysłodawcami i twórcami byli inspektor rzeczny Leopold oraz gdański radny i jednocześnie szkutnik Carl Christian Haamann.

W XIX wieku zaczyna dominować przemysł



Połowa wieku XIX był to jednak okres szybkiej industrializacji, która nie ominęła także tej części Gdańska. Niespełna 15 lat po urządzeniu zieleni, na Polskim Haku powstała stocznia Devrienta, założona przez Carla Felixa Devrienta i Carla Emila Keiera. Kilka lat później przekształciła się w spółkę akcyjną Danziger Schiffswerft- und Kesselschmiede.

Polski Hak z widocznymi terenami zielonymi i stoczniowymi. Plan Gdańska z 1880 roku. Polski Hak z widocznymi terenami zielonymi i stoczniowymi. Plan Gdańska z 1880 roku.

Polski Hak z widocznymi terenami zielonymi i stoczniowymi. Plan Gdańska z 1880 roku.

ze zbiorów BG PAN

W 1865 roku część terenu na Polskim Haku kupił inny z pionierów nowoczesnego przemysłu stoczniowego w Gdańsku oraz twórca jednego z największych takich zakładów w mieście - Julius Wilhelm Klawitter (o przemyśle stoczniowym w Gdańsku przeczytasz w artykule "Od Klawittera, przez Schichaua i Lenina do dziś"). Nie oglądając się na głosy sprzeciwu, zlikwidował popularne promenady, a w ich miejsce zbudował najpierw odlewnię (1886-1887), a następnie zakład budowy maszyn okrętowych (1899-1901).

Widoczne zabudowania stoczni Devrienta i stoczni Klawittera na planie Gdańska z 1897 roku. Widoczne zabudowania stoczni Devrienta i stoczni Klawittera na planie Gdańska z 1897 roku.

Widoczne zabudowania stoczni Devrienta i stoczni Klawittera na planie Gdańska z 1897 roku.

Po raz ostatni teren ten pełnił funkcje rekreacyjne w okresie Wolnego Miasta Gdańska. Po zakończeniu I wojny światowej, jeszcze przed rokiem 1920, część Polskiego Haka została kupiona przez Polskę.

Odbyło się to nieoficjalnie, za pośrednictwem polskiego arystokraty i dyplomaty Mieczysława Jałowieckiego herbu Bożeniec. Jako generalny delegat Ministerstwa Aprowizacji, był on przedstawicielem rządu polskiego w Gdańsku w latach 1919-1920.

W tajnej akcji, jako osoba prywatna, wykupił wiele nieruchomości w Gdańsku, m.in. składy przy Dworcu Wiślanym, spichlerze nad Motławą, kilka nieruchomości na Westerplatte oraz właśnie tereny na Polskim Haku.

Od 1922 roku swoją siedzibę miał tu Polski Klub Wioślarski. Działały tu także niewielkie przetwórnie rybne.

Siedziba spółdzielni rybackiej



Po odzyskaniu Gdańska w 1945 roku, przy ul. Sienna Grobla, w miejsce jednej z nich, utworzono Zakłady Rybne Gdańsk. 20 lat później, na samym cyplu, powstała baza Spółdzielni Rybackiej "Jedność Rybacka", przeniesiona tu z Gdyni.

Rybacy dysponowali 23 kutrami, które na co dzień cumowały przy Polskim Haku. Najstarszy kuter, zwodowana w 1948 roku "Tesia" służyła w 1967 roku jako letnia smażalnia ryb na Motławie, cumując przy Długim PobrzeżuMapka.

Polski Hak przed zabudową. Film z 2017 roku


Polski Hak jako nowa dzielnica mieszkaniowa



Po upadku wielu firm działających tu do 1989 roku, teren Polskiego Haka coraz bardziej popadł w zapomnienie. Nie był ani wykorzystywany przemysłowo, ani jako przestrzeń rekreacyjna.

W 2008 roku przyciągnął na chwilę uwagę gdańszczan, gdy znany architekt Daniel Libeskind przedstawił projekt 190-metrowego wieżowca, który miałby w tym miejscu powstać. Z inwestycji jednak nic nie wyszło.

Projekt 190-metrowego wieżowca autorstwa Daniela Libeskinda, który zaprezentowano w 2008 roku. Projekt 190-metrowego wieżowca autorstwa Daniela Libeskinda, który zaprezentowano w 2008 roku.

Projekt 190-metrowego wieżowca autorstwa Daniela Libeskinda, który zaprezentowano w 2008 roku.

materiały prasowe

Podobny los spotkał przedstawiony w 2015 roku projekt 170-metrowego budynku zaprojektowany przez gdańskiego architekta Marcina Kozikowskiego.

170-metrowy wieżowiec, który miał stanąć na Polskim Haku zaprojektował także gdański architekt Marcin Kozikowski. 170-metrowy wieżowiec, który miał stanąć na Polskim Haku zaprojektował także gdański architekt Marcin Kozikowski.

170-metrowy wieżowiec, który miał stanąć na Polskim Haku zaprojektował także gdański architekt Marcin Kozikowski.

mat. prasowe KD Kozikowski Design

Od kilku lat powstają tu natomiast budynki osiedla Nadmotławie.

Dziś wiadomo już, że na Polskim Haku żaden wysoki budynek nie powstanie. Biuro Rozwoju Gdańska od kilku miesięcy przygotowuje plan zagospodarowania tego terenu (szczegółowo opisaliśmy go w lutym w artykule Mieszkania zamiast wieżowca na Polskim Haku). Zakłada on, że na tym terenie będą mogły powstać mieszkania oraz budynki usługowe, nie wyższe niż 30 metrów.

Zaplanowano w tym miejscu nowe drogi, w tym rondo nad brzegiem Motławy. Przy nabrzeżach mają powstać szpalery drzew. Nad konstrukcją tunelu, którym pod dnem Motławy ma biec ul. Nowa Wałowa, ma znaleźć się plac publiczny i skatepark.

Od kilku lat Urząd Morski prowadzi remont nabrzeży okalających Polski Hak.

Nowe nabrzeże przy Polskim Haku. Maj 2020 rok

Zobacz także

Więcej w kategorii Historia

Opinie (150) 1 zablokowana

  • 2021-05-30 10:30

    O! Podobny materiał, tylko że filmowy widziałem

    tutaj: youtu.be/WJsKjFXE1UY

    2 lata

    • 5 1

  • 2021-05-30 10:34

    tam powstanie popularny dyskont (1)

    żółte mury widoczne z daleka będą przyciagały setki turystów spragnionych taniego piwa i chipsów

    Stanislaw Liberskunt

    2 lata

    • 13 6

    • 2021-05-30 11:08

      Już alkoholicy z całej Polski opanowali Główne Miasto.

      Wszędzie widać porozrzucane buteleczki 100ml tej trucizny z procentami (lenie i brudasy nawet nie wyrzucą do kosza), dookoła snują się cuchnące alkoholem, skacowane osoby. A potem lament pomóżcie, zaginął pan Janusz, mój mąż i tata Brajana, widziany ostatnio na chodniku nad Motławą.

      2 lata

      • 1 0

  • 2021-05-30 10:40

    pięknie utrzymany park pełen drzew!

    żadnych brzydkich, niskiej jakości deweloperskich bloków! już oszpecono wyspę spichrzów tego typu architekturą.

    manuel la fayette

    2 lata

    • 18 4

  • 2021-05-30 10:42

    Kreatywność portalu poniżej zera (2)

    Nawet tematu sami nie potraficie zrobić, żenada. Nie musicie małpować po redaktorze Macieju Naskręt, który zrobił taki film. To plagiat

    Arek

    2 lata

    • 8 3

    • 2021-05-30 11:02

      Kogo obchodzi że jakiś facet już tam coś filmował ? (1)

      To jak ktoś teraz następny filmik robi w tym rejonie, to już niby plagiat ?
      Wyspę Spichrzów też już filmowano, jak ja teraz zrobię tam filmik, to będzie plagiat ?

      Żenada

      2 lata

      • 1 3

      • 2021-05-30 11:51

        Nie jakiś facet tylko dziennikarz

        to po pierwsze, a artykuł jest zrobiony toczka w toczkę wg jego scenariusza

        2 lata

        • 3 3

  • 2021-05-30 10:43

    Panie Obajtek, swietne miejsce na kolejny pałac

    2 lata

    • 8 13

  • 2021-05-30 10:46

    jak Liebeskind

    170-metrowy wieżowiec, który miał stanąć na Polskim Haku zaprojektował także gdański architekt Marcin Kozikowski.

    Czytaj więcej na:
    https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Polski-Hak-500-lat-u-ujscia-Motlawy-do-Wisly-n156464.html#tri

    Mariusch

    2 lata

    • 0 7

  • 2021-05-30 10:50

    Smutny (1)

    Mają tę samą formację w Hamburgu w Niemczech. Tam zbudowali wspaniały kultowy budynek dla dobra miasta. W Polsce zbudują nudną inwestycję. Miasto było znacznie lepiej zarządzane przez Niemców.

    2 lata

    • 19 7

    • 2021-05-30 12:02

      Tam myślą do przodu, pracują i dbają o owoce swej pracy.

      Obce im są polska rozrzutność i pląsy w rytmie disco polo pod wpływem wódki.

      2 lata

      • 2 0

  • 2021-05-30 10:56

    Fuj!

    Poza ostatnimi akapitami wszystko to ordynarny plagiat z Gedanopedii! Fuj!

    2 lata

    • 4 4

  • 2021-05-30 11:05

    Wieżowiec godny tego miejsca? (21)

    Niestety tam nie stanie. Zwyciężyła chłopska przaśność oraz brak rozmachu. Wielka szkoda, bo mogła by to być światowa wizytówka naszego miasta , po której Gdańsk byłby rozpoznawany wszędzie i natychmiast.

    2 lata

    • 79 85

    • 2021-05-30 11:26

      stwierdzenie na kacu chyba (8)

      czy ktoś gdzieś rozpoznaje Gdynię po Sea Towers wszędzie i natychmiast? I może jeszcze pozytywnie?

      2 lata

      • 19 18

      • 2021-05-30 11:54

        Tak Gdynia chwali się Sea Towers (3)

        i jest to charakterystyczny, wyróżniający się element miasta. Oczywiście zawsze znajdzie się ilus oszołomów, którzy będą to krytykować. Taki świat.

        Jan big Gun

        2 lata

        • 17 14

        • 2021-05-30 22:40

          gdyński magistrat się chwali

          Ale nie Gdynia.
          To nowotwór i wrzód na d...

          2 lata

          • 8 4

        • 2021-05-31 09:48

          Sea Towers - to obsceniczny ohydny potworek

          nie ma tam nic charakterystycznego ... - taki sen naćpanego architekta.
          po dekadzie "reprezentowania" - nie widziałem ani jednej pamiątki, która by była do kupienia z tym tfu tfu "wizerunkiem miasta"

          ---

          2 lata

          • 5 1

        • 2021-05-31 11:33

          to zupełnie jak do niedawna infoboksem!

          2 lata

          • 2 0

      • 2021-05-30 19:53

        Oczywiście. (3)

        Wszyscy Skandynawowie, którzy kiedykolwiek zawinęli promem do Gdyni doskonale znają ten budynek. Znają go też wszyscy marynarze i po rejsie cieszą się na jego widok. Was w Końskim Pierdzie Małym oczywiście to nie dotyczy bo macie tam wspaniały sklep GS z ciepłym piwem.

        2 lata

        • 8 7

        • 2021-05-31 06:53

          Język, emocje, sposób argumentowania wszystko mówią o kulturze autora.

          Kompleksy? Czy chęć zatarcia śladów?

          2 lata

          • 4 2

        • 2021-05-31 09:50

          kto ma wzrok ten widzi

          w środku miasta stoi klockowate gó... a turysta nawet na niego nie wjedzie by podziwiać widoki! - no way!

          ---

          2 lata

          • 3 1

        • 2021-05-31 11:34

          Rychu!!! dawaj cala naprzod, bo nie moge sie doczekac tego sea towera!

          2 lata

          • 0 0

    • 2021-05-30 11:51

      Dokładnie tak! (1)

      Biedota umysłowa wygrała. Piękny wieżowiec typu " Big Boy" dałby niepowtarzalny charakter temu miejscu, łącząc nowoczesność z tradycyjnością. Ostatnimi laty odnoszę wrażenie, ze jakieś lobby działa na niekorzyść Gdańska. Sabotaż to małe słowo.

      Jan big Gun

      2 lata

      • 15 14

      • 2021-05-31 11:36

        wspaniale by polaczyl. metrem do Kartuz przez Radom!

        2 lata

        • 1 0

    • 2021-05-30 13:30

      Najlepiej i najszybciej nastawiać szałasów i ziemianek!!!!!! Komu w tym miejscu przeszkadzał by wieżowiec 200m?? zapyzialy Gdańsk i tyle!!!!

      2 lata

      • 11 11

    • 2021-05-30 14:33

      Wizytówką Gdńska są Stare i Główne Miasto. (3)

      Jano z Wrzeszcza

      2 lata

      • 8 3

      • 2021-05-30 20:02

        Onegdaj wybudowane przez Holendrów i odbudowane przez Polaków. (2)

        Taka zaś wieża miałaby czysto polski rodowód i to jest wystarczający powód, by ją tam wybudować.

        Trójmiasto

        2 lata

        • 5 5

        • 2021-05-30 22:36

          polski rodowód?

          Od Liebeskinda?
          Czy za wysokie progi?

          2 lata

          • 5 1

        • 2021-05-31 11:38

          nie sadzilem, ze da sie dokonac takiej syntezy biedanacjonalizmu i zamilowania do biedaurbanistyki...

          a jednak! czapki z glow!

          2 lata

          • 1 1

    • 2021-05-30 15:11

      hehehe

      kozikowski dezajn w akcji :D

      2 lata

      • 3 1

    • 2021-05-30 22:34

      jeśli prześny to raczej swojski brak kasy

      i chętnych do jej władowania w bagienny cypel delty rzecznej.
      To nie Manhattan...
      Zdecydowanie.
      No i na takie falliczne demonstracje nie pozwolą energiczne, gdańskie kobiety... ;)

      2 lata

      • 5 0

    • 2021-05-31 07:44

      Taki wieżowiec to prawdziwa bieda umysłowa.

      Masz jakieś kompleksy? Może ukryte marzenia?

      2 lata

      • 3 1

    • 2021-05-31 10:04

      Będzie za to rondo!

      2 lata

      • 1 0

    • 2021-05-31 11:26

      uwaga na gnioty

      Już Tobie LCCorp agenta czarneckiego postawił przy Wałowej
      4 prymitywne 18piętrowe twory, które będą straszyć 100lat następne.
      Pamiętaj że w GD devy robią tak że wieżowce zawsze wychodzą gorzej
      w rzeczywistości niż na wizkach.

      BrzęczyszczykiewiczZ

      2 lata

      • 1 0

  • 2021-05-30 11:38

    Film z 2017 ogląda się z przyjemnością.

    Dwa pozostałe "współczesne" są pociętymi wypocinami nerwowych montażystów. Brak idei w tych filmach. Pewnie mają przypominać autorom puzle z dzieciństwa.

    2 lata

    • 10 2

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7 Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7 (1 opinia)

(1 opinia)
20 zł
spacer
maj 3-5
g. 10:00, 13:00, 16:00
Gdańsk, Pomnik Poległych Stoczniowców
20 zł
ulgowy 15 zł
Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer
maj 4
sobota, g. 11:00 - 16:00
Gdańsk, Hevelianum
Wstęp wolny
Gdynia wielu narodowości Gdynia wielu narodowości

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład
maj 16
czwartek, g. 17:30
Gdynia, Biblioteka Wiedzy
Wstęp wolny
więcej (3)

TV Filmy

1365

Garnizon Gdańsk pod dowództwem Kristofera von Hagelsberg (1)

więcej (1569)

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

więcej

Sprawdź się

Sprawdź się

Kto zdecydował o możliwości organizacji w Gdańsku jarmarków św. Dominika?

 

Najczęściej czytane