• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Placówki kulturalne kiedyś i dziś. Sprawdź, jak zmieniają się gmachy instytucji kultury

Łukasz Rudziński
23 listopada 2015 (artykuł sprzed 8 lat) 
  • Na słynnej rycinie Gdańska z 1687 roku z książki Reinholda Curickego "Der Stadt Dantzigk" po prawej stronie widać Szkołę Fechtunku, gdzie oprócz szermierki organizowano m.in. występy angielskich trup teatralnych grających sztuki Williama Szekspira.
  • Budowa Teatru Szekspirowskiego trwała 3,5 roku. To pierwszy w powojennej Polsce całkowicie nowy teatr, wybudowany od fundamentów.
  • Dziś niemal dokładnie w tym miejscu znajduje się Gdański Teatr Szekspirowski, inspirowany pierwszym gdańskim "teatrem", wspomnianą Szkołą Fechtunku.
  • Unikatem w sali światowej jest otwierany dach teatru, dzięki czemu artyści mogą grać także przy świetle dziennym.
  • Teatr wyróżnia kolor cegły i nietypowa architektura, zaskakująca zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynku.

Jak wyglądał Teatr Wybrzeże w XIX wieku? Co się działo przed II wojną światową w gmachu Opery Bałtyckiej w Gdańsku i jak wyglądała obecna siedziba Polskiej Filharmonii Bałtyckiej kilkadziesiąt lat temu? Prezentujemy najbardziej charakterystyczne budynki trójmiejskich instytucji kultury "wczoraj" i "dziś".



Gdański Teatr Szekspirowski
Budynek teatru, idée fixe pomysłodawcy i dyrektora tej instytucji - Jerzego Limona, powstał według projektu włoskiego architekta Renata Rizziego. Zaprojektowano go jako nowoczesny obiekt, którego wnętrze nawiązuje do XVII-wiecznej Szkoły Fechtunku. Powstała ona w Gdańsku na początku XVII wieku i funkcjonowała przeszło 200 lat. Ten wielofunkcyjny budynek przeznaczony był do ćwiczeń i spotkań szermierczych, występów i pokazów, walk zwierząt i przedstawień teatralnych. Grały w nim często aktorskie trupy z Anglii, wystawiając dramaty Williama Szekspira.

Inicjatywę wskrzeszenia tradycji elżbietańskiej w Gdańsku podjęto w 1990 roku, gdy Jerzy Limon powołał Fundację Theatrum Gedanense. Od tamtego czasu fundacja zabiegała o środki, by wybudować w Gdańsku teatr szekspirowski. Stało się to możliwe po wejściu Polski do Unii Europejskiej i możliwości dofinansowania inwestycji z funduszy unijnych. GTS jako instytucję powołano w 2008 roku. Budowa trwała od marca 2011 roku do sierpnia 2014 roku. Budynek Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego oddano do użytku 19 września 2014 roku. Instytucja niemal od razu stała się jednym z najważniejszych punktów na kulturalnej mapie Trójmiasta. Dysponuje unikatowym w skali świata otwieranym dachem.

Teatr Wybrzeże
  • Projekt budowli teatralnej, późniejszego Teatru Miejskiego w Gdańsku, przygotowany przez architekta i miejskiego rajcy budowlanego w Gdańsku - Carla Samuela Helda (projekt przygotowany około 1798 roku).
  • Wygląd Teatru Miejskiego w Gdańsku wedle koncepcji Carla Samuela Helda, z charakterystycznym "młynkiem". Fotografia (datowana na 1930 rok) pochodzi z książki Waldemara Krause "Das Danziger Theater und sein Erbauer Carl Samuel Held".
  • Widok frontu Teatru Miejskiego w 1898 roku. Fotografia pochodzi z książki Waldemara Krause "Das Danziger Theater und sein Erbauer Carl Samuel Held".
  • Zniszczony podczas walk o Gdańsk budynek Teatru Miejskiego w Gdańsku pozostał w ruinie do lat 60. XX wieku. Zdjęcie z 1954 roku.
  • Montaż kopuły dachu Teatru Wybrzeże w 1965 roku, podczas odbudowy teatru przy Targu Węglowym.
  • Targ Węglowy, Teatr Wybrzeże i Zbrojownia w 1983 roku.
  • Obecny wygląd Teatru Wybrzeże niebawem nieznacznie się zmieni, ponieważ trwają prace remontowe, zmieniające ul. Teatralną, mające na celu estetykę i stworzenie nowej sceny teatru - Starej Apteki.
  • Widok fasady Teatru Wybrzeże od strony ul. Świętego Ducha.

Gmach dzisiejszego Teatru Wybrzeże powstał w 1801 roku jako Teatr Miejski w Gdańsku, zaprojektowany przez Carla Samuela Helda (ówczesnego miejskiego rajcę budowlanego w Gdańsku) i poprzez swą formę architektoniczną nawiązywał do realizacji kręgu Boullé-Ledoux. W niezmienionym kształcie przetrwał do 1886 roku, kiedy przeszedł pierwszą przebudowę wymuszoną zmianami w prawie budowlanym. Budynek w 1935 roku został wyburzony do fundamentów i wzniesiony od nowa na znacznie powiększonym rzucie autorstwa spółki architektów Fritsch&Pries.

Teatr zniszczono podczas walk o Gdańsk w marcu 1945 roku. Już rok później Rada Sztuki przy Ministerstwie Kultury i Sztuki podjęła decyzję o jego odbudowie według projektu Lecha Kadłubowskiego. Prace podjęto jednak dopiero w latach 60. XX wieku i ukończono w listopadzie 1966 roku, zachowując rzut pierwotnego teatru miejskiego. Jako Miejski Teatr Wybrzeże instytucja istnieje od 1946 roku. Jego siedziba po wojnie mieściła się... w Gdyni, w lokalizacji obecnego Teatru Muzycznego. Budynek tzw. "Stodoły", gdzie grało Wybrzeże, spłonął w 1960 roku. Teatr działał także w Gdańsku, w gmachu ówczesnej Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej (Teatr Wielki) oraz w Sopocie przy ul. Bohaterów Monte Cassino (Teatr Kameralny). Od 1966 roku Teatr Wybrzeże ponownie posiada główną siedzibę przy Targu Węglowym.

Opera Bałtycka w Gdańsku
  • Pierwotnie budynek dzisiejszej Opery Bałtyckiej służył za ujeżdżalnię koni (zdjęcie z 1915 roku, tuż po oddaniu gmachu do użytku).
  • W okresie dwudziestolecia międzywojennego gmach funkcjonował jako sala sportowo-widowiskowa, gdzie występowały kabarety i organizowano walki bokserskie. Zdjęcie z 1928 roku.
  • W latach 50-tych działały tu zarówno Państwowa Opera i Filharmonia Bałtycka, jak i Państwowy Teatr "Wybrzeże" w Gdańsku. Sytuacja ta trwała do 1966 roku, gdy Teatr Wybrzeże mógł wrócić do swojej siedziby przy Targu Węglowym.
  • Budynek Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej w listopadzie 1980 roku.
  • Obecny wygląd Opera Bałtycka zawdzięcza remontowi z lat 80. minionego wieku i modernizacji z 2003 roku, gdy wyremontowano widownię.

Jeszcze bardziej nietypowe były losy gmachu przy al. Zwycięstwa 15 zobacz na mapie Gdańska we Wrzeszczu, gdzie siedzibę ma Opera Bałtycka w Gdańsku. Gmach wybudowano w latach 1914-1915 z przeznaczeniem na ujeżdżalnię koni. Z czasem zamieniono ją w salę sportowo-widowiskową z zapleczem gastronomicznym. Budynek zwany Sporthalle dysponował salą na około 1 tysiąc miejsc z centralną areną i widownią amfiteatralną po jej obu stronach. W okresie międzywojnia odbywały się tu walki bokserskie czy występy kabaretów. Po II wojnie światowej właśnie w tym gmachu odbywał się proces namiestnika Rzeszy Alberta Marii Forstera, zakończony w 1948 roku skazaniem go przez Najwyższy Trybunał Narodowy za zbrodnie ludobójstwa i przestępstwa wojenne na karę śmierci (której jednak nie wykonano, Forster zmarł w więzieniu).

Studio Operowe Państwowej Filharmonii Bałtyckiej "wprowadziło się" tutaj w 1950 roku, choć budynek należał wtedy jeszcze do Teatru Wybrzeże, którego gmach był kompletnie zniszczony po walkach o Gdańsk pod koniec II wojny światowej. W 1953 roku budynek przekazano Państwowej Operze i Filharmonii Bałtyckiej, które rozdzielono w 1993 roku. Od 1994 roku Państwowa Opera Bałtycka działała już jako samodzielna instytucja, zaś od 2012 roku nazywa się Operą Bałtycką w Gdańsku.

Opera Leśna w Sopocie
  • Zmodernizowana Opera Leśna w Sopocie swój rozkwit przeżywała w latach 20. XX wieku, gdy w jej repertuarze zaczęły pojawiać się opery wagnerowskie, wykonywane przez czołowych artystów Europy.
  • Opera Leśna w Sopocie w 1949 roku.
  • Opera Leśna w Sopocie. Zdjęcie z 1962 roku.
  • Festiwal Piosenki w Sopocie w Operze Leśnej. Zdjęcie z 1975 roku.
  • Charakterystyczny żółto-pomarańczowy dach Opery Leśnej towarzyszył artystom i publiczności do remontu, który zaczął się w 2010 roku.
  • Po remoncie Opera Leśna zyskała nowy dach, z lotu ptaka przypominający wielkiego nietoperza.
  • Opera Leśna może dziś pomieścić ponad 4 tysiące widzów.

Ten położony w leśnej dolinie amfiteatr powstał dzięki kapelmistrzowi Teatru Miejskiego w Gdańsku przy Targu Węglowym, Paulowi Walther-Schafferowi, który znalazł to miejsce podczas spaceru w 1909 roku. Ponieważ miejsce miało doskonałą akustykę, kapelmistrz wpadł na pomysł, by stworzyć tu scenę plenerową Teatru Wybrzeże. Budowę rozpoczęto jeszcze w 1909 roku wedle projektu pomysłodawcy. Scenę otwarto już 11 sierpnia 1909 roku. Przed pierwszą wojną światową obiekt był rzadko wykorzystywany. Swój rozkwit Opera Leśna przeżywała w latach 20. XX wieku, gdy wystawiano na jej scenie opery wagnerowskie, świetnie przyjęte przez niemieckich krytyków. Z czasem na jej deskach zaczęli występować czołowi śpiewacy Europy.

W czasie II wojny światowej spektakle grano tu aż do 1943 roku. Niedługo po wojnie Opera ponownie została otwarta, jednak straciła dawny blask i do 1961 roku wykorzystywano ją tylko okazjonalnie. Obiekt wiele zawdzięcza decyzji o przeniesieniu do niego Międzynarodowego Festiwalu Piosenki. W 1964 roku doczekał się konstrukcji dachu. Ostatni gruntowny remont obiekt przeszedł w latach 2010-2012, podczas którego wymieniono konstrukcję dachu i zmodernizowano zaplecze sceny.

Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni
  • Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni wybudowano w 1978 roku w miejscu dawnej "Stodoły", gdzie swoją siedzibę miał Teatr Wybrzeże.
  • Budowa Teatru Muzycznego w Gdyni. Zdjęcie z 1974 roku.
  • Teatr Muzyczny przed XIII Festiwalem Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1988 roku.
  • W latach 2010-2012 Teatr Muzyczny przeszedł gruntowną rozbudowę, w wyniku czego dziś dysponuje 3 scenami i 1070 miejscami na widowni Dużej Sceny.
  • To obecnie największa placówka teatralna w Trójmieście i jedna z największych w Polsce.

Teatr pod Kamienną Górą w Gdyni (w pobliżu obecnego Teatru Muzycznego, choć niektóre źródła podają, że dokładnie w obecnej lokalizacji Muzycznego) zbudowali hitlerowcy w 1942 roku jako "Stadthalle" - lokal rozrywkowy z przeznaczeniem na występy rewiowe, w ramach akcji Kraft durch Freude (Siła przez radość). Obiekt z czerwonej cegły miał charakterystyczny kształt "stodoły" i spadzisty dach. Po wojnie był on siedzibą różnych teatrów (w tym Teatru Wybrzeże), a w 1960 roku doszczętnie spłonął.

Historia Teatru Muzycznego rozpoczyna się z kolei w 1957 roku w... Gdańsku, zaś pierwsze spektakle wystawiono w 1958 roku w Nowym Porcie. Już po drugiej premierze zaproponowano, by scena przeniosła się jednak do Gdyni (do obecnej siedziby Teatru Miejskiego przy ul. Bema, gdzie grywał też Teatr Wybrzeże). W tym miejscu Muzyczny egzystował niemal do końca lat 70. XX wieku, do czasu wybudowania nowego teatru przy Placu Grunwaldzkim 1 zobacz na mapie Gdyni według projektu Daniela Olędzkiego i Józefa Chmiela. Uroczyste otwarcie Teatru Muzycznego w Gdyni nastąpiło 21 lipca 1979 roku (obiekt budowano od 1972 roku). W listopadzie 2010 roku rozpoczęto przebudowę teatru, obejmującą niemal cały budynek. Prace ukończono w 2013 roku (oficjalne otwarcie odbyło się 6 września 2013 roku). Dzięki rozbudowie Teatr Muzyczny dysponuje obecnie trzema scenami oraz jedną z największych w Polsce widowni Dużej Sceny, liczącą 1070 miejsc.

Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku
  • Do 1996 roku na terenie dzisiejszego gmachu Polskiej Filharmonii Bałtyckiej znajdowała się elektrociepłownia. Na zdjęciu Elektrownia Ołowianka (Elektrizitätswerk Bleihof) z 1899 roku.
  • Elektrociepłownia Ołowianka, widok podczas przeprawy promowej przez Motławę z 1958 roku.
  • Kompleks Elektrociepłowni Ołowianka na tle miasta widziany z drugiego brzegu Motławy w 1989 roku.
  • Polska Filharmonia Bałtycka w obecnym kształcie funkcjonuje od 2007 r., gdy ukończono wyposażanie centrum kongresowo-muzycznego.
  • Widok Polskiej Filharmonii Bałtyckiej z drugiego brzegu Motławy.
Pierwsze próby stworzenia filharmonii podjęto tuż po wojnie, gdy Roman Kuklewicz rozpoczął formowanie i pierwsze próby Miejskiej Orkiestry Symfonicznej w Sopocie. Koncert inaugurujący działalność Filharmonii Bałtyckiej miał miejsce 29 września w Sali Domu Katolickiego w Sopocie (zespół koncertował w całym Trójmieście, m.in. w Operze Leśnej, Teatrze Miniatura czy w siedzibie Teatru Wybrzeże w dzisiejszym Teatrze Miejskim w Gdyni), zaś już w kwietniu 1949 roku instytucja ta została upaństwowiona i nazwana Państwową Filharmonią Bałtycką.

Z kolei w 1953 roku nastąpiło połączenie ze Studiem Operowym w jedną organizację - Państwową Operę i Filharmonię Bałtycką, z siedzibą w gmachu dzisiejszej Opery Bałtyckiej. Rozdzielenie obu instytucji dokonało się w 1993 roku, gdy dyrekcję Filharmonii objął Roman Perucki. Wtedy też rozpoczęto poszukiwania samodzielnej siedziby dla Filharmonii Bałtyckiej. Dyrektor Perucki zaproponował nowatorskie przedsięwzięcie w skali kraju, czyli rewitalizację poprzemysłowego terenu po 100-letniej elektrociepłowni na wyspie Ołowiance w Gdańsku. Kompleks miejskiej elektrowni na Ołowiance wybudowała w latach 1897-98 berlińska firma Siemens & Halske, jej dalsza rozbudowa trwała do 1913 roku. Elektrociepłownia uległa zniszczeniom w czasie walk o Gdańsk pod koniec II wojny światowej, ale uruchomiono ją już w sierpniu 1945 roku i funkcjonowała nieprzerwanie aż do zamknięcia w 1996 roku. Projekt architektoniczny nowej siedziby Filharmonii stworzył Marcin Kozikowski. Realizacja inwestycyjna trwała nieprzerwanie od 1998 do 2007 roku, kiedy nastąpiło uroczyste otwarcie kompleksowo wyposażonego centrum muzyczno-kongresowego.

Miejsca

Opinie (14)

  • (1)

    a teatr Miniatura?

    • 2 0

    • A jest taki teatr? Kiedyś był...

      • 0 0

  • Komuniści (3)

    Jak można było odbudować tak ładny budynek teatru wybrzeże w tak paskudny sposób. Komuniści to jednak kompletne bezguścia

    • 9 3

    • Mysle, ze to nie tyle komunisci (2)

      W tym czasie ogolnie budowalo sie niezbyt ladnie w calej Europie. W Anglii budynki z 60-80 lat sa tak szkaradne, ze falowce wydaja sie przy ich perelkami architektury.

      • 1 0

      • (1)

        Modernizm w Polsce miał 2 twarze - jedną jest właśnie m.in. budynek Teatru Wybrzeże, ale jest i ta druga, ładniejsza, jak np. Pałac Kultury w Warszawie.

        • 1 3

        • znawca się znalazł. Pekin to nie modernizm

          TW jest świetnym budynkiem IMHO., jednym z najlepszych na Pomorzu po 45'.

          • 1 0

  • W naszych czasach (2)

    W naszych czasach takie obiekty nie służą kulturze, tylko zatrudnieniu "krewnych i znajomych królika", dla niepoznaki podpiętych pod kulturę, sport czy co tam jeszcze.

    Przykłady można mnożyć: ECS, Teatr Szekspirowski, stadion... Schemat wszędzie ten sam - garstka merytorycznych i zawalonych robotą fachowców i chmary nieprzypadkowych pierdzistołków...

    I ciekawe porównanie - zbudowany za 300 baniek państwowy ECS, instytucja wyjątkowo pasywna, tuż obok tętniący życiem klub B90, działający dzięki prywatnej inicjatywie

    • 18 2

    • Dalem plusa i sie zgadzam z duza czescia (1)

      Jednak nie wiem, czy B90 i ECS sa slusznym zestawieniem.

      To troche jakby zestawic ze soba klinike, gdzie powinno sie ksztalcic nowych lekarzy, dokonywac przeszczepow serca i rozwijac medycyne (nawet w tych kierunkach, gdzie rynkowo "nie oplaca sie") z jakas mala klinika robiaca operacje plastyczne nosa i wstrzykujaca botoks.

      Nie, aby nie bylo na to zapotrzebowania.

      Wzglednie - teatr/opera w zestawieniu z wystepami kabaretow.

      • 4 0

      • No nie wiem, nie wiem

        No nie wiem, nie wiem, bo cóż takiego rozwojowego dzieje się w ECS? ostatnio zdaje się promocja książki dr Friedricha. Ale czy do takiego drobiazgu potrzebny obiekt za 300 milionów?

        A B90 - występy światowej rangi artystów, spora frekwencja. To B90 i prywatna inicjatywa ożywiły postoczniowe tereny, a nie urzędnicze rojenia za cudze (nasze, podatników) pieniądze....

        • 5 0

  • A co z ŻAKiem?

    Może pokazano by jak urzędasy wyrzucili ŻAK z budynku na Hucisku i zrobili sobie remont za 13mln złotych? Dziś już mało kto to pamięta

    • 19 1

  • a dlaczego

    Nie pokazaliście teatru Wybrzeże w Gdyni ??

    • 3 0

  • Dołączanie do artykułu Szkoły Fechtunku II jako sali gdzie wystawiano przedstawienia Szekspira, jest kontynuacją konfabulacji prof. Limona.
    Owszem jest prawdopodobne że takie spektakle w Gdańsku były prezentowane ale jeśli juz to w Szkole Fechtunku I, która znajdowała się przy ul. Zbytki mniej więcej w miejscu gdzie jest teraz ścieżka wzdłuż nieistniejącego (fragmenty) muru średniowiecznego a po latach tworzyła ul. Za Murami.
    Sądzę że dla dobra tej placówki jaką jest Teatr Szekspirowski, należy raz ostatecznie zdjąć odium fałszu w jakim się ta placówka porusza.
    Ani nie znajdowała się ona, w uparcie wciąż podawanym miejscu ani też Renato Rizzi nie wygrał żadnego konkursu.
    Te dwie informacje po sprostowaniu całości projektu, stanowiłyby zwieńczenie legalności powstania TS a tak wciąż i nie bez racji, stają się powodem do ataku.
    Czyż ciężko niektórym to zrozumieć, że na kłamstwie trudno cokolwiek pozytywnego zbudować?

    • 21 2

  • Najpiękniejsze to Filharmonia Bałtycka czyli rewitalizację poprzemysłowego terenu po 100-letniej elektrociepłowni na wyspie Ołowiance i Opera Leśna.
    Jak się chce to można ratować zabytki.....
    Reszta to klocki z betonu i szkła bez szczególnego, bez wyrazu....

    • 30 0

  • Moja subiektywna opinia

    Teatr Wybrzeże- wyrządzono dużą krzywdę stawiając tego "szklaka" na miejscu tak pięknej budowli...

    Filharmonia- cudo!

    • 35 2

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Grodzisko wczesnośredniowieczne w Sopocie, popularnie zwane "Górą Zamkową" jest:

 

Najczęściej czytane