• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Odkryto zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku

Katarzyna Moritz
11 stycznia 2019 (artykuł sprzed 5 lat) 

Pozostałości zbiornika - stan z 11 stycznia 2019 r.


Na terenie budowy nowego osiedla odkryto dawny zbiornik prawdopodobnie pierwszej gazowni w Gdańsku, którą uruchomiono w 1853 roku przy ul. Toruńskiej zobacz na mapie Gdańska. Dzięki temu na Starym Przedmieściu i Głównym Mieście mogło pojawić się kilkaset latarń ulicznych zasilanych gazem. Nowy właściciel tego miejsca - deweloper Marvipol dokonuje rozbiórki budowli.



Aktualizacja 16 stycznia: Od firmy Marvipol Development, właściciela działki, otrzymaliśmy odpowiedź odnośnie prac i losów odkrytego zbiornika. W całości zamieszczamy w ramce poniżej.


Interesujesz się zabytkami przemysłowymi?

Przy ul. Toruńskiej w Gdańsku, na terenie budowy nowego osiedla Dwie Motławy, które stawia warszawski deweloper Marvipol, odkryto pozostałości po dawnym zbiorniku gazowym. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że jest to najprawdopodobniej zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, którą uruchomiono dokładnie 21 grudnia 1853 roku.

Czekamy na potwierdzenie tych informacji przez dewelopera, który zlecił tam przeprowadzenie badań archeologicznych.

Niemniej pozostałości odkrytego zbiornika widać na dawnych historycznych mapach zarówno z 1910 r. (znajdującej się w zbiorach PAN BG) oraz z 1933 roku, mapa z British Library, London, których fragmenty zamieszczamy poniżej.

Niewielki dawny zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, stan sprzed kilku dni. Niewielki dawny zbiornik pierwszej gazowni w Gdańsku, stan sprzed kilku dni.
Współcześni mieszkańcy Gdańska zapewne nie wyobrażają sobie spacerowania wieczorem po mieście, w którym oświetlenie jest bardzo słabe lub zupełnie go brakuje. A tak właśnie było zanim powstała pierwsza gazownia w Gdańsku. Dzięki niej zastąpiono lampy oliwne, które całkowicie wygaszano po godz. 23, na gazowe. To była spora rewolucja w oświetleniu miasta, a wzorowaliśmy się na Berlinie (gdzie system wprowadzono w 1826) i Londynie.

W celu polepszenia sytuacji już 8 maja 1844 roku zgłoszono projekt oświetlenia ulic lampami gazowymi, a tym samym budowy gazowni przy Toruńskiej. Po jej uruchomieniu 21 grudnia 1853 roku na Starym Przedmieściu i Głównym Mieście (po obecną ul. Szeroką) początkowo uruchomiono 312 latarń publicznych i 508 prywatnych na 68 posesjach.

Rosnące zapotrzebowanie na oświetlenie, a z czasem i na inne cele (kuchenki gazowe), wymusiło rozbudowę gazowni przy Toruńskiej.

Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z 1910 r. znajdującej się w zbiorach PAN BG. Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z 1910 r. znajdującej się w zbiorach PAN BG.
Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z  1933 r. z z British Library, London. Odkryty zbiornik (czerwony punkt) na fragmencie mapy z  1933 r. z z British Library, London.
Pierwsza gazownia składała się z ceglanego budynku z 12 piecami, budynków o konstrukcji szkieletowej mieszczących chłodnice, urządzenia odsiarczania, maszyn i kotłów, warsztatów, szop węglowych, budynku administracyjno-mieszkalnego dla kierownictwa (przy Thornscherweg, pośrodku działki). Po jego północno-zachodniej stronie stanął zbiornik gazu o pojemności 1200 m sześc.

W 1854 roku przekazano do eksploatacji nowe piece i dodatkowy zbiornik gazu o pojemności 1200 m sześc., w 1864 roku trzeci zbiornik, o pojemności 2900 m sześc.

Jak podaje Gedanopedia, w roku 1861 roku w gazowni zatrudniano 26 pracowników. W 1858 gaz docierał do 757 latarń ulicznych i 5439 lamp w mieszkaniach, instytucjach i sklepach. Pod koniec lat 60. XIX wieku liczba odbiorców wzrosła do 11,8 tys., roczna produkcja w roku 1870 osiągnęła 2 mln m sześc., a dwa lata później - 2,4 mln.

Teren gazowni przy Toruńskiej na przedwojennym zdjęciu lotniczym. Nie widać na nim odkrytego właśnie zbiornika, tylko te znacznie większe. Teren gazowni przy Toruńskiej na przedwojennym zdjęciu lotniczym. Nie widać na nim odkrytego właśnie zbiornika, tylko te znacznie większe.
Po kolejnych rozbudowach w 1902 roku produkcja gazu osiągnęła 5,5 mln m sześc. a zasięg sieci gazowej obejmował obszar zamieszkany przez 100 tys. osób. Przy Toruńskiej już nie było możliwości dalszej rozbudowy, podjęto więc decyzję o budowie nowej gazowni w rejonie ujścia Motławy do Wisły, w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej, na 6 ha łąk zwanych Kielmeisterwiese, które dały nazwę ulicy okalającej nową gazownię od południowego wschodu: Kielmeisterweg (ul. Stępkarska zobacz na mapie Gdańska, koło Wałowej).

Uruchomiono ją 14 listopada 1904, z produkcją 25 tys. m sześc. na dobę, z docelową możliwością 40 tys. m sześć. Do roku 1910 nowa gazownia wspomagała tę pierwszą, którą ostatecznie wyłączono w 1913 roku. Zachowano jednak zbiorniki gazowni, które stanowiły podstację nowej gazowni i  magazyny gazu produkowanego w nocy na godziny szczytowego poboru.

Wracając do oświetlenie gazowego, warto dodać, że funkcjonowało ono w Gdańsku na niektórych ulicach do 1970 roku.

Oświadczenie w sprawie prac realizowanych w ramach inwestycji Dwie Motławy przy ulicy Toruńskiej w Gdańsku przysłane 16 stycznia 2016 r.

Marvipol Development pragnie poinformować o statusie prac prowadzonych w ramach realizacji projektu Dwie Motławy w Gdańsku przy ulicy Toruńskiej.

Wszystkie prace na działce odbywają się pod nadzorem i za imiennym zezwoleniem Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku.

W dniu 12 grudnia 2018 roku dokonano odbioru badań prowadzonych na terenie inwestycji. Zgodnie z otrzymanym protokołem Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków stwierdził, że badania oraz dokumentację odebrano bez uwag i uznał je za zakończone. Jednocześnie Konserwator zezwolił na rozbiórkę odkrytych elementów murowanych i pali drewnianych. Wszystkie elementy zostały utrwalone w dokumentacji konserwatorskiej.

Marvipol Development chciałby podkreślić, że wszelkie prace oraz związane z nimi procedury zostały zaakceptowane, a następnie zaplanowane i wpisane w harmonogram realizacji inwestycji.

Mariusz Skowronek, biuro prasowe Marvipol Development

Inwestycje

Opinie (298) 10 zablokowanych

  • (27)

    Chyba niedługo powinni wrócić do oświetlenia gazowego,bo za prąd niedługo jak za zboże trzeba bedzie płacić moi drodzy i kochani.

    • 196 44

    • (1)

      Mili i kochani...o matko!

      • 1 1

      • Milusienci i Konchaniuncy

        • 0 0

    • dokładnie jak twoi koledzy będą kablować do uniokretynów będziesz płacił . (22)

      • 14 33

      • Dzięki PiS będziesz płacił 100% więcej za prąd, ale boli cię to że komuś się to nie podoba? (18)

        Droższy prąd to wyższe ceny wszystkich produktów, co PiS musi odwalić żebyś w końcu przestał ich bronić? Obudzisz się z letargu jak chleb będzie po 50zł za bochenek, czy będziesz dalej pisał peany na cześć jedynej słusznej partii?

        • 42 20

        • (6)

          A wiesz może kto zgodził się na takie limity emisji CO2, geniuszu?

          • 15 17

          • (1)

            Wiemy - Lech Aleksander Kaczyński. Podczas negocjacji Traktatu Lizbońskiego. Jeszcze jakieś pytania?

            • 26 3

            • To ten bohater z pod Smoleńska ?

              • 8 2

          • Wiem. Prezydent Lech Kaczyński na unijnym szczycie w 2007 roku. (2)

            "Sam Lech Kaczyński tak mówił w wywiadzie dla "Dziennika" w 2008 r. - Moja polityka dawała rezultaty, ale wielu się nie podobała. Musiała się nie podobać, bo my robiliśmy to, co w naszym interesie. Ale czy ja w UE nie byłem solidarny? Przecież zgodziłem się np. na politykę klimatyczną z punktu widzenia Polski ryzykowną. To był mój gest w stosunku do pani kanclerz Angeli Merkel. Niestety, nie zawsze mogliśmy liczyć na podobne gesty pod naszym adresem. "

            • 26 2

            • Nauczyłeś się tego na pamięć , serio ???

              • 0 7

            • polityka to nie są gesty, to jest wyprzedzanie faktów.
              na to jakoś nie wpadł :)

              gesty i uśmiechy to można sobie robić - kiedy wszystko jest już przygotowane i zapięte na ostatni guzik - vide pakt o nieagresji z niemcami w 39..
              to były właśnie durne gesty

              • 11 0

          • A kto idzie w węgiel zamiast w ekologiczne źródła energii?

            • 21 9

        • Sam w te bzdury nie wierzysz.

          • 1 5

        • (2)

          Jemu już mózg wyprało TVPis doszczętnie, nie ma co się siłować...

          • 19 0

          • TVPiS nie pierze mózgu, wyborcy jedynej słusznej partii to przecież bezmózgi o_O (1)

            • 18 1

            • wyplukuje sladowe resztki, zeby bylo sterylnie, wtedy mozna startowac np z nowa historia

              • 6 0

        • (6)

          Nie chamuj się, 10000 zł za chleb.

          • 13 23

          • (1)

            Jak masz coś do powiedzenia, wróć do szkoły i naucz się poprawnej polszczyzny. Później wróć i wykorzystaj to, czego Cię tam nauczyli. Wstyd !

            • 11 1

            • pisiec i wszystko w temacie

              oswiata po pisiemu

              • 5 5

          • Żebyś się nie obudził z ręką w nocniku pelikanie #dojnej zmiany (2)

            • 22 11

            • (1)

              Obudziłem się z ręką w nocniku w 2007 roku.

              • 14 14

              • powieźli cię za aferę gruntową?

                • 12 2

          • idź do szkoły głąbie i naucz się pisać po polsku

            • 9 1

      • Zarowki!!! (2)

        P. Prezydent załatwi nam żarówki które nam Unia zakazała i będzie po staremu !,

        • 10 2

        • (1)

          tylko jeszcze trzeba nowa fabryke zbudowac

          • 5 0

          • Teraz są chińskie, kupuje się pięć, jedna na pięć zadziała

            • 6 0

    • Sven

      To troll

      • 1 4

    • a trojmiasto powinno zablokowac Twoje trollowskie komentarze

      • 32 22

  • Nieprawidłowa informacja (3)

    Z załączonych starych map widać, że stary zbiornik gazowni stał bliżej torowiska starego dworca gdańskiego. Obecne odkrycie znajduje się bliżej mostu nad Motławą, na terenie dawnego budynku Cezalu. Położenie i kształt wskazuje raczej na pozostałości jakiejś baszty, choć nie znajduję żadnych informacji o tym miejscu.

    • 12 3

    • Stare mapy.

      Mam starą mapę na której dokładnie to widać. W tym miejscu gdzie pokazane jest na tej mapce robią jakieś odwierty,pewnie sprawdzają skażenie gruntu.

      • 0 0

    • Identyczne zbiorniki w kształcie "baszt" stały po obu stronach - od N. Motławy i od d. dworca.

      • 2 0

    • żadna baszta

      • 1 1

  • Można przerobić na pomnik

    Pomnik wisgomo kogo

    • 6 1

  • tereny pierwszej gazowni...

    .... to tylko celowa zmyłka dewelopera. Terenami jakimi interesują się deweloperzy naprawdę są okolice ulic : Stępkarskiej, Wiosny Ludów, Wałowej , Podstocznej . Tutaj są tereny gazowni istniejącej bardzo długo i trochę terenów dawnej stoczni gdańskiej. Oraz po przeciwnej stronie Wałowej
    gdzie ulica Więcierze w kierunku muzeum II wojny światowej. Są też pomysły by zlikwidować szkołe na Karpiej i tu postawić jakieś niby budynki , podobnie w rejonie ulic Sierocej, Krosienki, Krosnej, Obr. Poczty Polskiej. No i zakałą jest budynek dawnej Poczty Polskiej co z tego , że to budynek historyczny , ważny dla mieszkańców Gdańska i Polaków.

    • 4 4

  • (22)

    A gaz był z Rosji?

    • 39 35

    • ??? (4)

      To był gaz tzw. miejski, produkowany z koksu, dlatego był magazynowany w zbiornikach. Potem kiedy w latach 80-tych Polska zaczęła sprowadzać rosyjski gaz ziemny ( wydobywany ze złóż ziemnych ) klasyczne gazownie zostały "zlikwidowane". Teraz mamy już w rurociągach tylko gaz ziemny.

      • 20 1

      • Panie Gazowniku. Koks w procesie odgazowywania węgla był rodzajem odpadu. Był wynikiem tego procesu a nie jego wsadem. Jak na specjalistę słabo.

        • 0 1

      • rurociągach? (2)

        Gazociągach!

        Gazownik...?

        • 4 4

        • Korkociągach

          • 2 2

        • Gazociągi są budowane z rur. Dawniej stalowych a teraz z PE . Więc jeśli z rur , to należą do tzw. rodziny rurociągów. Napisałem rurociągi ( to tak dla laików ).

          • 9 0

    • Czy gaz był z Rosji?

      Tak lecz koks kupowało się w gdańskich gazowniach.

      • 2 0

    • (13)

      Był wytwarzany z węgla, który w tym czasie sprowadzano statkami z Glasgow. Węgiel już na miejscu był poddawany procesowi gazyfikacji.

      • 31 2

      • (12)

        jaki gaz uzyskiwano w tym procesie?

        • 8 2

        • (4)

          Był to tzw gaz miejski, który zawierał głównie metan i in. węglowodory, wodór, tlenek węgla (stąd właściwości trujące). W połowie XX wieku został zastąpiony przez gaz koksowniczy a następnie przez znacznie tańszy gaz ziemny.

          • 25 1

          • (3)

            Ma się na czym nosić czapkę co?

            • 20 2

            • (1)

              Ma sprawne dłonie bo dobrze klika w internecie

              • 5 2

              • Obecnie w internecie można znaleźć wszystko. Nie to jest problemem. Wyzwaniem jest oddzielenie informacji fałszywych od prawdziwych. Najczęściej wystarczy do tego wiedza ogólna na poziomie licealnym, ale trzeba chcieć. W tym jednak przypadku decydującą rolę odegrały moje zainteresowania historią Gdańska. Pozdrawiam.

                • 12 0

            • Pogratulować wiedzy! To się liczy!

              • 11 2

        • Gaz świetlny (5)

          Zwany też miejskim.
          Ulubiony gaz samobójców, bo z racji zawartości tlenku węgla, można było się nim otruć.

          • 14 5

          • (4)

            Zgadza się. Teraz gazem ziemnym nie da rady się otruć. Jest wybuchowy.

            • 14 1

            • (2)

              zamkniemy cię w szczelnym worku / naczyniu, wyciągniemy powietrze i wpuścimy gaz - a potem będziemy nagrywać jak to się nie trujesz :)

              • 3 7

              • (1)

                Udusi się z braku tlenu, a nie zatruje.

                • 6 0

              • szybciej sie udusi
                ale jesli dasz mu gaz ziemny z tlenem
                tez sie zatruje i umrze
                tylko wolniej

                • 3 0

            • Miejski też był wybuchowy. Przy dobrej temperaturze wytwarzania, zawierał do kilku procent wodoru.

              • 6 1

        • Afroamerykański z czarnego węgla

          • 19 4

    • Z d*py

      • 5 0

    • Z San Escobar

      • 24 3

  • Przecież oni to już zakopali

    • 2 0

  • (1)

    Nie dbamy, nie szanujemy własnej historii. W obecnych czasach liczy się tylko kasa. Notabene były budynek administracyjny, po wojnie przychodnia, obecnie budynek mieszkalny nie jest zabytkiem ????!!!!

    • 5 5

    • z tą "naszą" historią, to chyba lekka przesada

      • 3 1

  • Zabytki

    Już dziś burzą...

    • 4 3

  • (8)

    Chciałbym zauważyć , ze zaznaczony zbiornik na ilustracjach przez redakcje Trójmiasto nie mieści się tam gdzie go odnaleziono. Pozdrawiam

    • 50 8

    • (5)

      To może oznaczać, że odkryto coś innego. Możliwe, że są to resztki amfiteatru z czasów rzymskich, w którym lwy zjadały Kaszubów

      • 29 1

      • Pierwotnie, z racji niższych kosztów, to wilki miały zjadać Kaszubów. Ale wilki oświadczyły, że Kaszubi to ich bracia, a

        oni nie są kanibalami.

        • 4 0

      • Genialne!

        • 2 2

      • (1)

        krzescijan

        • 5 1

        • nie wiadomo czy stare Kaszuby to byli krzescijanie

          • 6 0

      • dobre!!!

        • 6 2

    • W takim wypadku (1)

      Trzeba skonsultować się z Krystyną z Gazowni

      • 23 0

      • Ha ha ha :) Niestety już nie odpowie, bo poszła na emeryturę.

        • 8 0

  • Nawet na mapie która jest ns trojmiasto.pl widać te zbiorniki :) (1)

    https://m.trojmiasto.pl/mapa/#/map/-25.27,231.04,4,h

    • 5 0

    • mamy lepsze mapy, calej starej gazowni

      • 4 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Katalog.trojmiasto.pl - Muzea

Sprawdź się

Sprawdź się

Przy której ulicy w Gdyni stała kamienica rodziny Skwierczów?

 

Najczęściej czytane