- 1 Zamiast Rębiechowa lotnisko na morzu (221 opinii)
- 2 Nowe ściany starej kawiarni na Aniołkach (64 opinie)
- 3 15 lat temu otwarto powiększoną galerię Klif (128 opinii)
- 4 Wieczny kłopot z dzielnicami: "na" czy "w" (471 opinii)
- 5 Tajemnicza baszta zostanie otwarta (71 opinii)
- 6 Ważki jak szarańcza i ślepy Maksym z ZSRR (8 opinii)
Odbudowane po wojnie, ale w zmienionej formie
Wszystkie zostały uszkodzone pod koniec II wojny światowej, a podczas odbudowy nadano im mniej albo bardziej zmienioną formę. W artykule przedstawiamy losy pięciu budynków użyteczności publicznej w Gdańsku - czterech w Śródmieściu i jednego w Nowym Porcie - które wyglądają dziś inaczej, niż na przedwojennych zdjęciach.
1. Kościół Morski
Kościół przy ul. Oliwskiej 2 - do 1945 r. niem. Neufahrwasserweg, czyli Nowoportowej - został wybudowany w latach 1904-1905 w stylu neogotyckim. Pierwotnie służył luteranom pod nazwą Kościół Wniebowstąpienia. Przez cztery pierwsze dekady wieńczyła go nakryta dwoma spiczastymi hełmami wieża, która wznosiła się na wysokość 61 m. Niewątpliwie była ona najbardziej charakterystycznym elementem dawnej panoramy Nowego Portu.
porównać
Po wojnie kościół przekazano katolikom, a jego gospodarzem został zakon franciszkanów. Wspólnie z wiernymi zakonnicy podjęli się żmudnego dzieła odbudowy, którego zwieńczeniem było ponowne poświęcenie świątyni w 1949 r. i nadanie jej nowego wezwania: Morskiego Kościoła Misyjnego Niepokalanego Serca Maryi.
Czytaj również: Zobacz portowy kościół franciszkanów
Podczas odbudowy zrezygnowano z odtworzenia charakterystycznego zwieńczenia wieży, choć pierwotnie był taki zamiar. Jak wynika ze źródeł, zadecydowały o tym nie tyle względy finansowe, co techniczne. Nadwątlona przez pożar ceglana konstrukcja najprawdopodobniej runęłaby, gdyż nie byłaby w stanie utrzymać ciężaru nowych hełmów. Zamiast nimi wieża została zwieńczona dwuspadowym dachem, pośrodku którego znajduje się niewielka sygnaturka.
2. Kościół św. Elżbiety
porównać
Czytaj również: Szpitalny kościół z czasów średniowiecza
Pod koniec II wojny światowej uległ poważnym zniszczeniom. Zawalił się dach, większość sklepień i hełm wieży, zaś jego wnętrze wraz z wyposażeniem uległo wypaleniu. Został odbudowany jako jeden z pierwszych kościołów w Gdańsku, podstawowy zakres prac zakończył się już w 1949 r. Podobnie jak kościół w Nowym Porcie został przekazany katolikom, a jego gospodarzem został zakon pallotynów.
Jak widać na załączonych zdjęciach, sylwetka kościoła św. Elżbiety przetrwała do dziś w niemal niezmienionym stanie. Jedynym znaczącym elementem, który odróżnia stan przedwojenny od współczesnego, jest zwieńczenie wieży. Do wiosny 1945 r. była ona nakryta smukłym hełmem, który pochodził z XVII w. Podczas powojennej odbudowy zastąpiono go znacznie mniejszym, stożkowym daszkiem.
Czytaj również: Wspomnienia przedwojennych Polaków z Gdańska
Przyglądając się przedwojennej fotografii, uwagę przykuwa także ciąg kilkupiętrowych kamienic z przełomu XIX i XX w., które rozciągały się od kościoła św. Elżbiety aż do skrzyżowania z ul. Rajską. W następstwie niemiecko-radzieckich walk o Gdańsk w 1945 r. zostały obrócone w ruinę. Wyburzono je w pierwszych latach powojennych, w związku z poszerzeniem ul. Podwale Grodzkie. Wydaje się niemal pewne, że gdyby ulica zachowała dotychczasowy przekrój, zgliszcza kamienic i tak zostałyby usunięte. Powody, dla których uznawano tego typu budynki za bezwartościowe i nie kwalifikowano ich zazwyczaj do odbudowy, wyjaśniliśmy już w artykule poświęconym zabudowie okalającej niegdyś Targ Węglowy.
Czytaj również: Dlaczego nie odbudowano kamienic przy Targu Węglowym?
3. Oddział Narodowego Banku Polskiego
porównać
Od chwili otwarcia pełni nieprzerwanie funkcję siedziby najważniejszych placówek bankowych w Gdańsku. W czasach kajzerowskich Niemiec znajdował się tutaj oddział Banku Rzeszy, w czasach Wolnego Miasta Gdańska Bank Gdański, w czasach hitlerowskich Niemiec ponownie oddział Banku Rzeszy, zaś po włączeniu Gdańska w granice naszego kraju oddział Narodowego Banku Polskiego, który funkcjonuje do dziś.
Jak wskazują dawna i obecna nazwa ulicy, bank powstał w miejscu wałów obronnych, których rozbiórkę przeprowadzono na przełomie XIX i XX w. Był to niewątpliwie jeden z najbardziej reprezentacyjnych obiektów, jakie powstały w Gdańsku w tym okresie. Zarówno jego wnętrza, jak i elewacje zostały bogato ozdobione różnego rodzaju detalami architektonicznymi.
Jednym z najciekawszych przykładów są płaskorzeźby umieszczone w wykuszach zachodniej elewacji, na których można podziwiać wizerunki zasłużonych gdańszczan: astronoma i browarnika Jana Heweliusza, burmistrza Daniela Gralatha, kupca Jakoba Kabruna, malarza i rysownika Daniela Chodowieckiego i kolejnego burmistrza Leopolda Wintera.
porównać
Dlaczego zdecydowano się na ich usunięcie, zamiast odtworzenie stosunkowo niewielkim kosztem? Otóż decydenci powojennej odbudowy Gdańska chcieli w ten sposób zniwelować wrażenie przytłoczenia stojącej obok Bramy Wyżynnej większym budynkiem banku. Współcześnie, w dyskusji wokół wyburzenia budynku LOT-u, zwolennicy odtworzenia bryły hotelu Gdański Dwór argumentują, że taka decyzja przywróciłaby symetrię otoczenia Bramy Wyżynnej, którą możemy podziwiać na przedwojennych zdjęciach.
4. Komenda Wojewódzka Policji
porównać
Podczas powojennej odbudowy uszkodzonego budynku nie odtworzono żadnego z wyżej wymienionych elementów. Ponadto, liczba okien w środkowej części drugiego piętra została zmniejszona z czterech do trzech. W latach 60. dobudowano do gmachu dość dyskusyjnej urody skrzydło. W miejscu drugiej od lewej kamienicy przebiega natomiast ul. Podwale Przedmiejskie. Kamienica po prawej przetrwała nietknięta. Co ciekawe, na jej elewacji znajduje się płaskorzeźba, która przedstawia... psa. Niezwykłą legendę, która wyjaśnia okoliczności jej powstania, opisaliśmy ponad dekadę temu.
Czytaj więcej: Pomnik bezimiennego psiego bohatera
porównać
Czytaj więcej: Remont siedziby ABW w Gdańsku
5. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych
Budynek przy ul. ks. Rogaczewskiego 9/19 - do 1945 r. niem. Sandgrube, czyli Piaskownia, od istniejącej w pobliżu kilka wieków wcześniej kopalni piasku i żwiru - został wzniesiony w latach 1887-1888 jako szpital miejski, a właściwie - zgodnie z ówczesnym nazewnictwem - lazaret miejski. Składał się z sześciu budynków: gmachu głównego, znajdujących się przed elewacją frontową dwóch skrzydeł, które ujmowały dziedziniec, a także trzech pomniejszych budynków, zlokalizowanych na tyłach gmachu głównego.
Szpital był w chwili otwarcia bardzo nowoczesną placówką, wyposażoną m.in. w bieżącą wodę, centralne ogrzewanie, gazowe oświetlenie, a nawet ogród rekreacyjny dla pacjentów. Dysponował 220 łóżkami, salą operacyjną, pracowniami rentgenowską i mikrobiologiczną czy polikliniką zaopatrującą chorych ambulatoryjnie.
Jednak po upływie niewiele ponad dwóch dekad, szpital stał się zbyt mały dla dynamicznie rozwijającego się Gdańska. W związku z tym został przeniesiony do nowego kompleksu przy ul. Dębinki, gdzie obecnie mieści się Uniwersyteckie Centrum Kliniczne. W zwolnionym obiekcie ulokowano natomiast Miejski Zakład Opieki Społecznej, a także miejskie przychodnie specjalistyczne.
Wiosną 1945 r. dawny zespół szpitalny przy ul. ks. Rogaczewskiego uległ poważnym zniszczeniom. Bomby lotnicze i pociski artyleryjskie nie oszczędziły żadnego z jego budynków. Do odbudowy zakwalifikowano jedynie gmach główny, zaś ruiny pozostałych zostały wyburzone.
Jakie zmiany zaszły w wyglądzie zachowanego obiektu? W oczy rzuca się przede wszystkim brak strzelistych hełmów, które wieńczyły wieżyczki klatek schodowych. Zniknął także niewielki zegar, którym znajdował się na szczycie nad centralną częścią budynku. Po zakończeniu odbudowy, w 1949 r. ulokowano w nim Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Gdańsku, która funkcjonuje do dziś. Grafika z logiem instytucji wypełnia blendę, w której niegdyś znajdował się czasomierz.
Opinie (170) 3 zablokowane
-
2021-06-07 01:04
Polacy nigdy nie wybudowali tak pięknego miasta jak Niemcy (4)
Nie ten poziom intelektualny
- 4 9
-
2021-06-07 18:17
Toruń, najpiękniejsze miasto Polskie. (1)
Na listę unesco wpisano Toruń za unikatowy w skali Europy, zachowany prawie w całości , układ urbanistyczny średniowiecza. Niestety Gdańsk to przy Toruniu wiocha , nie ta liga.
- 0 1
-
2021-06-08 08:28
Minus to kompleksu przejaw obecnych mieszkańców Gdańska
Ich potomkowie wjechali do tego miasta na ruskich czołgach po 1945 roku, a przyjechali w przytłaczającej większości ze stepów Ukrainy i bagien Białorusi , gdzie boso po ściernisku boso biegali ,przesiedlonych w ramach Akcji Wisła.
- 0 0
-
2021-06-07 13:26
(1)
Chyba nie widziałeś Lwowa, Wilna, Krakowa i przedwojennej Warszawy...
- 3 0
-
2021-06-07 14:08
dokładnie, Warszawa była przepiękna, Lwów wciąż zachwyca, Wilno również, Kraków wciąż piękny!
- 2 0
-
2021-06-06 17:13
Narzekacze zrobili by lepiej (12)
ale nie mają pojęcia o skali zniszczeń ,powiem tylko że padło ok. 6tys. obiektów a odbudowano czy zrekonstruowano ok. 1200 .Zrobiono to w spartańskich warunkach często za talerz zupy.Ja też mam pewne zastrzeżenia ale chylę czoła przed tymi co uratowali aż tyle w arcytrudnym czasie !
- 191 12
-
2021-06-07 08:24
odbudowywali co się dało i jak się dało i budowali mieszkania. Teraz niech narzekacze sobie porównają (6)
Teraz niech narzekacze sobie porównają do sukcesów obecnego rządu, jedyny ich sukces to skuteczne przekupywanie miernoty ich własnymi pieniędzmi. Coś zbudowali? Tylko skłócili i zadłużyli naród. Nic więcej
- 13 17
-
2021-06-07 14:56
"skuteczne przekupywanie miernoty ich własnymi pieniędzmi" (1)
to jest swego rodzaju postęp...
Szczególnie że w innej opcji, "miernota" tych pieniędzy nie widziała wcale.
"Piniędzy nie ma i nie będzie!" - minister
"Biednym być to wstyd!" - płemiełowa- 4 3
-
2021-06-08 07:46
Bo miernocie bezrobotnej patologicznej co nie chce się pracowac
Pieniądz się nie należy, zdolny do pracy powinien zarabiać pieniądze a nie dostawac
- 0 1
-
2021-06-07 10:09
Le Ming jak zawsze nie opuscisz ani jednego artu by sie głupotą chwalic. (2)
Gdyby wtedy miernoto rządzili ci Z Teczowej POkowskiej opozycji to nic by nie odbudowano.
- 9 8
-
2021-06-07 12:41
Ale autostradami zbudowanymi przez PO-PSL jeździsz ? Co takiego zbudowano od czasu kiedy rządzi PiS ? (1)
- 6 6
-
2021-06-07 13:21
argument z autostradami jest nie trafiony, nie dość, że za km stawka jest ogromna, idzie do kieszeni prywaciarza a zostały wybudowane za pieniądze z UE i budżetu państwa to jeszcze same koszty były tak wysokie że ho!
- 7 3
-
2021-06-07 10:13
To oni zabraniają nam tworzyć w Gdańsku wysmakowaną architekturę?
A co wspólnego mają twoje polityczne fobie względem obecnie rządzących z sensowną zabudową Gdańska ?
- 4 1
-
2021-06-07 14:29
a potem po odbudowaniu od zera za talerz zupy
znajdują się dawni właściciele mający po 130 lat i oddają im "należności" tak działa władza w PL....
- 2 1
-
2021-06-06 17:41
W sumie fajny komentarz (1)
...również chylę czoła przed tymi co uratowali co się dało i że nie zaorano wszystkiego jak w Królewcu
- 49 0
-
2021-06-07 13:20
nie wielka jest różnica, zobacz jak Wrocław wygląda i ile tam budynków zostało
- 2 0
-
2021-06-07 13:19
nic nie uratowali tylko odbudowali po swojemu jak leci, oczywiście, zgadzam się, warunki były ciężkie ale Gdańska ratować nie chciano, tu przyszedł nowy buracki, proletariacki ład i nie chciał pięknych budynków ratować bo się z Niemcem kojarzyły
- 4 4
-
2021-06-07 11:58
Słuszna uwaga i dodam, ze Zchodnia Europa korzystała z Planu Marshalla.
Tam pompowano miliardy dolarów na odbudowę powojennych zniszczeń i gospodarek.
W Polskę pompowano Lenina, Marksa i Stalina...to i tak cud, ze Gdańsk dziś tak wygląda w porównaniu choćby do wspomnianego Królewca.- 13 1
-
2021-06-07 16:16
Cały obecny Gdańsk to jedna wielka imitacja (1)
- 3 0
-
2021-06-07 17:18
Włącznie z Magistratem
- 1 0
-
2021-06-06 13:03
Dulkiewicz ani myśli odbudowywać dawne przedwojenne budynki sprzedaje grunty tylko deweloperom. (1)
A Ci stawiają po taniości żelbetonowe klocki. Dramat.
- 32 9
-
2021-06-07 17:13
Tak jak ten od 36 kont Adamowicz
- 2 0
-
2021-06-07 17:12
Czas na reparacje wojenne od niemieckich ludobójców
- 3 0
-
2021-06-07 16:24
Obok oryginału to nawet nie stało ;)
- 2 0
-
2021-06-06 12:36
Rzeczywistość (4)
Wiele szkód wyrządza Polacy. Polacy kochają samochody znacznie bardziej niż miasto.
- 34 30
-
2021-06-06 15:31
(2)
a nie można by tak połączyć miłości do miasta z miłością do samochodów ?
- 7 3
-
2021-06-06 16:25
(1)
najgorsi ci na rowerach
- 4 4
-
2021-06-07 16:23
tak tak tak
w samo sedno!
- 1 0
-
2021-06-07 10:12
Swietny przykład wczoraj na TVn pokazywali jak buraki z blachosmrodów pobili sie na parkingu w górach
Ale typowy burak blachosmroda musi wszędzie pojechać blachoszrotem na ostatnią chwile i jak najbliżej .Mimo ze większość korzysta z komunikacji miejskiej .
- 2 5
-
2021-06-06 12:24
(11)
Ubolewam nad "modernistycznymi" pomysłami budowy zieleniaka, zrobienia przez centrum autostrady i wpuszczenia ludzi w zasikane tunele. Ruch drogowy biegający od strony Pruszcza i ul. Okopowej- aż pod Błędnik mógł na spokojnie przebiegać w tunelu biegnącego przy odbudowanych kamienicach. Zobaczcie jakie piękne kamienice stały w tamtym miejscu przed wojna... Zamiast tego mamy spaliny, przeskalowane skrzyżowanie przy Hucisku szkaradny wiadukt przy Okopowej, tunele oraz koszmarki typu centrum handlowe przy Krewetce, jak i sama Krewetka, oraz obrzydliwy sarkofag zwany "Forum". Czekam na ból tyłka frajerów dla których miasto to spaliny i centra handlowe :)
- 61 13
-
2021-06-07 06:28
(2)
Forum Gdańsk jest ok. W porównaniu z budynkiem LOT, czy Zieleniakiem to perełka architektoniczna i to nie jest żart !
- 2 5
-
2021-06-07 07:23
(1)
Rzeczywiście, to nie żart. To ciężki dowcip.
- 4 2
-
2021-06-07 16:23
Mnie się Forum podoba.
A że ty masz inne zdanie, to nie mój problem.
- 0 1
-
2021-06-06 14:56
ciekawe kto sika w tych tunelach ? (1)
- 1 0
-
2021-06-07 16:22
Ten co o tym pisze.
- 0 0
-
2021-06-06 14:08
Pamiętasz starą Krewetkę? (2)
Była ładniejsza?
- 3 2
-
2021-06-06 16:26
Na pewno nie jak krewetka!
Wcześniej tam stał Hotel Continental. Zobacz jak wyglądał?
- 4 0
-
2021-06-06 14:47
I jeszcze Gildia była piękna, Forum Gdańsk gorsze...
- 3 2
-
2021-06-06 13:07
(2)
Proponuję przenieść się np. do Bydgoszczy. Tam pozostało wiele z przedwojennych "pięknych" kamienic , których jakoś nikt nie podziwia. W Gdańsku też by ich nie podziwiali, bo po 120 latach eksploatacji drewnianych stropów, kaflowych pieców, wspólnych ubikacji często na półpiętrze łatwiej było by rozebrać niż remontować. Ale nostalgiczne obrazki fasad wciąż działają.
- 11 8
-
2021-06-06 13:40
(1)
Porównujesz miasto, które nawet nie było miastem wojewódzkim z jednym z najważniejszych portów na Bałtyku.
- 9 8
-
2021-06-06 14:00
Jak wyglądało do niedawna Dolne Miasto w tym "jednym z najważniejszych portów"?
Jak wyglądała Łódź - mam na myśli czasy przed upadkiem przemysłu włókienniczego?
- 6 2
-
2021-06-06 12:19
(2)
Oszpecony ten Gdańsk bez niektórych kamienic,nie wspomnę o budynku Lotu
- 48 8
-
2021-06-06 23:09
Wojna tylko 5 lat. Nie sowieci i nie hitler. zdarzyla sie duzo gorsza zaraza. Tacy co walcza z mieszkancami i zabytkowa (1)
zabudową.
Za ich czasow nawet zabudowano kanala raduni, zlikwidowano browar na spalonych koszarach osiedle sprzedali..
Serio, nie stac was na pokazanie tego co zrobila neoliberalna demokracja z miastem?- 2 3
-
2021-06-07 16:19
Pieprzysz głupoty.
Przede wszystkim Sowieci i jeszcze raz Sowieci. Wystarczyło nie niszczyć w ich pojęciu germańskiego miasta. A miasto tak naprawdę było polskie. Gnoje zrobili to celowo i z premedytacją!!!
- 3 0
-
2021-06-06 12:13
(5)
Dzisiejsze wersje są zdecydowanie lepsze od pierwotnych.
- 9 93
-
2021-06-06 13:15
Lepsze? (3)
Zwłaszcza przebojowy budynek LOTu
- 11 2
-
2021-06-06 14:05
Budynek został zeszpecony w czasach III RP. (1)
Podobny los spotkał wrzeszczański Cristal.
- 12 2
-
2021-06-07 16:17
Wyburzyć!!!
- 0 0
-
2021-06-06 14:00
Budynek powstał w latach 60-tych XX wieku. Był salonem meblowym.
Wyglądał zupełnie inaczej niż teraz. To był dobry przykład modernizmu.
Nie pasował do Bramy Wyżynnej, Ale to inna historia.- 14 2
-
2021-06-06 13:21
?
Zwłaszcza budynek LOTu
- 5 0
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.