Historia polskiego ratownictwa morskiego

Pierwsze jednostki ratownictwa morskiego powstały w pierwszej połowie XIX wieku w Wielkiej Brytanii. Choć polskie ratownictwo morskie ma o wiele krótszą tradycję, obecnie w niczym nie ustępuje służbom innych krajów. Możemy być pewni, że w sytuacji zagrożenia naszego życia na Bałtyku pomoc nadejdzie niemal błyskawicznie.

8 lutego w Sejmie została zgłoszona interpelacja dotycząca sytuacji polskich sił ratownictwa morskiego. Poseł Stanisław Lamczyk, powołując się na międzynarodowe zobowiązania, zadaje w niej istotne pytania dotyczące m. in. doposażenia Gdyńskiej Brygady Lotnictwa Morskiego w nowe śmigłowce. Powszechnie bowiem wiadomo, że w sytuacjach kryzysowych na ratunek ruszają śmigłowce BLM. Ale warto tu zaznaczyć, że ratownictwo morskie to nie tylko Marynarka Wojenna.

Niemalże każdy z nas wie, że praca na morzu nigdy nie należała do łatwych i przyjemnych. Na przestrzeni lat odnotowano bowiem wiele tragicznych w skutkach wypadków, które nader często niestety pociągały za sobą śmierć zarówno marynarzy, jak i pasażerów. Nawet dziś, pomimo ciągłych postępów w technice, nie jesteśmy w stanie całkowicie wykluczyć możliwości tragedii morskiej. Z drugiej jednak strony jedną z podstawowych zasad panujących na morzu jest ta o ratowaniu życia drugiego człowieka, gdy ten znajdzie się w niebezpieczeństwie.

Brytyjczycy pionierami ratownictwa morskiego

Z czasem zaczęto formować zorganizowane formacje mające tylko jeden cel - ratować tych co na morzu. Jako pierwsi na kartach historii zapisali się Brytyjczycy, którzy w roku 1824 powołali Royal National Lifeboat Institution - odpowiedzialna była za bezpieczeństwo żeglugi oraz niesienie pomocy wszystkim potrzebującym znajdującym się na wodach Wielkiej Brytanii.

W Polsce pierwsze historyczne zapisy mówiące o zorganizowanym ratownictwie morskim datowane są na rok 1865. W woli ścisłości należy tu oddać, że to władze niemieckie postanowiły w Łebie wybudować pierwszą stację ratowniczą, jednak z czasem dołączały do niej kolejne. Nie ma tu co ukrywać, że ich wyposażenie było nad wyraz skromne i składało się wyłącznie z łodzi wiosłowych. Tej sytuacji za bardzo nie zmieniło odzyskanie przez Polskę niepodległości i tak bardzo upragnionego powrotu na Bałtyk. Mimo chęci rozwoju ekspansji morskiej samo ratownictwo sprawiało wrażenie zaniedbywanego.

Rakiety ratują życie rozbitkom

Jednak jako ciekawostkę można tu przytoczyć fakt, iż w tym czasie ratownicy korzystali z... rakiet. Wykorzystywano je gdy statek osiadał na mieliźnie w pewnej odległości od brzegu. Ratownicy za pomocą specjalnego urządzenia, wystrzeliwali wtedy rakietę, która ciągnęła za sobą cienką linkę. Po przyjęciu jej na pokład zagrożonej jednostki marynarze, mogli następnie wciągnąć znacznie grubszą linę za pomocą której byli bezpiecznie transportowani na ląd.

Pewne ożywienie w polskich morskich służbach ratowniczych możemy odnotować po zakończeniu wojny. Wtedy bowiem powołano do życia Wydział Ratowniczo-Holowniczy Żeglugi Polskiej, do zadań którego należało obok, dbania o bezpieczeństwo na szlakach żeglugowych również ratowanie życia na morzu. Wraz z kolejnymi latami przychodziły kolejne zmiany - sformowano Kapitanaty Portów w 11 miastach oraz zamówiono pierwsze jednostki przeznaczone wyłącznie do działań ratowniczych.

Międzynarodowe uznanie polskich ratowników

W 1951 roku utworzono również Polskie Ratownictwo Okrętowe. Początkowo nowa służba miała zajmować się wyłącznie podnoszeniem zalegających na dnie jednostek z okresu II wojny światowej. Warto tu zaznaczyć, że na ok. 200 wydobytych wraków 30 udało się wyremontować i ponownie wcielić do służby. Obok działań wydobywczych jednostki PRO (w tym dość znane holowniki Swarożyc, Jantar oraz Koral) zajmowały się holowaniem wszelkiego rodzaju jednostek niemalże na wszystkich morzach i oceanach świata.

To dzięki tym działaniom oraz szeregu sprawnych akcji ratowniczych PRO zyskało sobie uznanie i  międzynarodową renomę. Nie należy tu też zapominać o rozwijaniu nabrzeżnych stacji ratowniczych, których na początku lat 50-tych zbudowano 12. Co prawda niebawem przeszły one pod zarząd Urzędów Morskich, ale w 1983 roku ponownie włączono je w skład PRO, które odtąd dodatkowo miało również zająć się neutralizowaniem skutków katastrof ekologicznych.

Kilkuset ratowników i ochotników

Wszystko zmieniło się w 2002 roku, kiedy to z części struktur PRO utworzono Morską Służbę Poszukiwania i Ratownictwa. W krótkim czasie PRO stało się samodzielną firmą, która dziś świadczy usługi z zakresu holowania morskiego, prac podwodnych oraz morskich działań dźwigowych.

1 stycznia 2002 roku powołano do życia Morską Służbę Poszukiwania i Ratownictwa, zwaną również służbą SAR (od angielskiego skrótu Search And Rescue). Co należy do jej głównych zadań? Przede wszystkim podejmowanie działań ratowniczych na morzu, a dodatkowo neutralizacja wszelkich substancji chemicznych zagrażających środowisku oraz prowadzenie prac podwodnych.

Dziś SAR to przeszło 300 ludzi i spora liczba ochotników dysponujących flotą złożoną z przeszło 20 specjalistycznych statków z charakterystycznym emblematem Krzyża Maltańskiego stacjonujących* m. in. w Gdyni, Helu, Kołobrzegu, Górkach Zachodnich czy Świnoujściu. Wszystkie ich działania koordynowane są z Gdyni (Morskie Centrum Koordynacyjne) oraz ze Świnoujścia (Pomocnicze Centrum Koordynacyjne).



Nie tylko SAR niesie pomoc

Ratownictwo morskie, o czym wspomniano na początku, to nie tylko SAR, ale również i Marynarka Wojenna i Straż Graniczna. Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej stacjonująca w Babich Dołach i Darłowie pełni nieustanny dyżur, a do swej dyspozycji ma śmigłowce PZL W-3RM Anakonda oraz Mi-14PS. Natomiast Morski Oddział Straży Granicznej dysponuje jednostkami SAR 1500.

Biorąc to wszystko pod uwagę możemy być zatem niemalże pewni, że w sytuacji zagrożenia naszego życia, gdy będziemy znajdowali się na morzu pomoc nadejdzie bardzo szybko.