• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Historia pochylonego Turka na Wyspie Spichrzów

Marcin Stąporek
1 listopada 2011 (artykuł sprzed 12 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Nowy hotel w spichlerzach Wyspy Spichrzów
Ruiny spichlerza „Turek” na północnym cyplu Wyspy Spichrzów. Ruiny spichlerza „Turek” na północnym cyplu Wyspy Spichrzów.

Jednym z najbardziej charakterystycznych obiektów na północnym cyplu Wyspy Spichrzów jest, dobrze widoczna z nabrzeża Szafarni, ruina ceglanego spichlerza zobacz na mapie Gdańska. Zachowały się fragmenty jego ścian, w tym część elewacji frontowej i znacznie większy fragment bocznej (północnej). Ta druga wykazuje poważne odchylenie od pionu i wydaje się grozić zawaleniem. Czy rzeczywiście?



Kamienna tablica z 1821 r. Kamienna tablica z 1821 r.
„Turek” i sąsiadujące spichlerze przed zniszczeniem w 1945 r. Zdjęcie publikowane w „Danziger Hauskalender”. „Turek” i sąsiadujące spichlerze przed zniszczeniem w 1945 r. Zdjęcie publikowane w „Danziger Hauskalender”.
Fragment ryciny Aegidiusa Dickmanna z 1617 r. Fragment ryciny Aegidiusa Dickmanna z 1617 r.
Fragment panoramy Gdańska rytowanej przez Piscatora. „Turek” mylnie oznaczony jako „S. Barbara Hospital”. „H. Roggen haus”, czyli „dom pana Roggego”, to kamienica przy ul. Chlebnickiej 16, bardziej znana jako Dom Angielski. Fragment panoramy Gdańska rytowanej przez Piscatora. „Turek” mylnie oznaczony jako „S. Barbara Hospital”. „H. Roggen haus”, czyli „dom pana Roggego”, to kamienica przy ul. Chlebnickiej 16, bardziej znana jako Dom Angielski.
„Turek” na rysunku Zygmunta Vogla przedstawiającym Most Stągiewny, ok. 1790 r. „Turek” na rysunku Zygmunta Vogla przedstawiającym Most Stągiewny, ok. 1790 r.
Śmiałkowie, którzy zaryzykują zbliżenie się do ruiny, mogą zobaczyć nad dawnym wejściem popękaną kamienną tabliczkę z zatartym napisem "DER TÜRCKE ANNO 1821". Można by więc sądzić, że spichrz ten, którego nazwa w tłumaczeniu na polski brzmi po prostu "Turek", powstał w pierwszej połowie XIX wieku.

Zachowane fotografie sprzed 1945 r. pokazują "Turka" jako skrajny z grupy trzech spichlerzy (dwa sąsiadujące, "Jedność" i "Pokój", zbudowane były w konstrukcji ryglowej, czyli z tzw. pruskiego muru). Wprawne oko dojrzy, że już wtedy północna ściana "Turka" była odchylona od pionu. Jak do tego doszło?

Najprawdopodobniej mur ten pochodzi z wcześniejszego spichlerza, który uległ zniszczeniu w okresie napoleońskim. Budując w 1821 r. nowego "Turka", ustabilizowano tę ścianę (to dlatego przetrwała kolejne zniszczenia w 1945 r.) i wykorzystano jako element nowej budowli.

Czy da się ustalić faktyczny wiek przechylonego muru? W felietonie publikowanym w ubiegłym roku na łamach "Gazety Wyborczej" Andrzej Januszajtis twierdził, że powstał on w 1620 r. Datę tę należy raczej cofnąć o kilka lat, już bowiem na rycinie Aegidiusa (Idziego) Dickmanna z 1617 r. widnieje w tym miejscu bardzo wysoki spichlerz, podwyższony dodatkowo małą wieżyczką - sygnaturką. Z dokumentów wynika, że nosił on wówczas nazwę "Turmspeicher", co można rozumieć jako "Spichrz z wieżą", ewentualnie "Spichrz - wieża" (ta druga interpretacja nawiązywałaby do nadzwyczajnej, jak na stosunki gdańskie, wysokości spichrza).

Warto wspomnieć, że spichrz nadał nazwę sąsiadującej z nim uliczce, dawnej Turmgasse, którą w 1945 r. niezbyt szczęśliwie przetłumaczono jako "ul. Basztowa", podczas gdy on sam w początkach XVIII, a może już pod koniec XVII wieku, przyjął nazwę "Turek".

Bardzo możliwe, że spichlerz ten był najwyższą budowlą w dziejach Wyspy Spichrzów, a w każdym razie do momentu powstania modernistycznego elewatora "Deo Gloria" (zachowanego do dziś). Ze względu na wysokość przekraczającą prawdopodobnie 25 m, widoczny był z Biskupiej Górki i został uwieczniony jako akcent wysokościowy na panoramie miasta sporządzonej przez wspomnianego Aegidiusa Dickmanna w 1617 r. oraz na kilku siedemnastowiecznych rycinach stanowiących jej kopie (najbardziej znane z nich wykonali Holender Claes Janszoon Visscher, zwany też Piscatorem ok. 1620 r., i Niemiec Matthäus Merian ok. 1640 r.). Co ciekawe, na rycinach tych omyłkowo opisano "Turka" jako położony na Długich Ogrodach szpitalny kościół św. Barbary, co czasem prowadzi na manowce nawet wytrawnych badaczy gdańskiej architektury.

Jeszcze jeden wizerunek "Turka" sprzed zniszczeń napoleońskich sporządził Zygmunt Vogel, wizytujący Gdańsk ok.1790 r. nadworny malarz króla Stanisława Augusta. Jeśli zaufać dokładności tego przekazu ikonograficznego, trzeba przyjąć, że sygnaturka wieńcząca spichrz w XVII wieku została zdemontowana.

Ruina spichlerza "Turek" od 27 stycznia 1972 r. znajduje się w rejestrze zabytków i jako taka objęta jest ochroną konserwatorską. Jej przyszłe losy są na razie nieznane.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (35) 10 zablokowanych

  • Ja bym tam zbudowal prastary gród piastowski żeby pokazać że Gdańsk od wieków był związany z Polską a nie niemieckie kamienice (4)

    • 15 32

    • Holenderskie,nie niemieckie jak już

      • 0 0

    • spokojnie był związany z Rzeczpospolitą od wieków, a kamienice były nie tylko niemieckie, poczytaj trochę...

      • 6 1

    • niejeden już miał takie chore wizje (1)

      z czego byś ten gród zbudował?z jakich materiałów i czyjego projektu?

      • 7 1

      • Z drewna i słomy a z projekt robiłby komiks z Kajkiem i Kokoszem i ich chałupy

        • 12 0

  • "Co ciekawe, na rycinach tych omyłkowo opisano "Turka" jako położony na Długich Ogrodach szpitalny kościół św. Barbary"

    a czy to nie jest tak, że opisano w ten sposób wieżę kościoła, widoczną tuż nad spichlerzem?

    • 3 2

  • ale brzydko odbudowali Niemcy tego Turka...

    • 1 0

  • w 1992 na Okinawie

    Japończycy odbudowali zamek Shuri praktycznie zrównany z ziemią w 1945... jacy oni zacofani, my rąbniemy szkło i metal i będziemy trendy, chicky&full wypas

    • 8 0

  • KONSERWATOR do zwolnienia od srody!!!!1 (1)

    jezeli tak ma wygldac OPIEKA konserwatora czyli zury i syf to od razu go zwolnic za nic nie robienie

    • 6 2

    • Konserwator nie jest od opieki

      Polecam zapoznanie się z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ochrona - należy do konserwatora, opieka - do posiadacza zabytku.

      • 1 0

  • Odbudowac w starym stylu i bedzie pieknie!!!!! kazda cegielke jak na zachodziepostawic zeby wygladalo

    zadnego deweloperskiego przekretu z oblesnymi tanimi nida gipsowymi apartamentami(sic!!!!). caly stary Gdansk powinien wrocic to stanu z obrazow , a dewelopery z ich biednymi niby to apartamentami wont za miasto

    • 11 0

  • Dziękuję za fajny artykuł!

    Oby więcej takich.

    • 8 1

  • Nasz Gdańsk to perła!!!

    Cała ta zrujnowana część Wyspy Spichrzów razem z tymi wszystkimi pozostałościami powinna stać się niesamowitym skansenem, być może jedynym w skali europejskiej !!!!!Inwestorzy ze swoimi paskudnymi szklanymi domami - precz z łapami !!!!!

    • 11 0

  • To są prawdziwe zabytki Gdańska!!!! (1)

    Nie powinno się tego ruszać - tylko w sposób specjalny obudować i zakonserwować na wieki żeby w przyszłości ludzie zobaczyli prawdziwe świadectwo historii.

    • 6 0

    • Popieram! Zrobić tam park i wkomponować w niego zachowane relikty w formie trwałych ruin po zabezpieczeniu i konserwacji.

      • 2 1

  • (1)

    Jakie to miasto byłoby piekne gdyby nie Armia Czerwona. Musieli wsystko zburzyć, spalić, zniszczyć i iść dalej.

    • 16 0

    • Zakładów Mięsnych i wielu innych zabytków nie zniszczyła Armia Czerwona ani nawet komuna. Zostały zburzone i spalone w cudownych czasach pokoju, wolności i demokracji pod troskliwym okiem konserwatora zabytków. To jest po stokroć bardziej oburzające, niezrozumiałe i smutne.

      • 10 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Majówkowe zwiedzanie Stoczni vol.7

20 zł
spacer

Vivat Gdańsk! Rekonstrukcje historyczne na Górze Gradowej

pokaz, spacer

Gdynia wielu narodowości

spotkanie, wykład

Sprawdź się

Sprawdź się

Jakie cykliczne wydarzenia odbywały się w miejscu poprzedzającym dzisiejszy hipodrom w 2. połowie XIX wieku?

 

Najczęściej czytane